Bandlik va ishsizlik, ularning turlari va darajasi. Reja

3-jadval

O‘zbekiston Respublikasi bo‘yicha ishchi kuchi bozoridagi vaziyat (2019 yil)¹¹

№	Hududlar nomi	Bandlikka ko‘maklashish va aholini ijtimoiy muhofaza qilish markazlariga ish so‘rab murojaat qilganlar soni	shundan ishga joylashti-rilganlar	Xaq to‘lanadigan jamoat ishlarida qatnash-ganlar	Kasbga tayyorlashga yuboril-ganlar	Kvota o‘rinlariga ishga joylashtiril-ganlar
1.	Qoraqalpog‘iston Respublikasi	20033	19834	1041	238	2568
	Viloyatlar:
2.	Andijon	31754	30546	310	230	6839
3.	Buxoro	21173	20559	121	135	7225
4.	Jizzax	14639	13767	497	373	2607
5.	Qashqadaryo	25435	24441	486	263	2595
6.	Navoiy	12508	11610	165	165	5132
7.	Namangan	27761	26547	2087	456	5996
8.	Samarqand	38545	37691	1106	582	11650
9.	Surxondaryo	12055	11181	233	233	4482
10.	Sirdaryo	6737	6092	155	162	1476
11.	Toshkent	20331	19288	280	209	10512
12.	Farg‘ona	41042	40227	702	652	12974
13.	Xorazm	16064	14139	767	876	2908
14.	Toshkent sh.	12106	8216	22	2920	12853
Jami		300183	284138	7972	7494	89817

O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 2012 yil 20 apreldagi “Qoraqalpog‘iston Respublikasi, viloyatlar va Toshkent shahrida ishbilarmonlik muhitining holati va ijtimoiy-iqtisodiy rivojlantirish darajasi indikatorlarini har chorakda baholash tizimini tasdiqlash to‘g‘risida”gi 117-sonli qarorining ilovasiga asosan ishga joylashish darajasini baholash mezoniga ko‘ra indikator ko‘rsatkichi 75 foizdan kam bo‘lsa, indikatorning sifat bahosi – past, 75 foizdan 85 foizgacha bo‘lsa – mo‘‘tadil, 85 foizdan 90 foizgacha bo‘lsa – o‘rtacha, 90 foizdan yuqori bo‘lsa – yuqori hisoblanadi¹².

2019 yilda ishga joylashish darajasi 93.4 foizni tashkil etib, bu ko‘rsatkich buyicha yuqori daraja hisoblanadi.

Xulosa qilib aytganda, O‘zbekiston Respublikasida ish bilan bandlar soni yildan-yilga oshib, ish bilan bandlikda tarkibiy o‘zgarish bo‘lib, keyingi yillarda nomoddiy ishlab chiqarish sohalarida bandlar soni va ulushi oshmoqda.
4. O‘zbekistonda yangi ish o‘rinlarini tashkil etish va bandlikni ta’minlash maqsadli dasturlarini amalga oshirishning hozirgi holati tahlili

2015 yilda ish o‘rinlarini tashkil etish va aholi bandligini ta’minlash dasturi doirasida mamlakatimizda quyidagi asosiy yo‘nalishlar bo‘yicha jami 990,5 mingta ish o‘rni tashkil etildi (4-jadval):

4-jadvaldan ko‘rinib turganidek, 2015 yilda ish o‘rinlarini tashkil etish va aholi bandligini ta’minlash dasturi bo‘yicha 987,5 mingta ish o‘rni tashkil etish rejalashtirilgan. Haqiqatda 2015 yilda yaratilgan ish o‘rinlari soni 990,5 mingtani tashkil etgan. YA’ni dasturga nisbatan yaratilgan ish o‘rinlari soni 0,3 foizga ortig‘i bilan bajarilgan.

4-jadval

O‘zbekiston Respublikasida yaratilgan ish o‘rinlari soni (2015 yil)¹³

№	Hududlar nomi	2019 yilda yaratiladigan yangi ish o‘rinlari soni, dastur bo‘yicha	Haqiqatda 2019 yilda yaratilgan ish o‘rinlari soni	Dasturiga nisbatan, % hisobida
1.	Qoraqalpog‘iston Respublikasi	49 841	50014	100,3
	viloyatlar
2.	Andijon	79 986	82542	100,1
3.	Buxoro	73 452	75622	100,3
4.	Jizzax	50 048	52012	100,2
5.	Qashqadaryo	90 961	89469	100,6
6.	Navoiy	41 087	65463	100,3
7.	Namangan	75456	75709	100,5
8.	Samarqand	94 500	94639	100,1
9.	Surxondaryo	66 657	66699	100,1
10.	Sirdaryo	51 150	40209	100,1
11.	Toshkent	87 520	88215	100,5
12.	Farg‘ona	92 823	92931	100,1
13.	Xorazm	60 200	60631	100,7
14.	Toshkent shaxri	95 956	93470	100,1
	Respublika bo‘yicha jami	987 539	990 447	100,3

2015 yilda ish o‘rinlarini tashkil etish va aholi bandligini ta’minlash dasturi doirasida quyidagi yo‘nalishlar bo‘yicha ish o‘rni yaratildi:

1. Maqsadli dasturlarga muvofiq 261,6 mingta ish o‘rni, shuning 115,9 mingtasi sanoatda, 67,3 mingtasi xizmat ko‘rsatish va servis sohasida, 49,1 mingtasi qishloq xo‘jaligida (chorvachilikda, parrandachilikda, bog‘dorchilikda, baliqchilikda, asalarichilikda, sabzavotchilikda, ipakchilikda, uzumchilikda) tashkil etildi (5-jadval).

5-jadval

O‘zbekiston Respublikasida maqsadli dasturlarga muvofiq tashkil etilgan ish o‘rinlari soni (2019 yil)¹⁴

№	Hududlar nomi	Maqsadli dasturlarga muvofiq tashkil etilgan ish o‘rinlari	shundan
			sanoatda	xizmat ko‘rsatishda	qishloq xo‘jali-gida	ishlamasdan turgan korxonalar faolitini tiklash
1.	Qoraqalpog‘iston Respublikasi	10807	6569	2388	1507	343
	viloyatlar:
2.	Andijon	43720	11819	19926	7946	4029
3.	Buxoro	11272	7235	1609	1490	938
4.	Jizzax	7674	650	2536	3045	1443
5.	Qashqadaryo	14762	6685	3676	3747	654
6.	Navoiy	8267	4864	1753	714	936
7.	Namangan	18608	8729	2664	2700	4515
8.	Samarqand	19399	8348	3946	1879	5226
9.	Surxondaryo	22369	12188	4106	5535	540
10.	Sirdaryo	22545	8209	3913	8726	1697
11.	Toshkent	25278	12396	3291	8431	1160
12.	Farg‘ona	17924	9004	3482	1260	4178
13.	Xorazm	12740	4550	3532	1920	2738
14.	Toshkent sh.	27391	14702	10530	249	1910
	Respublika bo‘yicha jami	262 756	115 948	67 352	49 149	30 307

Navoiy, Toshkent va Jizzax viloyatlarida maxsus industrial zonalar faoliyat yuritayotganligi bu yo‘nalishda ish o‘rinlari tashkil etishning salmoqli omili bo‘lib, bu yangi korxonalarni ishga tushirishni va ishlab turgan korxonalardagi ish o‘rinlarini ko‘paytirishni ham, tarmoqlararo aloqalar (transport, qurilish va ijtimoiy infratuzilmada) zanjiri bo‘yicha o‘zaro bog‘langan ish o‘rinlarini tashkil etishni ham ta’minlagan.

