Bank foydasi va uning hisobini yuritish

Tijorat banklari foydasini shakllantirish manbalari

Tijorat banklari foydaning shakllanishida ular oladigan daromadlari va bunga erishish uchun qilgan xarajatlari tarkibi va miqdori asosiy rol o’ynaydi. Tijorat banklari foydasi ular olgan daromadlaridan amalga oshirilgan xarajatlari orasidagi ijobiy farqni bildiradi. Ya’ni, bank foydaga erishish uchun uning barcha daromadlari qilgan xarajatlaridan ko’p bo’lishi talab etiladi. Quyidasgi 1- rasm yordamida tijorat banklarining foydasini shakllanish manbalarini ko’rishimiz mumkin.
Yuqoridagi 1-rasmda tijorat banklarining foydasi yoki zarari shakllani- shini ko’rib o’tishimiz mumkin. Bunda birinchi bo’lib bankning daromadlari manbalarini va daromad olish uchun qilinadigan bank xarajatlari tarkibini ko’rib chiqamiz. Yakunda, tijorat bankining olgan barcha daromadlaridan xarajatlari miqdorini chegirib tashlasak bank foydasi shakllanadi.



1-rasm. Tijorat banklari foydasining shakllanish manbalari


Tijorat banklari daromadlarini shakllanishida ularning oladigan daromadlari ikki guruhga: foiz daromadlari va foizsiz daromadlar, ya’ni turli xil xizmatlar va tijorat faoliyatidan olingan daromadlarga bo’linadi. Foizli daromadlar - oldindan shartnoma asosida belgilangan foiz stavka bo'yicha hisoblanadi. Bulardan asosiylari kredit bo'lib banklar o'z kapitalini tezroq ko'paytirish maqsadida, jalb qilingan mablag’lardan samarali foydalanish va ulardan foydalanib ko'proq foyda olish uchun qisqa muddatli kreditga ko'proq mablag’ yo'naltiradi. Tijorat banklarining foizli va foizsiz daromadlari tarkibi manbalari to’g’risida batafsil ma’lumotlarni quyidagi 1-jadvalda ko’risimiz mumkin bo’ladi. Foizli daromadlar bankka foiz ko’rinishida keladi. Ya’ni,

Tijorat banklarining foizli va foizsiz daromadlari tarkibi (1-jadval)

Foizli daromadlar	Foizsiz daromadlar
Kredit operatsiyalari bo’yicha foizli daromadlar	Investitsiyalardan olingan foyda va dividendlar
Boshqa bankka joylashtirilgan depositlardan olingn foizlar	Bank xizmatlari uchun to’lovlar
Qimmatli qog’ozlar bo’yicha foizlar	Valuta operatsiyalaridan olingan daromadlar
Qat’iy belgilangan foiz stavkalaridan daromad	Brokerlik operatsiyalardan olingan daromadlar
Qimmatli qog’ozlar bahosining oshishidan olingan daromadlar	Lizing operatsiyalardan olingan daromadlar
Forvort shartnomasidan olingan daromadlar	Korxonani tashkil etishda ta’sischilardan daromad
O’zR MB dagi hisobvaraqlar bo’yicha foizli daromadlar	Vositachilik operatsiyalari bo’yicha foizsiz daromadlar
Boshqa foizli daromadlar	Boshqa foizsiz daromadlar

O‘z navbatida foizsiz daromadlarning o‘zi ham quyidagilarga bo‘linadi:

•