Bank ishi fanidan kurs ishi mavzu: Tijorat banklarining kredit siyosati va uning o’ziga xos xususiyatlari Bajardi: G’ulomov Xumoyunxon A’zamjon o’g’li Tekshirdi

Kreditni so'ndirishning annuitet usuli:
siz har oy qancha miqdorda to'lov amalga oshirishingizni aniq bilasiz. Kredit majburiyati bo'yicha o'z xarajatlaringizni bilgan holda, byudjetingizni yanada aniq rejalashtira olishingiz mumkin
Kreditni so'ndirishning differentsial usuli:
Muddatning so'nggi oylarida kredit bo'yicha to'lov miqdori kamayib boradi, chunki, asosiy qarz va foiz to'lovlari mos ravishda kamayib boradi - kredit bo'yicha to'lovlarning boshida katta moliyaviy bosim.
Kredit tarixi va kredit byurosi nima?
Kredit tarixi umr davomida bir marta bo‘lsa ham banklar, mikrokredit tashkilotlari, lombardlar, lizing kompaniyalari va maishiy texnika, mebel va shu kabi do‘konlarning kredit xizmatlaridan foydalangan har qanday insonda mavjud.
Kredit tarixi – bu Sizning qayerdan, qaysi kredit tashkilotidan, qancha miqdorda qarz olganingiz va keyinchalik uni qanday to‘laganingiz to‘g‘risida batafsil ma’lumot, ya’ni bu Sizning qarz oluvchi sifatida moliyaviy intizomingiz aksidir. O‘zbekiston Respublikasining “Kredit ma’lumotlari almashinuvi to‘g‘risida”gi Qonuniga asosan kredit tarixi qarzdorning so‘nggi besh yil ichidagi majburiyatlari to‘g‘risidagi ma’lumotlarni o‘z ichiga olib, quyidagilarni aks ettiradi:
-joriy va yopilgan kreditlar, tovar kreditlari qiymati, rasmiylashtirilgan sanasi, muddati va qoldig‘i to‘g‘risida;
-muddati o‘tgan qarzdorliklar to‘g‘risida;

• 
  joriy va yopilgan kreditga qo‘yilgan garov mulki va mulk egasi to‘g‘risida;
  
• 
  sud jarayonidagi kreditlar to‘g‘risida;
  
• 
  kredit tarixi shakllangan sana va uni tayyorlagan tashkilot to‘g‘risida.
  