YAngi qurilish hisobiga va ishlab turgan korxonalarda ish o‘rinlari tashkil etish «O‘zbekengilsanoat», «O‘zkimyosanoat», «O‘zbekneftgaz», «O‘zbekturizm», «O‘zfarmsanoat», «O‘zavtosanoat» kompaniyalari, Oziq-ovqat sanoati korxonalari uyushmasi tizimida va boshqalarda amalga oshirilgan.

Ishlamayotgan korxonalar faoliyatini tiklash 30,3 mingta ish o‘rni tashkil etilishini ta’minlagan. Ushbu yo‘nalishda past rentabelli va zarar ko‘rib ishlayotgan korxonalarning moliyaviy-iqtisodiy ahvolini yaxshilash, istiqbolsiz korxonalarni tugatib, so‘ngra ularni ishlab chiqarish quvvatlarini hamda ish o‘rinlarini yaratish sharti bilan yangi mulkdorlarga sotish bo‘yicha maqsadli «yo‘l xaritalarini» amalga oshirish mexanizmlaridan foydalanilgan. SHularning eng katta qismi Samarqand (5 220 ta ish o‘rni), Namangan (4 505 ta ish o‘rni), Farg‘ona (4 162 ta ish o‘rni), Andijon (4 026 ta ish o‘rni), Xorazm (2 721 ta ish o‘rni), Sirdaryo (1 696 ta ish o‘rni) viloyatlariga va Toshkent shahriga (1 896 ta ish o‘rni) to‘g‘ri keladi.

2. Kichik korxonalar va mikrofirmalarni jadal rivojlantirish, shuning hisobiga 290,4 ming kishining bandligi ta’minlandi. Ushbu yo‘nalish barcha mintaqalarda, ayniqsa 2019 yilda ish bilan bandligi ta’minlangan aholi umumiy sonining 74,1 foizi kichik korxonalar va mikrofirmalar ulushiga to‘g‘ri kelgan. Toshkent shahrida, shuningdek Toshkent (48,2%), Surxondaryo (44,0%), Buxoro (43,8%) viloyatlarida va Qoraqalpog‘iston Respublikasida (40,9%) ish o‘rinlari tashkil etishda ustunlik qilgan (6-jadval).

2019 yilda tijorat banklari tomonidan kichik biznes sub’ektlarini qo‘llab-quvvatlash maqsadlarga 8,5 trln. so‘m kredit ajratilgan. Bunda imtiyozli kredit resurslari ko‘proq ishchi kuchi bozorida keskin vaziyat kuzatilayotgan olis qishloq tumanlarida ish o‘rinlari tashkil etishni ko‘zda tutgan loyihalarni moliyalashtirishga yo‘naltirilgan.

Kichik korxona va mikrofirmalar uchun yagona soliq to‘lovining qat’iy belgilangan stavkasi nisbatan past ekanligi, sanoatda 5%, savdo va umumiy ovqatlanish sohasi korxonalari uchun 10% gacha ekanligi, shuningdek O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2013 yil 8 avgustdagi “Kichik biznes va xususiy tadbirkorlik sub’ektlari eksportini qo‘llab-quvvatlash borasidagi qo‘shimcha chora-tadbirlar to‘g‘risida”gi PQ-2022-sonli qaroriga muvofiq kichik biznes va xususiy tadbirkorlik sub’ektlarining eksportini qo‘llab-quvvatlash bo‘yicha qo‘shimcha choralar bu yo‘nalishda ish o‘rinlari yaratishning muhim rag‘batlantiruvchi chorasi bo‘lgan.

6-jadval

O‘zbekiston Respublikasida yo‘nalishlar bo‘yicha tashkil etilgan ish o‘rinlari soni (2019- yil)¹⁵

№	Hududlar nomi	Tijorat banklarining kichik korxonalar va mikrofirma-larni tashkil etish uchun ajratiladigan kreditlarda	yakka tartibdagi tadbirkor-likni rivojlan-tirish	Kasanachilik-ning barcha shakllarini tashkil etish	Fermer va dehqon xo‘jalik-larini rivojlan-tirish
1.	Qoraqalpog‘iston Respublikasi	15968	2586	9277	11376
	viloyatlar:
2.	Andijon	8852	9255	14345	3537
3.	Buxoro	27451	6640	16885	11774
4.	Jizzax	11324	2808	10999	11353
5.	Qashqadaryo	25907	14444	23544	10812
6.	Navoiy	12674	5517	5427	9321
7.	Namangan	18935	8328	27478	2360
8.	Samarqand	26323	11779	17550	19588
9.	Surxondaryo	19483	8440	10150	6257
10.	Sirdaryo	6087	2831	1639	7107
11.	Toshkent	30046	7710	15059	9488
12.	Farg‘ona	28912	8555	26485	11055
13.	Xorazm	9681	6251	17076	14883
14.	Toshkent sh.	48954	8706	8419
	Respublika bo‘yicha jami	290 597	103 850	204 333	128 911

O‘zbekiston Respublikasi Tashqi iqtisodiy faoliyat milliy banki huzurida tashkil etilgan Kichik biznes va xususiy tadbirkorlik sub’ektlarining eksportini qo‘llab-quvvatlash jamg‘armasi va uning mamlakat mintaqalaridagi hududiy filiallari faoliyati ham muhim ahamiyatga ega, ular 2019 yilning 1 yanvariga qadar, yagona ijtimoiy to‘lovdan tashqari, barcha turdagi soliqlar, yig‘imlar, badallar va davlat maqsadli jamg‘armalariga majburiy to‘lovlarni to‘lashdan ozod etilgan.

3. 2019 yilda yakka tadbirkorlik sohasi 104,3 ming kishining bandligini ta’minladi. YUridik shaxs maqomini olmasdan tadbirkorlik faoliyati bilan shug‘ullanayotgan jismoniy shaxslarga, shu jumladan oziq-ovqat tovarlarining chakana savdosini, dehqon bozorlarida qishloq xo‘jaligi mahsulotlarini sotishni, oziq-ovqat va nooziq-ovqat tovarlari savdosini amalga oshirayotgan, o‘z mahsulotini ishlab chiqarish va sotish bilan shug‘ullanayotgan, maishiy xizmatlar ko‘rsatayotgan shaxslarga solinadigan soliqning O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2012 yil 25 dekabrdagi «O‘zbekiston Respublikasining 2013 yilgi asosiy makroiqtisodiy ko‘rsatkichlari prognozi va davlat byudjeti parametrlari to‘g‘risida»gi PQ-1887-sonli qaroriga muvofiq qat’iy belgilangan stavkalari yakka tadbirkorlikni rivojlantirish uchun haqiqiy moliyaviy-iqtisodiy mexanizmlarni yaratgan.

4. Uy mehnatining barcha shakllari, shu jumladan korxonalar bilan mehnat shartnomalari bo‘yicha kooperatsiyalashgan uy mehnati, hunarmandchilik va oilaviy tadbirkorlikning rivojlanishi 203,7 ming band bo‘lmagan fuqaroni, asosan xotin-qizlar, nogironlar va aholining boshqa ijtimoiy nochor toifalarini, shuningdek chet eldan qaytib kelayotgan mehnat migrantlarini ishga joylashtirishga yordam berdi.

