|
Joba
1. Bank buxgalteriya esabatlarınıń áhmiyeti hám túrleri, ámeldegi buxgalteriya esabatınıń mazmunı
2. Kommerciyalıq bankleriniń finanslıq esabatları
1. Bank buxgalteriya esabatlarınıń áhmiyeti hám túrleri, ámeldegi buxgalteriya esabatınıń mazmunı
Kommerciyalıq banklerinde hár kúni nızam hám normativ hújjetlerde belgilengen tártipte bir qatar operasiyalar orınlaydı. Bankler operaciyalarnıń atqarılıwı hám olardı buxgalteriya esabında sáwlelendiriliwi tuwrısında esabat dúzılıwları hám olardı tiyisli shólkemlerge usınıwları kerek. Kommerciyalıq bankleri tárepinen dúziletuǵın eń tiykarǵı esabat kúnlik balansı bolıp tabıladı
Bankler kúnlik orınlanǵan buxgalteriya esabı maǵlıwmatları tiykarında Ózbekstan Respublikası Oraylıq banki tárepinen ornatılǵan formada kúnlik balans esabatı dúzedi. Kúnlik balans esabatı Bas bank tárepinen pútkil bank boyınsha birden-bir etip tayarlanadı.
Bas banktiń Buxgalteriya esabı hám esabatı departamenti (basqarması ) tárepinen birden-bir balans esabatın dúziw ústinen monitoring ornatıladı.
Birden-bir balans “Bank bınasınan sırtta jaylasqan juwapker atqarıwshı buxgalter” qaǵıydası tiykarında qáliplestiredi. Bunda maǵlıwmatlardı qayta isleytuǵın Bas server Bas bankte, filiallarda bolsa birden-bir lokal esaplaw tarmaǵına jalǵanǵan buxgalter, tejewshi, filial basshıları hám basqa xızmetkerlerdiń jumısshı stanciyaları jaylasqan boladı.
Filiallarda barlıq pul esap -kitap hújjetleri (tólew tapsırıqnaması, tólew talapnaması, inkassa tapsırıqnaması, akkreditivke arza, memorial orderler, inkasso etilgen pul tushumlariga qosımsha dizimi, daǵaza hám pul shekleri) tiykarında ámelge asırılıp atırǵan operasiyalar arnawlı ornatılǵan belgilengen Bas serverge avtomatik uzatıladı hám sol zamatı Bas serverde sáwlelendiriledi.
Hár jumıs kúni aqırında Bas bankte kún dawamında ámelge asırılǵan operaciyalarnıń bankler ara, filiallarara hám ishki bank operasiyalarina bólingen haldaǵı dizimi tayarlanadı. Bul operaciyalardıń kompleks summası kún dawamında ámelge asırılǵan pútkil bank operasiyalari summasına teń bolıwı kerek.
Bas bank Ózbekstan Respublikası Oraylıq bankiniń Informaciyalastırıw bas orayınan END fayldı alǵannan keyin, kún jabıw menen baylanıslı bolǵan barlıq operaciyalardı atqaradı hám sol zamatı óziniń filiallarına kún dawamında ámelge asırılǵan operasiyalar tuwrısında END faylǵa sáykes bolǵan qadaǵalaw faylın jiberedi.
Bank filialları ornatılǵan tártipte kúnlik buxgalteriya hújjetlerin jıyma jildke tigiwi hám olardı balans maǵlıwmatları menen salıstırıwları kerek. Hár bir esabat forması filial basshıı hám bas buxgalteri tárepinen dıqqat penen tekseriledi.
Bas bank basshıları balans bolmaǵan, esapta tártipke asırılmaǵan ayırmashılıqlar shıqqanda hám bir kún dawamında klientlerge xızmet kórsetiliwi támiyinlenbegen jaǵdaylarda bul kemshiliklerdi saplastırıw ushın zárúr barlıq ilajlardı kóriwi kerek.