Shu bilan bir qatorda, kredit tarixi to‘g‘ridan-to‘g‘ri qarzdor to‘g‘risidagi ma’lumotlardan tashqari lizing oluvchi, kafil, kafolatchi, garovga qo‘yuvchi hamda kredit bitimi bo‘yicha sug‘urtalovchi sifatida qatnashuvchi jismoniy va yuridik shaxslar to‘g‘risidagi ma’lumotlarni ham o‘zida jamlaydi. Kredit ma’lumotlarni yig‘ish bilan Kredit byurosi shug‘ullanib, ular Markaziy bank tomonidan berilgan litsenziyaga asosan faoliyat yuritadi.38 Kredit byurosi nafaqat jismoniy va yuridik shaxs bo‘lgan qarzdorlarning ma’lumotlar bazasini shakllantirish maqsadida balki, ushbu ma’lumotlar bilan almashish uchun banklar, mikrokredit tashkilotlari, lombardlar, lizing kompaniyalari va ayrim do‘kon (riteyler)lar bilan hamkorlik olib boradi.
Shu bilan bir qatorda, kredit tarixi to‘g‘ridan-to‘g‘ri qarzdor to‘g‘risidagi ma’lumotlardan tashqari lizing oluvchi, kafil, kafolatchi, garovga qo‘yuvchi hamda kredit bitimi bo‘yicha sug‘urtalovchi sifatida qatnashuvchi jismoniy va yuridik shaxslar to‘g‘risidagi ma’lumotlarni ham o‘zida jamlaydi.
Kredit ma’lumotlarni yig‘ish bilan Kredit byurosi shug‘ullanib, ular Markaziy bank tomonidan berilgan litsenziyaga asosan faoliyat yuritadi.
Kredit byurosi nafaqat jismoniy va yuridik shaxs bo‘lgan qarzdorlarning ma’lumotlar bazasini shakllantirish maqsadida balki, ushbu ma’lumotlar bilan almashish uchun banklar, mikrokredit tashkilotlari, lombardlar, lizing kompaniyalari va ayrim do‘kon (riteyler)lar bilan hamkorlik olib boradi.
Kredit byurosi, qarzdorlarning moliyaviy holatini, shuningdek, qarzni qaytara olish qobiliyatini baholaydi, shuningdek, qarzdorlarni baholash reytingi tizimini (skoring) shakllantiradi.
Kredit skoringi - bu Sizning kreditni to‘lay olish qobiliyatingizni ball berish orqali baholash tizimi. Sizga beriladigan ballar muddati o‘tgan qarzdorlikning mavjud yoki yo‘qligi, shuningdek, daromadlar, faoliyat turi, yosh va turmush holati va boshqa shu kabi omillarga bog‘liqdir. Skoring ballini oshirish uchun o‘z kredit tarixingizni kuzatib borishingiz, qarz yuki hajmini ko‘paytirmasdan, majburiyatlarni o‘z vaqtida bajarib borishingiz zarur. “Kredit olish uchun ushbu kredit bilan bog‘liq bir qancha harajatlar qilishga majbur bo‘ldim.” – bu Sizga tanish so‘zlar bo‘lsa kerak. Ma’lumki, bankdan olinayotgan har qanday kredit bo‘yicha uning turiga qarab, uni olish, foydalanish va to‘lash bilan bog‘liq bo‘lgan harajatlar yuzaga keladi Kreditning to‘liq qiymatiga kredit turi va garov ta’minoti turiga qarab quyidagi harajatlar kiradi:³ -Bank foydasiga amalga oshiriladigan to‘lovlar — kreditni rasmiylashtirish va undan foydalanish davomidagi komission to‘lovlar. Bunda, Siz kreditni o‘z vaqtida to‘lamaganingiz uchun hisoblangan jarima, penya va neustoykalar kreditning to‘liq qiymatiga kiritilmaydi;
-Garov ta’minoti sifatida kredit qaytmaslik xataridan sug‘urtalash bo‘yicha amalga oshirilgan to‘lovlar (polis), agar kredit garov mulki sifatida ushbu ta’minot turini taqdim etayotgan bo‘lsangiz;
-Garov mulkini (avtotransport, uskuna, ko‘chmas mulk) sug‘urta qilishda sug‘urta tashkilotiga to‘lanadigan to‘lovlar, agar kredit garov mulki sifatida ushbu ta’minot turini taqdim etayotgan bo‘lsangiz;
-Garov ta’minoti sifatida kafillik (kafolat) olish uchun kafil (kafolat beruvchi)ga to‘lanadigan to‘lovlar, agar kafil Sizdan bunday to‘lovni amalga oshirishni talab etsa;
-Garov mulkini baholash uchun baholovchi tashkilotga to‘lanadigan to‘lovlar, agar kredit ta’minotiga bunday garov mulkini (ko‘chmas mulk, avtotransport, uskuna, qimmatbaho tosh kabilar) taqdim etayotgan bo‘lsangiz;
Kredit olish uchun hujjatlarni tayyorlash, ularni bankka topshirish xizmatlarini ko‘rsatuvchi tashkilotlar (vositachilar)ga to‘lanadigan to‘lovlar. Bunday harajatlar haqiqatda to‘langan vaqtda hisobi yuritiladi.
Kelajakda kredit kartasidan samarali foydalanish uchun bank bilan kredit shartnomasini tuzishdan oldin uni diqqat bilan o‘rganib va uning barcha xususiyatlari, komissiyalari va boshqa “yashirin va kutilmagan” vaziyatlarini aniqlab olish zarur.
Bundan tashqari, kartangiz bo‘yicha imtiyozli davr (mavjud bo‘lsa) qanday hisoblanishini diqqat bilan o‘rganib chiqing va uning “chegarasi”dan chiqmasilikka harakat qiling. Esda tuting, belgilangan summani o‘z vaqtida qaytarmasangiz, Siz nafaqat ushbu summa va uning foizlarini to‘lashingiz, balki penya to‘lovlarini ham amalga oshiringiz kerak bo‘ladi.

3.