Faoliyatni tashkil etishning boshqa shakllarida mumkin bo‘lmagan oqilona moslashuvchan ish kuni va mehnat taqsimoti oilaviy tadbirkorlik sharoitida amalda mumkin bo‘ladi, bu esa ko‘pincha ishga joylashmay qoladigan aholi toifalarini, yosh bolali ayollarni va ishchi kuchi bozorida raqobatlasha olmaydigan boshqa toifadagi shaxslarni ham ishlab chiqarishga qisman jalb etish imkonini bergan.

Uy mehnati bo‘yicha ish o‘rinlarining katta qismi an’anaviy milliy hunarmandchilik markazlari bo‘lgan mintaqalarda — Namangan (27,3 ming), Farg‘ona (26,5 ming), Qashqadaryo (23,4 ming), Samarqand (17,5 ming), Xorazm (17,0 ming), Buxoro (16,8 ming), Andijon (14,3 ming) viloyatlarida, shu jumladan Namangan, Qo‘qon, Marg‘ilon, Farg‘ona, Qarshi, Samarqand, Buxoro shaharlarida, shuningdek Kosonsoy, To‘rtko‘l, Uychi, CHortoq, CHust, Kitob, SHahrisabz, Urgut, Hazorasp, Xiva, Vobkent, G‘ijduvon, Jondor, Rishton, Asaka, Paxtaobod, SHahrixon, Qiziltepa, Nurota, Amudaryo, Boysun, Denov, Jarqo‘rg‘on, Xovos, CHiroqchi va boshqa tumanlarda tashkil etilgan.

5. Fermer va dehqon xo‘jaliklarida oziq-ovqat va nooziq-ovqat tovarlarini ishlab chiqarish asosan Samarqand, Xorazm, Buxoro, Farg‘ona, Surxondaryo, Qashqadaryo, Toshkent viloyatlarida va Qoraqalpog‘iston Respublikasida va boshqa mintaqalarda 128,9 mingdan ortiq kishini ish bilan band qilish imkonini bergan.

2019 yilda ish o‘rinlarini tashkil etish va aholi bandligini ta’minlash dasturining moliyaviy manbalari davlat byudjeti va byudjetdan tashqari jamg‘armalar, investitsiyalar, korxona va aholi mablag‘lari hisoblangan (1-rasm).



1-rasm. O‘zbekiston Respublikasida ish o‘rinlari tashkil qilishning asosiy moliyaviy manbalari¹⁶

Oziq-ovqat va nooziq-ovqat tovarlari ishlab chiqarishni ko‘paytirish hisobiga aholining, avvalo, qishloq aholisining bandligini ta’minlashda O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2012 yil 22 oktyabrdagi «O‘zbekistonda fermerlik faoliyatini tashkil qilishni yanada takomillashtirish va uni rivojlantirish chora-tadbirlari to‘g‘risida»gi PF-4478-sonli Farmoniga muvofiq ko‘p tarmoqli fermer xo‘jaliklarini rivojlantirish, qishloq xo‘jaligi ekinlarini joylashtirishni maqbullashtirish, yagona er solig‘ini to‘lash va fermer xo‘jaliklarini kreditlash bo‘yicha imtiyozlar muhim rol o‘ynadi.

2019 yilda ish o‘rinlarining salmoqli qismi Samarqand, Farg‘ona, Qashqadaryo, Toshkent, Andijon, Namangan, Buxoro viloyatlarida va Toshkent shahrida, shuningdek mehnat bilan bandlikka ehtiyojdan kelib chiqib, Surxondaryo, Xorazm, Jizzax, Navoiy, Sirdaryo viloyatlarida va Qoraqalpog‘iston Respublikasida tashkil etilgan hamda aholining ish bilan bandligi ta’minlangan.
5. O‘zbekistonda ishchi kuchi bandligini ta’minlash va ishsizlarni

ijtimoiy himoyalash borasidagi davlat siyosatining asosiy yo‘nalishlari

Bozor munosabatlariga o‘tish davrida davlatning ijtimoiy siyosati faqat jamiyat a’zolarining manfaatlarini ishonchli ravishda himoya qilishdangina iborat bo‘lmasdan, balki mavjud ishchi kuchlarining ish bilan bandligini ta’minlashni ham o‘z ichiga oladi. Ayniqsa, aholining o‘sishi yuqori sur’atlar bilan borayotgan va o‘ziga xos aholi tarkibiga ega bo‘lgan respublikamizda ishchi kuchining ish bilan bandlik masalasi eng muhim muammolardan biri hisoblanadi. Mamlakatimizdagi iqtisodiy islohotlar jarayonida ushbu masalani hal etish uchun bir qator tadbirlarni amalga oshirish rejalashtirilgan. Birinchidan, keng faoliyat turlari, shuningdek yakka tartibdagi tadbirkorlikni kengaytirish uchun sharoit yaratish. Birinchi navbatda qishloq xo‘jalik xomashyosini qayta ishlash, xalq iste’mol mollarini, mahalliy xom ashyodan qurilish materiallari tayyorlovchi xususiy kichik korxonalarni faol rivojlantirishni rag‘batlantirish. Ikkinchidan, xizmat sohasini rivojlantirish, aholiga ko‘rsatiladigan ijtimoiy-maishiy xizmat va qurilish bo‘yicha xizmat turlarini yanada kengaytirish. Bunda ham qishloq joylarda xizmat sohasini rivojlantirishga ustunlik beriladi. Uchinchidan, qishloqda keng tarmoqli ijtimoiy va ishlab chiqarish infratuzilmasini yaratib, shu orqali yangi ish joylarini ochish, yangi ishlab chiqarishlarni vujudga keltirish. Bu vazifalarni amalga oshirish uchun respublikamizda qishloq ijtimoiy infratuzilmasini rivojlantirish dasturlarini amalga oshirish bo‘yicha ishlar uzluksiz davom ettirilmoqda. To‘rtinchidan, ishdan bo‘shagan xodimlarni qayta tayyorlash va qayta o‘qitishni tashkil etishni tubdan o‘zgartirish. Bunda ishdan bo‘shayotgan va ixtisosi bo‘lmagan shaxslarga qisqa davrda, bozor iqtisodiyotiga hamda iqtisodiyotning o‘zgarib borayotgan tuzilishiga muvofiq keluvchi kasbkorni o‘rgatishga e’tibor qaratish. SHu maqsadda maxsus maslahat va o‘quv markazlari, biznes maktablarning keng tarmog‘ini yanada rivojlantirish ko‘zda tutiladi. Beshinchidan, vaqtincha ishga joylashtirish imkoni bo‘lmagan ishchi kuchlarini davlat tomonidan ishonchli ravishda ijtimoiy himoyalash. Bu siyosat ularning o‘ta zarur ehtiyojlarini qondirish va kafolatli tirikchilik manbalariga ega bo‘lishga qaratiladi.

Ishchi kuchining ish bilan bandligi muammosi ko‘p qirrali bo‘lib, u barcha odamlarga o‘z qobiliyatlarini ishga solish, o‘z ehtiyojlarini qondirish uchun dastlabki teng imkoniyatlarni ta’minlovchi davlat va bozor mexanizmini vujudga keltirish; ishchi kuchini unumli va samarali ish bilan band qilish; zarur hollarda ishchi kuchini iqtisodiyot tarmoqlari va sohalari o‘rtasida qayta taqsimlash kabi masalalarni ham o‘z ichiga oladi.