Bank filialları basshıları hám bas buxgalterlari balans shıqpaǵanlıǵı haqqında belgilengen múddette Bas bankke xabar etpese, olarǵa salıstırǵanda iyelep turǵan lawazımlarınan azat etiwine shekem bolǵan sharalar kóriledi.
Balanstıń tuwrı dúzilgenligi tómendegi tártipte tekseriledi:
- kunlik balanstıń aktiv hám passivleriniń qaldıqlar boyınsha juwmaqları teńligi (aktiv esap betleri qaldıqlarınıń minnetlemeler esap betleri qaldıqları plyus kapital esap betleri qaldıqlarına teńligi);
- “Názerdegi taza jaǵdaylar ” esap betleri qaldıqları juwmaǵınıń tuwrılıǵı, sol esap betler menen olarǵa tiyisli kontr-esap betler qaldıqlarınıń óz-ara teńligi;
- aktiv esap betlerinde kredit qaldıq (kontr-aktiv esap betlerden tısqarı ), passiv esap betlerinde Debet qaldıq (kontr-passiv esap betlerden tısqarı ) bolmaytuǵını ;
- Bas bankte ashılǵan 16100 hám 22200 - esap betleri qaldıqları hámde olar boyınsha ashılǵan ekinshi tártipli sáykes esapbetlerdiń qaldıqları óz-ara teń bolıwı ;
- tiykarǵı qurallar, dáramatlar hám qárejetler hámde bank kapitalı esabı tek milliy valutada júritiliwin támiyinlew hám balanstıń rezident hám rezident emes ústinlerin soǵan sáykes túrde toldırilganligi.
Balanstıń tuwrılıǵına isenim payda etilgennen soń keyin kúnlik buxgalteriya esabatı retinde bir nusqa balans baspaǵa shıǵarıladı. Bas bankte pútkil bank boyınsha, filiallar bolsa óz filialları boyınsha balans shıǵaradı.
Banktiń birden-bir kúnlik balansı bank basshıı hám Buxgalteriya esabı hám esabatı departamenti direktorı tárepinen imzalanıwı kerek.
Filiallar balansı filial basqarıwshısı jáne onıń bas buxgalteri tárepinen, kassa operasiyalari boyınsha esabatlarǵa olardan tısqarı kassa basqarıwshıı yamasa juwapker kassa jumısshısı qol qoyadı.
2. Kommerciyalıq bankleriniń finanslıq esabatları
Jıllıq buxgalteriya esabatı quramı, mazmunı jáne onı usınıw tártibi Ózbekstan Respublikası bankleriniń bólek kórsetpeleri menen belgilep qóyıladı. Respublika kommerciyalıq bankleri buxgalteriya balansların nusqasını hám basqa formadaǵı esabatlardı Ózbekstan Respublikası Oraylıq bankiniń tiyisli departamentlerine usınıs etedi. Házirgi kúnde bankler jıl tawsılǵannan keyin «balans esabati» dep júritiletuǵın esabat dúzedi. Balans eki bólimnen, yaǵnıy aktiv hám passiv bólimlerden ibarat. Aktiv hám passiv táreplerdiń óz-ara teńligi balans tuwrı shıǵarılǵanlıǵı -bank jumıs kúni tolıq juwmaqganliganligini ańlatadı. Balanstıń aktiv tárepi naq pul, Oraylıq bank wákillik esap beti, shet el valutadagi pul qarjıları, májburiy rezervler fondı, qımbat bahalı qaǵazlarǵa qoyılmalar, kreditler, qarjılar, tiykarǵı qurallar hám materiallıq emes aktivler sıyaqlı tiykarǵı esap betlerden shólkemlesken. Passivlar bólegi óz ishine depozitler, basqa banklerden alınǵan kreditler, bank shıǵarǵan qarız minnetlemeleri, hákisionerlik kapitalı sıyaqlı esapbetlerdi aladı.
