Bap new indd

Deneler qozǵalıslarındaǵı ózgerislerdiń oǵan tásir etiwshi kúshlerge 
baylanıslılıǵı mexanikanıń 
dinamika
 bóliminde úyreniledi.
Dinamika sózi 
grekshe 
dinamikas
sózinen alınǵan bolıp, kúshke baylanıslı degen mánisti 
bildiredi. 
IV bap.
QOZǴALÍS NÍZAMLARÍ
V bap.
SÍRTQÍ KÚSHLERDIŃ
TÁSIRINDEGI DENELERDIŃ
QOZǴALÍSÍ 

---

69
IV bap Háreket nızamları
IV bap.
QOZǴALÍS NÍZAMLARÍ
Aldıńǵı sabaqlarda hárbir qozǵalıstıń salıstırmalı ekenligin bildik. Bir 
qozǵalıstı keltiriwshi sebepleri menen óz ara baylanıslıǵı hár qıylı esap
-
law sistemalarında kórilgeninde bir-birinen keskin parıqlanatuǵın nátiyjeler 
alınadı. Qozǵalıs hám onıń sebepleri arasındaǵı baylanıs bazı bir esaplaw 
sistemalarına salıstırıp kórgenimizde júdá ápiwayı túrge iye boladı eken. 
Mısalı, bunday sistemalardıń biri sıpatında Jerdi alıw múmkin. Sonıń ushın 
dinamikanı úyrengenimizde Jerdi esaplaw sisteması dep alsaq boladı.
Dinamikanıń tiykarǵı nızamları úshew bolıp olar qozǵalıs nızamları dep 
ataladı. Inglis alım 
Isaak Nyuton
tárepinen 1687-jılı járiyalanǵan bul nızam
-
lar adamzattıń kóp ásirlik tájiriybesiniń nátiyjelerin ulıwmalastırdı hám jańa 
basqıshqa alıp shıqtı. Dinamikaǵa tiyisli bilimlerdiń bir sistemaǵa túsirili
-
wi hám paydalanılıwı ushın qolaylı bolǵan matematikalıq túrdegi ańlatılıwı 
ilim hám texnikanıń rawajlanıwında úlken túrtki boldı. Bul nızamlar onıń 
húrmetine Nyuton nızamları dep ataladı.
18-§. DENELERDIŃ ÓZ ARA 
TÁSIRLESIwI. KÚSH
D
enelerdiń óz ara tásirlesiw
i
Tınısh turǵan dene basqa deneler menen óz ara 
tásirlesiwiniń nátiyjesinde qozǵalısqa keliwi múm
-
kin. Qozǵalıp atırǵan dene bunday tásir nátiyjesinde 
tezligin yamasa qozǵalısı baǵıtın ózgertedi.