Mamlakatimiz Prezidenti «Jahon moliyaviy-iqtisodiy inqirozi, O‘zbekiston sharoitida uni bartaraf etishning yo‘llari va choralari» nomli asarida xizmat ko‘rsatish va kichik biznes sohasini aholi bandligini ta’minlash va hayot darajasini oshirishning eng muhim omili sifatida yanada jadal rivojlantirish 2009 yilga mo‘ljallangan iqtisodiy dasturning ustuvor yo‘nalishlaridan biri bo‘lib qolishini ko‘rsatib o‘tdilar. Asarda kichik biznes va xususiy tadbirkorlik aholi bandligi va uning daromadlarini oshirish muammolarini hal etishda o‘ziga xos lokomotiv vazifasini bajarayotganligi, ichki bozorni iste’mol tovarlari bilan to‘ldirishda salmoqli hissa qo‘shayotganligi, uning bugungi kunda mamlakatimizda eng yirik ishchi kuchi bozori, mulkdorlar o‘rta sinfini shakllantirishning asosiy omili, millionlab odamlar uchun daromad va farovonlik manbai hisoblanishi ta’kidlab o‘tildi.

Aholini ish bilan ta’minlash muammolarini hal qilishda ham jiddiy sifat o‘zgarishlari ko‘zga tashlanmoqda. Biz uchun o‘ta dolzarb bo‘lgan bu masalani echishda kichik biznes va xususiy tadbirkorlikni jadal rivojlantirish bilan birga, xizmat ko‘rsatish sohasi va kasanachilikning turli shakllarini keng joriy etish, qishloq joylarda chorvachilikni rivojlantirishni rag‘batlantirishga alohida ahamiyat berilmoqda.

Bugungi bosqichda kasanachilik sohasi bandlik va oila byudjeti daromadlarini oshirishning qo‘shimcha manbaiga aylanib borayotganini hech kim inkor eta olmaydi. Ayni vaqtda kasanachilik fuqarolarni, birinchi navbatda, xotin-qizlar, ayniqsa, ko‘p bolali ayollarni, yordamga muhtoj nogironlar va mehnat qobiliyati cheklangan boshqa shaxslarni ishlab chiqarish faoliyatiga jalb etish uchun muhim ijtimoiy ahamiyat kasb etmoqda. 2008 yilda kasanachilar tomonidan 34 milliard so‘mlik mahsulot ishlab chiqarildi va xizmatlar ko‘rsatildi. Kasanachilik uchun ish o‘rinlari ochgan korxonalar, shu borada o‘zlariga berilgan imtiyozlar hisobidan 1 milliard so‘mdan ortiq mablag‘ni tejashga erishdi.

Aholini, ayniqsa qishloq aholisini ish bilan ta’minlashning yana bir muhim yo‘nalishi shaxsiy yordamchi va dehqon xo‘jaliklarida qoramol boqish bilan shug‘ullanadigan kishilar sonini ko‘paytirishdan iborat. Qayd etish kerakki, bu masalada muayyan ijobiy natijalar qo‘lga kiritildi. Mamlakatimizda qoramollarni aholiga va fermer xo‘jaliklariga kimoshdi savdolari orqali sotish, ularga maqsadli va imtiyozli kreditlar berish, veterinariya xizmati ko‘rsatishning sifati va hajmini oshirish, ozuqa bilan ta’minlash bo‘yicha samarali mexanizmlar yaratilgan. CHorvachilikni rivojlantirish dasturining ijrosi doirasida 2008 yili kimoshdi savdolarida 20 ming 300 bosh qoramol sotildi. 2009 yilda yana 24 ming 600 bosh qoramol sotilishi ko‘zda tutilmoqda. Agar 2007 yilda qoramol sotib olish uchun 42,5 milliard so‘mlik imtiyozli kreditlar ajratilgan bo‘lsa, 2008 yilda bu raqam 48 milliard 200 million so‘mni tashkil etdi¹⁷.

Mamlakatimizda ishchi kuchi bandligi samaradorligini ta’minlash uchun davlatning bandlik siyosatining quyidagi yo‘nalishlarini kuchaytirish maqsadga muvofiqdir:

- oilaviy biznes va kichik xususiy korxonalarni rivojlantirishni jadallashtirishni ta’minlash;

- mazkur maqsadlarda mikrokreditlash tizimini rag‘batlantirish;

- yirik sanoat korxonalari va nisbatan kichikroq bo‘lgan ishlab chiqarish korxonalari bilan kasanachilikni kengaytirish asosidagi kooperatsiyani rivojlantirish imkoniyatlaridan keng qamrovli foydalanish;

- mahalliy xomashyoni puxta qayta ishlashga va tayyor, raqobatga bardoshli mahsulot ishlab chiqarishga yo‘naltirilgan engil va oziq-ovqat qayta ishlash sanoatining ko‘p mehnat talab qiladigan tarmoqlarini jadal rivojlantirish;

- xizmat ko‘rsatish sohalarini rivojlantirish, qishloq joylarida qishloq xo‘jaligiga taalluqli bo‘lmagan bandlik sohalarini kengaytirish masalalarini hal etishga e’tiborni kuchaytirish;

- ishsizlarni kasbiy o‘qitish va jamoat ishlari tizimlarini takomillashtirish bilan shug‘ullanadigan xizmatlar ishini faollashtirish.

Mazkur chora-tadbirlarning amalga oshirilishi xalqimizning farovon turmushini ta’minlash manbai bo‘lgan ish bilan bandlik darajasining yanada oshishiga, aholining ijtimoiy muhofazasining kuchayishiga yanada keng yo‘l ochib beradi.
6. O‘zbekistonda yangi ish o‘rinlarini tashkil etish va ishchi kuchi bandligini ta’minlashning asosiy yo‘nalishlari hamda istiqbollari

2020 yilda yilda ish o‘rinlari va bandlikka ehtiyoj parametrlari ishchi kuchiga talab va taklif balansiga ta’sir ko‘rsatuvchi demografik va mamlakatni ijtimoiy-iqtisodiy rivojlantirish omillarining tahlili, shuningdek ishchi kuchi bozorida haqiqiy tendensiyani o‘rganish asosida aniqlangan.

Prognozlarga ko‘ra, 2020 yilda demografik omillarning ishchi kuchi bozoriga sezilarli va bevosita ta’siri saqlanib qoladi (2-rasm).


2-rasm. Ishchi kuchi bozori rivojlanishining istiqbol ko‘rsatkichlari (2020 yil)¹⁸

Malumotlarga ko‘ra, 2020 yilda ishchi kuchi resurslari soni – 19.6 mln. kishini, shundan ish bilan band bo‘lganlar soni 13,4 mln. kishini, ularning o‘sishi tegishli ravishda – 1,3 va 2,3 foizni tashkil etadi.

2020 yilda O‘zbekistonda ish o‘rinlariga ehtiyoj bo‘lmagan aholi sonining 5.2 mln.kishiga etishi kutiladi (7-jadval).

7-jadval

2016 yilda O‘zbekistonda ish o‘rinlariga ehtiyoj bo‘lmagan aholi soni va tarkibi¹⁹

Ko‘rsatkichlar	mln. kishi
Ish o‘rinlariga ehtiyoj bo‘lmagan aholi soni	4,5
SHundan:
Ishlab chiqarishdan ajralgan holda o‘qiyotganlar soni	1,8
3 yoshgacha bo‘lgan bola tarbiyasi bilan band bo‘lgan ayollar	1,6
hozirgi vaqtda sog‘lig‘i va oilaviy sharoitiga ko‘ra ishga joylashish imkoniyati bo‘lmaganlar	1,1

7-jadvaldan ko‘rinadiki, respublikada ishchi kuchi va bandlikka ehtiyoj ishchi kuchi bozorida ishchi kuchini birinchi marotaba taklif etayotgan shaxslar (kollejlar, oliy o‘quv muassasalari va boshqa ta’lim muassasalarini bitiruvchilari), shuningdek ishga joylashishga muhtoj band bo‘lmagan aholi (ish va daromad manbaiga ega bo‘lmagan shaxslar qaytib kelgan migrantlar va boshqalar) hisobidan shakllanadi.