Naq pul -bank qarjıları qatlamı bolıp, banktiń tólew iskerliginiń jaǵdayın belgileydi hám klientlerdiń naq aqshaǵa bolǵan talaplarını qandırıw ushın banktiń klient aldındaǵı óz minnetlemelerin orınlaw qábiletin ashıp beredi.
Oraylıq banktegi wákillik esap beti bolıp, ol jaǵdayda usı waqıtta bankte aqshalar bar ekenligi sáwlelendiriledi. Hár qanday banktiń esap beti Oraylıq bankte turadı hám aktiv esapbet esaplanadı. Aqsha ótkeriw yamasa aqshalardıń dúzilisi boyınsha bank ámelge asıratuǵın hámme operasiyalar wákillik esap betinde sáwlelendiriledi.
Shet el valutadagi pul qarjıları - kommerciyalıq bankleriniń valuta bazarındaǵı operasiyalari kólemin belgileydi. Bahalı qaǵazlarǵa qoyılmalarda - kommerciyalıq bankiniń fond bazarındaǵı operasiyalari sáwlelendiriledi hám balans aktiviniń basqa kórsetkishleri menen salıstırıwlanganda, bahalı qaǵazlar menen bolatuǵın operasiyalarda banktiń ámeliy aktivligin ańlatadı. Kommerciyalıq bankiniń bahalı qaǵazları emitentlar huquqına qaray eki kategoriyaǵa bólinedi:
• Húkimet yamasa Oraylıq bank shıǵarǵan bahalı qaǵazlar ;
• xo'jalik jurgiziwshi subyektler shıǵarǵan bahalı qaǵazlar.
Húkimet yamasa Oraylıq bank shıǵarǵan bahalı qaǵazlar joqarı dárejede likvidligi menen ajralıp turadı, biraq bul qaǵazlardıń tabıslılıǵı basqa emitentlar shıǵarǵan bahalı qaǵazlarnikidan bir muncha tómen boladı.
Kreditler - kommerciyalıq bankleriniń kreditga tiyisli operasiyalari boyınsha bank payda alıwınıń belgileytuǵın statiyası esaplanadı. Balansta kredit múddetleri hám ekonomikadaǵı xojalıq jurgiziwshi subyektlerdiń qaysı múlkshilik formasına beriliwine qaray klassifikaciyalanadı.
Qarjılar -banktiń xojalıq jurgiziwshi basqa subyektler, finans shólkemleri iskerligidegi úlesli qatnasıwın kórsetedi. Bank qarjıları kárxana iskerligin basqarıw jolı menen payda, dividendler yamasa basqa túrdegi dáramat alıw maqsetinde bank hár qıylı proektlarga jóneltirilgen aqshalar kólemin ańlatadı.
Tiykarǵı qurallar hám materiallıq emes aktivler -bank aktivleriniń tiykarǵı statiyalarınan biri esaplanadı, sebebi bank óz iskerligin shólkemlestiriw ushın materiallıq bazaǵa, operaciyalardı orınlaw ushın shárt-jaǵdayǵa ıyelewi kerek. Endi bank balansınıń passiv bóleginen statiyalar menen tanısıp shıǵamız.
Bank balansınıń passiv bólegi depozitlerden baslanadı. Depozitler -banktiń basqa subyektlardan satıp alınǵan valyuta etilgen dáreklerin ańlatadı. Olar talap etip alınatuǵın, fondli hám múddetli depozitlerge bólinedi. Talap etip alınatuǵın depozitlerden tısqarı barlıq depozitler kredit resurslariniń eń turaqlı dáreklerinen esaplanadı. Tartılǵan dereklerden múddetli depozitler úlesiniń asıwı qo'yimalarni uzaǵıraq múddetke, usınıń menen birge, joqarılaw procent menen ámelge asırıw
Do'stlaringiz bilan baham: | 
