Bank hisobi va audit

MDHga a’zo mamlakatlari tomonidan milliy

valyutalarining joriy etilishi²⁶

2-жадвал

Mamlakatlar	Rubl hududidan chiqish sanasi (asosiy (oraliq) valyutaning joriy etilishi)
Belarus	1992 yil may (belorus rubli)
Estoniya	1992 yil iyun (krona)
Latviya	1992 yil iyul (latviya rubli)
Ozarbayjon	1992 yil avgust (manat)
Litva	1992 yil oktyabr (litva taloni)
Ukraina	1992 yil noyabr (karbovanets) grivina
Qirg’iziston	1993 yil may (som)
Gruziya	1993 yil avgust (kupon)
O’zbekiston	1993 yil noyabr (so’m – kupon) so’m
Armaniston	1993 yil noyabr (dram)
Qozog’iston	1993 yil noyabr (tenge)
Moldova	1993 yil noyabr (ley)
Turkmaniston	1993 yil noyabr (manat)
Tojikiston	1995 yil may (tojik rubli) somoni

Buning natijasida, o’z milliy valyutasini joriy qilgan davlatlarda sobiq Ittifoqning 1961 – 1992 yillar namunasidagi rubllar qadrini yo’qotgan “oddiy qog’oz” sifatida mamlakatimizga kirib kela boshladi, bu jarayon mamlakatimiz iste’mol bozoridan tovar va mahsulotlar juda katta hajmda chetga oqib ketishi ro’y berdi.

Albatta, bunday sharoitda iste’mol bozorini himoya qilishning yagona va eng to’g’ri yo’li zudlik bilan muomalaga milliy valyutani kiritish edi. Lekin, jahon tarixidan ma’lumki milliy pul birligini kiritish uchun zarur tashkiliy va iqtisodiy shart – sharoit mavjud bo’lishini taqozo etardi, to’g’rirog’i esa ularni yaratish lozim edi. Bu esa o’z o’rnida ma’lum vaqt talab qilardi.

Ammo, bu vaqt ichida iste’mol bozorini qog’ozga aylanib borayotgan rubllardan himoya qilib borish ham zurur edi. Aks holda, mamlakat iqtisodiyotini izdan chiqib ketish xavfini oldini olib bo’lmasdi. Shuning uchun, dastlabki vaqtlarda iste’mol bozorini himoya qilish maqsadida qator tadbirlar amalga oshirildi.

Xususan, O’zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasi 1993 yil 15 mayda “Pul muomalasini tartibga solish va respublika iste’mol bozorini himoyalashni kuchaytirish to’g’risida” qaror qabul qildi. Mazkur qarorga ko’ra aholining tovar sotib olishi va depozit operatsiyalarining bajarilishida pasport va kupon tizimi joriy etildi.

O’zbekiston Respublikasi fuqarolari 1993 yil 10 maydan boshlab, banklarga qo’yiladigan omonatlar pasport asosida qabul qilinishi joriy etildi, qiymati 25 ming rubldan yuqori bo’lgan tovarlarni kuponlar asosida sotilishi belgilab qo’yildi, 25 ming rubldan yuqori qiymatdagi tovarlar bank omonatchilarning topshirig’iga ko’ra, pul o’tkazish yo’li bilan amalga oshirilishi joriy etildi.