Ta’kidlash joizki, 2020 yil O‘zbekiston bo‘yicha ta’lim olishni tugatgan 511,5 ming nafar kollejlar, litseylar, oliy o‘quv muassasalari bitiruvchilari ilk bor, shuningdek ishga joylashishga muhtoj 706,3 ming nafar shaxs ishchi kuchi bozoriga chiqadi.

Bundan tashqari, doimiy bo‘lmagan mehnat faoliyati, ya’ni vaqtinchalik bir martalik ishlarni bajarish bilan band bo‘lgan fuqarolar soni, hisob- kitoblarga ko‘ra, 735,6 ming nafarni tashkil etadi. Doimiy bo‘lmagan daromadga ega ushbu toifadagi shaxslar doimiy ishga, ish haqi to‘lanadigan statsionar ish o‘rinlariga muhtojligi mavjud, shuningdek tarkibiy qayta o‘zgarishlar natijasiga ko‘ra ishdan bo‘shatiladigan 118,7 ming nafar ishchi potensial ishsiz omilini keltirib chiqaradi.

SHu bilan birga, chet elda ishlovchi fuqarolarni doimiy yashash joyiga qaytarishni ta’minlash bo‘yicha amalga oshirilayotgan choralar, shuningdek, Rossiyadagi ob’ektiv og‘ir ijtimoiy-iqtisodiy holatni hisobga olgan holda, 2020 yilda O‘zbekiston ishchi kuchi bozoriga 148,3 ming nafardan ortiq ishga joylashishga muhtoj va o‘z navbatida bandlikka ehtiyojni oshiradigan shaxslar qaytishi kutilmoqda.

SHunday qilib, 2020 yilda ishchi kuchi bozorida ishchi kuchiga taklif 1236,0 ming nafarni tashkil etadi. Tabiiy sabablarga (pensiyaga chiqish, o‘lim, doimiy yashash uchun xorijiy davlatga chiqib ketish va hokazo) ko‘ra chiqib ketadigan 134,9 ming nafar ishchini, shuningdek 109,5 ming bo‘sh ish o‘rinlarini hisobga olgan holda, bu ko‘rsatkich, ish o‘rinlari va bandlikka ehtiyojdan 1,1 ming nafardan oshadi.

Ish o‘rinlarini yaratish va aholi bandligini ta’minlash bo‘yicha 2020 yilda amalga oshirilishi ko‘zda tutilgan dasturiy choralarning yig‘indisi 992,7 ming nafarni (yoki talabning 80,3 foizini) tashkil etadi. Bu 2020 yilda kollejlar, litseylar va oliy o‘quv muassasalarining barcha bitiruvchilarini (511,5 ming nafar), qaytib kelayotgan mehnat migrantlarini (148,3 ming nafar), shuningdek ishdan bo‘shatiladigan ishchilarning bandligini ta’minlaydi va shu bilan ishsizlikni 719 ming nafar yoki 5,1% darajasida saqlab qoladi.

2020 yil dasturining hududlar va yo‘nalishlar (tarmoqlar) bo‘yicha prognoz parametrlari ish o‘rinlari va bandlikdan, ayniqsa, birinchi marotaba ishchi kuchi bozoriga kirib kelayotgan yoshlar, band bo‘lmagan shaxslar, ishdan bo‘shab qoladigan xodimlar, qaytib kelayotgan mehnat migrantlari, shuningdek sanoat, qurilish, qishloq ho‘jaligi va iqtisodiyotning boshqa tarmoqlari, xizmat ko‘rsatish sohasi, kichik biznesning rivojlanishi munosabati bilan ishchi kuchiga bo‘lgan talabning hisob-kitobidan kelib chiqib aniqlangan.

Dasturda 2020 yilda quyidagi asosiy yo‘nalishlarda jami 992,7 mingta, shundan 396,9 mingta ish o‘rinlari yaratilishi va 595,9 ming nafar shaxsning ish bilan ta’minlanishi ko‘zda tutilmoqda (8-jadval)

8-jadval

O‘zbekiston Respublikasida 2020 yilda ish o‘rinlari tashkil etish va aholi bandligini ta’minlash ko‘rsatkichlari

№	Yo‘nalishlar	jami	shu jumladan hududlar bo‘yicha:
			Qoraqalpog‘iston Respublikasi	Andijon	Buxoro	Jizzax	Qashqadaryo	Navoiy	Namangan	Samarqand	Surxondaryo	Sirdaryo	Toshkent	Farg‘ona	Xorazm	Toshkent sh.
1.	Jami dastur bo‘yicha	992749	49 863	80308	73770	44090	89024	41090	75674	94829	67000	40200	87778	93021	60274	95828
	shu jumladan:
2.	Maqsadli dasturlarga muvofiq tashkil etiladigan ish o‘rinlari, jami	396877	13369	52248	23372	17348	33957	13055	27121	28657	28717	26294	20378	33914	20584	57863
	ulardan:
2.1.	Sanoatda	130782	4838	18304	9553	6374	10705	5856	8755	10332	6696	8085	4165	16091	8491	12537
2.2.	xizmat ko‘rsatishda	69322	3342	7951	4548	3205	4911	2592	3574	6618	4964	4372	1670	3342	5051	11182
2.2.1.	shundan turizm sohasini rivojlantirish xizmatlari	10044	380	1500	573	680	489	329	572	1062	383	789	558	942	862	925
2.3.	qishloq ho‘jaligida(shu jumladan chorvachilik, parrandachilik, bog‘dorchilik, asalarichilik, sabzavotchilik, ipakchilik, uzumchilikda)	54521	1594	16232	3399	2787	4186	1021	2888	2189	3540	9302	2481	2782	2100	20
2.4.	qurilishda, ishlab chiqarish infratuzilmasini rivojlantirishda	56695	1997	2315	2044	1117	7132	946	3467	3979	7032	1058	3787	2105	1954	17762
2.5.	ijtimoiy infratuzilmada	39750	997	1623	1433	913	5071	722	2431	2783	4983	972	2655	1475	1366	12326
2.6.	ishlamasdan turgan korxonalar faoliyatini tiklash	45807	601	5823	2395	2952	1952	1918	6006	2756	1502	2505	5620	6119	1622	4036
2.6.1.	Davlat korxonalarini hususiy-lashtirish dasturlarini amalga oshirish, jumladan, davlat mulk ob’ektlarini nol xarid qiymatida sotish, bo‘sh turgan ob’ektlarni ijaraga berish	32302	354	5008	1500	2651	778	440	4205	1256	986	1726	4035	5142	1324	2897

