“БАҲолаш иши ва инвестициялар” кафедраси

 
 
8.2-расм. Молиявий риск турлари
11
 
 
 
 
11
Хелдервич К.Основы финансового анализа. Уч.- М.: Финансы и статистика,2003.-С.72. 
1. Молиявий 
барқарорликни йўқотиш 
ёки камайиш риски 
2. Тўлов 
қобилиятини 
йўқотиш риски 
12. Бошқа рисклар 
11. Криминоген риск 
(ҳужжатлар 
сохталаштирилиши, 
кадрлар сотқинлиги) 
3. Инвестицион риск
10.Таркибий риск 
(молиявий левериж 
бузилиши) 
4. Инфляция риски 
9.Солиқ 
риски
5. Фоиз даромади 
риски 
8. Кредит
риски
6. Валюта риски 
Молиявий риск 
турлари 
 
7. Депозит риски 

---

Рискларнинг кенгайтирилган таснифи 
РИСКЛАРНИНГ
таснифий 
белгилари 
турлари 
тавсифи
Пайдо бўлиш 
хусусияти гакўра 
Субъектив 
Малака, иш тажрибаси ва билимнинг етишмаслиги, 
бозор қоидаларига риоя етмаслиги, битим мазмун-
моҳиятини тўлиқ тушуниб етмаслиги ва бошқ. 
Объектив 
Маълумотларнинг етишмаслиги: бозор 
конюъюнктурасининг, қонунчилик, кредитлаш шарт-
шароилари, солиққа тортиш, инвестициялаш ва 
бошқаларнинг кутилмаган ҳолда ўзгариши 
Қарорни 
қабулқилиш 
босқичига боғлиқ 
ҳолда 
Қарорлар қабул 
қилиш босқичида 
Маълумотларни етишмаслиги натижасида риск 
даражасини аниқлашга имкон берувчи усулларни 
қўллашдаги хатоликлар 
Қарорларни татбиқ 
етиш босиқичда 
Тўғри қарорлар қабул қилишдаги хатоликлар 
Кўлами бўйича 
Локал 
(микроиқтиодий) 
Алоҳида фирмалар риски 
Тармоқлар 
Тармоқ хусусияти билан боғлиқ бўлган рисклар 
Ҳудудий 
Мамлакат иқтисодий туманлари даражасидаги 
табдиркорликни қамраб олиши 
Миллий 
(макроиқтисодий) 
Макроиқтисодиёт даражасида (қонунчилик, кредитлаш, 
солиққа тортишдаги кутилмаган ўзгаришлар кўринишида) 
Халқаро (глобал) 
Жаҳон бозори конюънктурасининг ўзгариши билан 
боғлиқ бўлган рисклар
Пайдо бўлиш 
соҳасига кўра 
Ташқи
Макроиқтисодий ишлаб чиқаришдаги иқтисодий-сиёсий 
кутилмаган ўзгаришлар натижасида пайдо бўладиган 
рисклар, масалан валюта риски.
Ички 
Корхона ихтисослашуи билан боғлиқ рисклар: ишлаб 
чиқариш, молиявий, суғурта. 
Суғурталаш 
имкониятларига 
қараб 
Суғурталанидан 
Вазиятларнинг вужудга келиш еҳтимоллигини 
суғурталаш 
Суғурталанмайдиган 
Форс-мажор рисклар ва молиявий рискларнинг шундай 
гуруҳлари мавжудки, уларни суғурта компаниялари 
суғурталашдан бош тортади. Аммо айнан 
суғурталанмайдиган рисклар корхона қўшимча 
даромадининг потенциал манбалари бўлиб ҳисобланади. 
Тадбиркорлик 
фаолияти турлари 
бўйича 
Молиявий 
Фонд бозоридаги рисклар: ликвидлик, ахборот, валюта 
ва бошқ.; банк рисклари – кредит, фоиз, портфел; 
инфляция, банк мижозларининг хусусиятига боғлиқ бўлган 
лизинг ва факторинг рисклари 
Юридик 
Қонунчилик ҳужжатлари сифатининг пастлиги ва 
қонунчиликдаги кутилмаган ўзгаришлар
Ишлаб чиқариш 
Ишлаб чиқариш фондларининг ишдан чиқиши, ишлаб 
чиқаришдаги узилишлар, айланма маблағларнинг 
йўқотилиши, хом ашё ва ускуналарни ўз муддатида етказиб 
берилмаслиги 
Тижорат 
Бозор конюънктурасидаги кутилмаган ўзгаришлар ва 
тижорат фаолияти билан боғлиқ бошқа шарт-шароитлар 
Инвестицион 
Инвестицион муҳитда, инновация фаолиятида 
кутилмаган ҳолатлар ва ноаниқликлар 
Суғурта 
Суғурт фондини шакллантириш ва бошқ.

---

Инновацион 
Инновацион соҳада ноаниқлик сабабли юзага келувчи 
ҳолатлар (инновацион ғоянинг яратилишидан бошлаб то 
уни ҳаётга татбиқ етишгача бўлган жараён)
Диверсификциялаш 
имкониятлари 
бўйича 
Тизимли 
Тадбиркорлик фаолиятининг у ёки бу кўринишларига 
хос бўлган 
Ўзига хос хусусиятга 
ега бўлган 
Аниқ шароитда тадбиркорлик фаолиятидан даромад 
олиш билан боғлиқ бўлган
Кутилиши мумкин 
бўлган оқибатлар 
Фойда 
Рискка боргани учун олинадиган мукофот 
Зарарлар 
Зарарлар фақат номақбул вазиятлардагина йўл қўйилган 
хатолар ва камчиликлар оқибатида келиб чиқади 
Йўқотишлар 
Йўқотишлар, одатда, олдиндан режалаштирилмайди, 
лекин рўй бериши мумкинлиги кўзда тутилиши мумкин. 
Банкрот бўлиши 
Корхона барча мулкининг йўқотилиши ва фаолиятини 
тўхтатиши 
Келиб чиқиши 
мумкин бўлган 
натижасига боғлиқ 
ҳолда
Соф рисклар 
Салбий натижа олиш имконини англатади. Унга 
екологик, сиёсий, табиий, транспорт ва тижорат рисклари 
(мулкий, ишлаб чиқариш, савдо рисклари) тегишлидир
Спекулятив риск 
Ижобий натижалар билан бирга салбий натижаларни 
олиш имкониятида намоён бўлади, улар молиявий 
рисклардан иборат
Таъсир вақтига кўра 
Ретроспектив 
Кичик бизнес корхоналарининг ўтган даврдаги турли 
рискларга боғлиқлигини ифодалайди ва жорий ҳамда 
истиқболдаги рискларни баҳолашга ёрдам беради 
Жорий 
Кичик бизнес корхоналарининг амалдаги фаолияти 
барқарорлигига таъсир етувчи рисклар 
Истиқболдаги 
Келажакда кичик бизнес корхонаси дуч келиши мумкин 
бўлган риск 
Таъсир етиш вақт 
узоқлиги билан 
белгиланиши 
бўйича 
Узоқ муддатли 
Бу риск тури асосан корхона кенгайтирилиш, 
ривожланиш ва такомиллаштириш учун амалга 
ошириладиган тадбирлар билан боғлиқ бўлади. Унинг 
натижалари истиқболда намоён бўлади. 
Қиссқа муддатли 
У кўпинча тармоқли бўлиб, кундалик ҳаётда қабул 
қилинаётган қарорлар билан боғлиқ бўлади. Унинг 
натижалари қисқа вақт ичида намоён бўлади. 
Инвестиция рискларини турли белгилар бўйича таснифлаш мумкин.