8 -jadvalning davomi

2.6.2.	ishlamasdan turgan kichik korxonalar faoliyatini tiklash	13505	247	815	895	301	1174	1478	1801	1500	516		779	1585	977		298	1139
3.	bandlikni ta’minlash, jami	595872	36494	28060	50398	26742	55067	28035	48553	66172	38283		13906	67400	59107		39690	37965
	quyidagilar hisobiga:
3.1.	tijorat banklari tomonidan ajratiladigan kreditlar hisobiga kichik korxona va mikrofirmalarni rivojlantirish	197468	22146	1876	14290	3623	10238	12297	18250	33012	11846		727	32279	9042		15187	12655
3.1.1.	yakka tartibdagi tadbirkorlikni rivojlantirish	140916	5165	11000	12377	4460	14890	6264	16026	10432	8660	3213		13100		18944	7000	9385
3.2.	uy mehnatini barcha shakillarini tashkil qilish	142914	2580	7432	14032	9021	21355	1557	7052	11124	6367	568		13275		23528	9097	15925
3.3.	fermer va dehqon xo‘jaliklarini rivojlantirish	114574	6603	7752	9699	9638	8583	7917	7225	11604	11410	9398		8746		7593	8406
4.	ish o‘rinlari tarkibi
4.1.	Ayollar uchun	436854	20444	41230	30688	21340	21366	14504	35188	41061	31021	18090		44495		40555	24167	52705
4.2.	YOshlar uchun	484789	19945	35211	32458	21224	31158	20901	30859	52155	23443	16884		52666		60465	29926	57494
4.4.	Zaxira qilingan (kvota) ish o‘rinlari	102523	2380	7590	7714	3107	2202	5919	5990	9097	4596	2600		10655		16996	2730	20947
4.4.1.	shu jumladan nogironlar uchun	12896	114	176	217	110	93	668	492	484	132	771		310		5557	62	3710

Manba: 2020 yilda ish o‘rinlarini tashkil etish va aholi bandligini ta’minlash dasturiga 1-ilova.

Birinchidan, maqsadli kompleks dasturlarga muvofiq yangi ob’ektlarning ishga tushirilishi, ishlab turgan korxonalarni qayta jihozlash va kengaytirish natijasida 396,9 mingta ish o‘rinlari tashkil etiladi, shundan 130,8 mingtasi – sanoatda (shu jumladan, 15,5 mingtasi – kichik sanoat hududlarida), 69,3 mingtasi – xizmat ko‘rsatish va servis sohasida, 54,5 mingtasi – qishloq xo‘jaligida, 56,7 mingtasi – qurilishda, 45,8 mingtasi – ishlamasdan turgan korxonalarni tiklash hisobiga.

Hududlar bo‘yicha mazkur yo‘nalishda ish o‘rinlarining asosiy qismi Andijon (52,2 mingta), Farg‘ona (33,9 mingta), Qashqadaryo (34,0 mingta), Samarqand (28,7 mingta), Namangan (27,1 mingta), Surxondaryo (28,7 mingta), Sirdaryo (26,3), Buxoro (23,4 mingta), Toshkent (20,4 mingta) viloyatlarida va Toshkent shahrida (57,9 mingta) tashkil etiladi.

Ikkinchidan, xususiy, yakka tartibdagi tadbirkorlik sohasining kengaytirish natijasida 338,4 ming nafar kishining bandligi ta’minlanadi (3-rasm).



3-rasm. 2020 yilda xususiy, yakka tartibdagi tadbirkorlik sohasining kengaytirish hisobidan yaratiladigan ish o‘rinlari soni²⁰.

YAkka tartibdagi tadbirkorlikni rivojlantirish bo‘yicha aniq moliyaviy-iqtisodiy vositalar O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2015 yilda qabul qilingan maxsus Farmonlariga muvofiq xususiy mulkchilikni, kichik biznes va xususiy tadbirkorlikni ishonchli himoya qilishni ta’minlash, ularni jadal rivojlantirish yo‘lidagi to‘siqlarni bartaraf etish va investitsiya iqlimi va tadbirkorlik muhitini yanada takomillashtirish bo‘yicha muhim chora-tadbirlar amalga oshiriladi.

2020 yilda yakka tartibdagi tadbirkorlik va boshqa kichik biznes sub’ektlari uchun kreditlashning yuqori darajasi saqlanib qoladi – tijorat banklari tomonidan ushbu maqsadlarga 13,2 trln. so‘m mablag‘lar ajratilishi rejalashtirilmoqda. Bunda imtiyozli kredit resurslari asosan ishchi kuchi bozorida keskinlik mavjud bo‘lgan olis qishloq hududlarida ish o‘rinlari yaratishni nazarda tutuvchi loyihalarni moliyalashtirishga yo‘naltiriladi.

Uchinchidan, uy mehnatining, eng avvalo, korxonalar bilan mehnat shartnomalariga asoslangan kasanachilik mehnati, hunarmandchilik va oilaviy tadbirkorlikni rivojlantirish natijasida band bo‘lmagan 142,9 ming nafar fuqarolarni, asosan xotin-qizlar, nogironlar va aholining ijtimoiy muhofazaga muhtoj boshqa toifalarini, shuningdek qaytib kelayotgan mehnat migrantlarining ish bilan ta’minlanish imkoniyati yaratiladi.

Oilaviy tadbirkorlik sharoitida, boshqa faoliyat shaklida to‘g‘ri kelmaydigan ishchi kuchining o‘zgaruvchanligi va mehnat taqsimoti muhim hisoblanadi. Bu esa, o‘z navbatida, aholining boshqa sharoitda ishsiz qoladigan toifalari – yosh bolali ayollar va ishchi kuchi bozorida raqobatga bardosh bera olmaydigan boshqa shaxslarni ushbu yo‘nalishdagi ishlab chiqarishga jalb etish imkonini beradi.

Kasanachilik ish o‘rinlari an’anaviy hunarmandchilik markazlari hisoblanadigan mintaqalarda – Farg‘ona (23,5 mingta), Qashqadaryo (21,4 mingta), Buxoro (14,0 mingta), Toshkent (13,3 mingta), Samarqand (11,1 mingta), Xorazm (9,1 mingta), Andijon (7,4 mingta), Namangan (7,1 mingta) viloyatlarida, shu jumladan Buxoro, Qarshi, Namangan, Samarqand, Qo‘qon, Marg‘ilon, Farg‘ona shaharlarida, Amudaryo, To‘rtko‘l, Asaka, Paxtaobod, SHaxrixon, Vobkeng, G‘ijduvon, Jondor, Nurota, Qiziltepa, Kosonsoy, Uychi, CHortoq, CHust, SHaxrisabz, Kitob, CHiroqchi, Urgut, Boysun, Denov, Jarqo‘rg‘on, Rishton, Xovos, Xiva, Xazorasp va boshqa tumanlarda ko‘plab tashkil etiladi.

To‘rtinchidan, dehqon va fermer xo‘jaliklarida chorvachilik, parrandachilik, bog‘dorchilik, baliqchilik, asalarichilik, sabzavotchilik, mahsulotlari etishtirishni ko‘paytirish natijasida 114,6 ming kishi, asosan Samarqand (11,6 ming), Xorazm (8,4 ming), Buxoro (9,7 ming), Farg‘ona (7,6 ming), Surxondaryo (11,4 ming), Qashqadaryo(8,6 ming), Toshkent (8,7 ming) viloyatlarida va Qoraqalpog‘iston Respublikasida (6,6 ming) ish bilan ta’minlanadi.

Oziq-ovqat va nooziq-ovqat mahsulotlari ishlab chiqarishni ko‘paytirish hisobiga aholini, birinchi navbatda, qishloq aholisining bandligini ta’minlashda O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2012 yil 22 oktyabrdagi PF-4478-son Farmoniga muvofiq ko‘p tarmoqli fermer xo‘jaliklarini rivojlantirish, qishloq ho‘jaligi mahsulotlari etishtirishni maqbullashtirish, yagona er solig‘i to‘lovi bo‘yicha imtiyozlar berish va fermer ho‘jaliklarini kreditlash choralari muhim rol o‘ynaydi.

SHuningdek, dasturda olis va tog‘li hududlarda tayyorlangan milliy hunarmandchilik mahsulotlari sotuvini tashkil etish, dorivor o‘simliklarni etishtirish, yig‘ish va qadoqlashni yo‘lga qo‘yish, asalarichilikni, ayniqsa ekoturizmni yanada rivojlantirish orqali 10,0 mingdan ortiq ish o‘rinlarini yaratish belgilangan.
XULOSA VA TAKLIFLAR
Iqtisodiyotning barqarorligi va sog‘lomligini aks ettiruvchi ko‘rsatkichlardan biri ishsizlik darajasi hisoblanadi. Biroq, har qanday mamlakatda doimiy ravishda ma’lum darajada ishsizlik mavjud bo‘ladi. Umuman olganda, mehnatga layoqatli bo‘lib, ishlashni xohlagan, lekin ish bilan ta’minlanmaganlar ishsizlar deyiladi. Namoyon bo‘lish xususiyati va vujudga kelish sabablariga ko‘ra ishsizlik friksion, tarkibiy, siklik, institutsional, texnologik, hududiy, yashirin va turg‘un ishsizlik turlariga bo‘linadi.

Ishsizlikning umumiqtisodiy xarakteri ishchi kuchi bozorining o‘zi, mehnatga talab va uning taklifi o‘rtasidagi mutanosiblik ishsizlikni emas, ish bilan bandlikni shakllantirishidan ham kelib chiqadi. Ishsizlik, bir tomondan, go‘yo ish bilan bandlikning «teskarisi» hisoblanadi, ikkinchi tomondan, ish bilan bandlikni shakllantiruvchi omillardan farq qiluvchi omillar ta’sirini his qiladi. SHunday bo‘lsada, ishsizlik doimo ish bilan bandlik bilan birgalikda ko‘rib chiqiladi: ish bilan bandlikning ko‘payishi, qoidaga ko‘ra ishsizlikni kamaytiradi, bu esa ishsizlikni, o‘z navbatida ish bilan bandlikni ko‘paytiradi. Ta’rifga ko‘ra ishsizlik – bu ishlashni istaydigan mehnatga layoqatli aholining ish bilan band bo‘lmagan miqdoridir. Makroiqtisodiy jihatdan ishsizlik – bu doimo jamiyat mehnat salohiyatidan, ishchi kuchi majmuidan ishlab chiqarish omili sifatida to‘la foydalanmaganlikdir.

Aholining ish bilan bandligini ta’minlashda qator muammolar va kamchiliklar mavjud: ish bilan ta’minlanishga muxtoj aholi sonining ko‘pligi, ishsizlik darajasining yuqoriligi; dastur ijrosi nazoratining bo‘sh tashkil etilganligi, tadbirkorlar muammolarining o‘z vaqtida hal etilmasligi; xorijda ishlab qaytganlarni ish bilan ta’minlash borasidagi ishlarning samarasi past ekanligi, bu borada mavjud imkoniyatlarning ishga solinmaganligi; kasanachilik ish joylarini ko‘paytirish imkoniyatlari ishga solinmayotganligi; yangi ob’ektlarni ishga tushirish, mavjud korxonalarni modernizatsiyalash ishlari (natijadorligining past ekanligi); tashkil etilgan ish joylarining salmoqli qismi qisqa muddatli va mavsumiy xarakterga egaligi; ish bilan band aholining salmoqli qismi ish haqi past bo‘lgan sohalarda, norasmiy sektorda va barqaror bo‘lmagan ish joylarida band etilganligi.

O‘zbekistonda yangi ish o‘rinlari tashkil etish va aholi bandligini ta’minlashning asosiy yo‘nalishlari quyidagilar kiradi.

Birinchidan, sanoat sohasidagi asosiy dasturlarning amalga oshirilishini davom ettirish, yirik yangi ishlab chiqarish ob’ektlarini ishga tushirish, faoliyat ko‘rsatayotgan korxonalarni rekonstruksiya qilish va kengaytirish.

Ikkinchidan, kichik biznes korxonalari, xususiy va oilaviy tadbirkorlikni jadal rivojlantirishni yanada qo‘llab-quvvatlash, xizmat ko‘rsatish va servis sohasini, ayniqsa, qishloq joylarida rivojlantirish, uy mehnati shakllarining, shu jumladan, yirik korxonalar bilan birgalikdagi shakllarining imkoniyatlarini kuchaytirish.

Uchinchidan, uy mehnati barcha turlari, avvalambor, mehnat shartnomalariga asoslangan korxonalar bilan hamkorlikdagi shakllarini hamda oilaviy tadbirkorlikni rivojlantirish.

To‘rtinchidan, ishlab chiqarish, ijtimoiy va bozor infratuzilmasini, transport va kommunikatsiya qurilishini rivojlantirish, aholi punktlarini obodonlashtirish ishlarini kengaytirish.

Beshinchidan, qishloq xo‘jaligi sub’ektlarini rivojlantirish va kengaytirish, ayniqsa, tayyor qishloq xo‘jaligi mahsulotlarini ishlab chiqarish va qayta ishlashga, sabzavot-poliz mahsulotlarini saqlashga, issiqxona xo‘jaliklarini tashkil etishga ixtisoslashgan sub’ektlarni qo‘llab-quvvatlash bo‘yicha chora-tadbirlarni amalga oshirish.

Oltinchidan, vaqtinchalik faoliyat ko‘rsatmayotgan korxonalar, shu jumladan, tijorat banklari balansiga o‘tkazilgan bankrot korxonalar faoliyatini tiklash.

FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR RO‘YXATI

1. 
   O‘zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasi. - T.: “O‘zbekiston”, 2014.
   
2. 
   O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining “O‘zbekiston Respublikasini yanada rivojlantirish bo‘yicha Harakatlar strategiyasi to‘g‘risida” gi 2017 yil 7 fevraldagi PF-4947-sonli Farmoni
   
3. 
   O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining “Xususiy mulk, kichik biznes va xususiy tadbirkorlikni ishonchli himoya qilishni ta’minlash, ularni jadal rivojlantirish yo‘lidagi to‘siqlarni bartaraf etish chora-tadbirlari to‘g‘risida”gi 2015 yil 15 maydagi PF-4725-sonli Farmoni
   
4. 
   O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining “Hududlarni kompleks rivojlantirishni ta’minlashda mahalliy davlat boshqaruvi organlari faoliyatini takomillashtirishga oid qo‘shimcha chora-tadbirlar to‘g‘risida” gi 2016 yil 22 fevraldagi PQ-2495-sonli Qarori.// lex.uz
   
5. 
   O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining “Hududiy davlat boshqaruvi organlari tuzilmasini takomillashtirish to‘g‘risida” gi 2016 yil 24 fevraldagi PQ-2497-sonli Qarori.// lex.uz
   
6. 
   Mirziyoev SH.M. Tanqidiy tahlil, qat’iy tartib-intizom va shaxsiy javobgarlik – har bir rahbar faoliyatining kundalik qoidasi bo‘lishi kerak. Mamlakatimizni 2016 yilda ijtimoiy-iqtisodiy rivojlantirishning asosiy yakunlari va 2017 yilga mo‘ljallangan iqtisodiy dasturning eng muhim ustuvor yo‘nalishlariga bag‘ishlangan Vazirlar Mahkamasining kengaytirilgan majlisidagi ma’ruza, 2017 yil 14 yanvar. –Toshkent: “O‘zbekiston”, 2017.
   
7. 
   I.A.Karimov. “Jahon moliyaviy-iqtisodiy inqirozi, O‘zbekiston sharoitida uni bartaraf etishning yo‘llari va choralari”.-T.: O‘zbekiston, 2009.
   
8. 
   Karimov. I.A. Bank tizimi, pul muomalasi, kredit, investitsiya va moliyaviy barqarorlik to‘g‘risida. T.,O‘zbekiston. 2005 y.
   
9. 
   Abdullaeva SH.Z. Bank ishi. Darslik. - T.: “Moliya”, 2005.
   
10. 
    SHodmonov SH.SH., G‘afurov U.V. Iqtisodiyot nazariyasi. Darslik. - T.: «IQTISOD-MOLIYA». 2010.
    
11. 
    SHodmonov SH.SH., YAxshieva M.T., YUsupov R.A. Pul nazariyasi: O‘quv qo‘llanma. –T.: TDIU, 2009.
    
12. 
    O‘zbekiston Respublikasi ijtimoiy-iqtisodiy taraqqiyotining mustaqillik yillaridagi(1990-2010 yillar) asosiy tendensiya va kщrsatgichlari hamda 2011-2015 yillarga mo‘ljallangan prognozlari: statistik to‘plam.-T.: “O‘zbekiston” 2011.
    
13. 
    O‘zbekiston iqtisodiyoti statistik ma’lumotlar to‘plami-T.: 2008-2016.
    
14. 
    www.press-service.uz -O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining matbuot xizmati
    
15. 
    www.gov.uz – O‘zbekiston Respublikasi xukumat portali
    
16. 
    www.lex.uz – O‘zbekiston Respublikasi Qonun hujjatlari ma’lumotlari milliy bazasi
    
17. 
    www.stat.uz – O‘zbekiston Respublikasi davlat statistika qo‘mitasi rasmiy sayti.
    
18. 
    www.cbu.uz – O‘zbekiston Respublikasi Markaziy banki rasmiy sayti.
    
19. 
    www.mineconomy.uz - O‘zbekiston Respublikasi Iqtisodiyot vazirligi rasmiy sayti
    
20. 
    www.mf.uz - O‘zbekiston Respublikasi Moliya vazirligi rasmiy sayti
    
21. 
    www.norma.uz -O‘zbekiston Respublikasi qonunchiligi sayti
    
22. 
    www.tdiu.uz – Toshkent davlat iqtisodiyot universiteti rasmiy sayti
    

1^ SH.M.Mirziyoev. 2017-2021 yillarda O‘zbekiston Respublikasini rivojlantirishning beshta ustuvor yo‘nalishlari bo‘yicha Harakatlar strategiyasi.

2^ Mirziyoev SH.M. Tanqidiy tahlil, qat’iy tartib-intizom va shaxsiy javobgarlik – har bir rahbar faoliyatining kundalik qoidasi bo‘lishi kerak. Mamlakatimizni 2019 yilda ijtimoiy-iqtisodiy rivojlantirishning asosiy yakunlari va 2020 yilga mo‘ljallangan iqtisodiy dasturning eng muhim ustuvor yo‘nalishlariga bag‘ishlangan Vazirlar Mahkamasining kengaytirilgan majlisidagi ma’ruza, 2020 yil 14 yanvar. –Toshkent: “O‘zbekiston”, 2020

3^ Экономическая теория: Учебник. - Изд., испр. и доп. / Под общ. ред. акад. В.И.Видяпина, А.И.Добрынина, Г.П.Журавлевой, Л.С.Тарасевича. – М.: ИНФРА-М, 2005, 485-489-бетлар.

4^ Jadval O‘zbekiston Respublikasi Mehnat va aholini ijtimoiy muhofaza qilish vazirligi ma’lumotlari asosida tuzilgan.

5^ O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 2007 yil 27 maydagi “Ishga joylashtirishga muhtoj mehnat bilan band bo‘lmagan aholini hisobga olish metodikasini takomillashtirish to‘g‘risida”gi 106-sonli qarori // “O‘zbekiston Respublikasi qonun hujjatlari to‘plami”, 2007 yil, 21-son, 216-modda.

6^ O‘zbekiston Respublikasining 1998 yil 1 maydagi “Aholini ish bilan ta’minlash to‘g‘risida”gi 616-I-son Qonuni // www. lex.uz.

7^ O‘zbekiston Respublikasining 1998 yil 1 maydagi “Aholini ish bilan ta’minlash to‘g‘risida”gi 616-I-son Qonuni // www. lex.uz.

8^ Jadval O‘zbekiston Respublikasi Mehnat va aholini ijtimoiy muhofaza qilish vazirligi ma’lumotlari asosida tuzilgan.

9^ O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 2015 yil 13 fevraldagi “Mikrofirmalar va kichik korxonalar tomonidan yagona ijtimoiy to‘lovni hisoblash va to‘lash tartibi to‘g‘risida”gi 26-sonli qarori // www.lex.uz/

10^ O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2015 yil 15 maydagi “Xususiy mulk, kichik biznes va xususiy tadbirkorlikni ishonchli himoya qilishni ta’minlash, ularni jadal rivojlantirish yo‘lidagi to‘siqlarni bartaraf etish chora-tadbirlari to‘g‘risida”gi 4725-sonli Farmoni // www. lex.uz.

11^ Jadval O‘zbekiston Respublikasi Mehnat va aholini ijtimoiy muhofaza qilish vazirligi ma’lumotlari asosida tuzilgan.

12^ O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 2012 yil 20 apreldagi “Qoraqalpog‘iston Respublikasi, viloyatlar va Toshkent shahrida ishbilarmonlik muhitining holati va ijtimoiy-iqtisodiy rivojlantirish darajasi indikatorlarini har chorakda baholash tizimini tasdiqlash to‘g‘risida”gi 117-sonli qaroriga ilova // www.lex.uz.

13^ Jadval O‘zbekiston Respublikasi Mehnat va aholini ijtimoiy muhofaza qilish vazirligi ma’lumotlari asosida tuzilgan.

14^ Jadval O‘zbekiston Respublikasi Mehnat va aholini ijtimoiy muhofaza qilish vazirligi ma’lumotlari asosida tuzilgan.

15^ Jadval O‘zbekiston Respublikasi Mehnat va aholini ijtimoiy muhofaza qilish vazirligi ma’lumotlari asosida tuzilgan.

16^ Manba: 2019 yilda ish o‘rinlarini tashkil etish va aholi bandligini ta’minlash dasturi // www.lex.uz.

17^ Qaralsin: Karimov I.A. Jahon moliyaviy-iqtisodiy inqirozi, O‘zbekiston sharoitida uni bartaraf etishning yo‘llari va choralari. – T.: O‘zbekiston, 2009, 26-27-b.

18^ Rasm 2020 yilda ish o‘rinlarini tashkil etish va aholi bandligini ta’minlash dasturi ma’lumotlari asosida mualliflar tomonidan tuzilgan.

19^ Jadval 2020 yilda ish o‘rinlarini tashkil etish va aholi bandligini ta’minlash dasturi ma’lumotlari asosida tuzilgan.

20^ Rasm 2020 yilda ish o‘rinlarini tashkil etish va aholi bandligini ta’minlash dasturi ma’lumotlari asosida mualliflar tomonidan tuzilgan.