Baliqlarning ekologiyasi va filogeniyasi

4.Baliqlar oziqlanishi va ko’payishi.
Oziqlanish xarakteri xilma-xil bo’lib, baliqlar deyarli hamma tirik mavjudotlar bilan oziqlanadi. Baliqlarning oziqasi suv havzasining sharoiti, yil fasllari va baliqlarning yoshiga qarab ancha o’zgarib turadi.
O’simliklar bilan oziqlanishga moslashgan baliqlarga xumbosh (tolstolobik), oq amur, qizilqanot, qora baliq (marinka) va xramulalar kiradi, cho’rtan baliqlar umurtqasiz hayvonlar bilan oziqlanadi. Baliqlarning oziq tutishi ham turlicha. Ba’zi baliqlar (cho’rtan baliq) o’ljasini pistirmada yashirinib, poylab ushlasa, boshqalari (sla, oqqayroq - jyerex) o’ljasining orqasidan quvadi, yana birlari o’ljasini suv tagidan topadi, ba’zilari esa suv yuziga tushgan hasharotlarni ushlaydi. Baliqlar yilning issiq davrlarida qish fasliga nisbatan intensiv ravishda oziqlanadi. Bizning mamlakatimizda yashaydigan ko’pchilik baliqlar qish faslida umuman oziqlanmaydi va karaxt holga o’tadi.
Ko’payishi. Suyakli baliqlarning deyarli hammasi ayrim jinsli va urug`lanishi tashqi bo’ladi. Baliqlar boshqa umurtqali hayvonlarga nisbatan nihoyatda syerpusht bo’ladi. Ko’pchilik baliqlar yuz minglab, oybaliq 30 mln ikra qo’yadi. Bu ikralar yumshoq bo’lib, yaxshi himoya qilinmagan va ko’pchiligi halok bo’lib ketadi. Urug`langan tuxumning voyaga yetgan baliqqa aylanishi nihoyat past bo’lib, sevryuga balig`ida 0,13-0,58% ni tashkil qiladi.
Baliqlar boshqa ko’pgina umurtqalilardan aniq ko’payish mavsumiga ega emasligi bilan farq qiladi. Baliqlar urchish (nyerest) vaqtiga qarab uch guruhga bo’linadi:
1. Bahor va yerta yozda ko’payuvchi baliqlar. Bu guruhga osetrlar, zog`ora baliqlar, laqqa baliqlar, seldlar, cho’rtan baliqlar, olabug`a baliqlar kiradi.
2. Kuzda va qishda ko’payuvchi baliqlarga losos, gulmoy (forel), treska va boshqalar kiradi.
3. Тropik dengazlarda yashovchi baliqlar yil davomida ko’payadi. Ba’zi baliqlarda nasl uchun qayg`urish hodisasi hosil bo’ladi, natijada ular kam ikra qo’yadi. Masalan, tikanbaliqlarning erkagi suv tagida yerdan chuqurcha qaziydi va shar shaklida uya quradi. Urg`ochisi 20-100 ta ikra qo’yadi, erkagi 10-15 kun ya`ni qo’riqlaydi. Dengiz otchasi va ignabaliqlar erkagining qorin tomonida teri burmasi bo’ladi. Shu burmada urug`langan ikralarni olib yuradi. Amerika laqqa balig`i 50-100 ta ikralarini og`ziga solib yuradi. Ba’zi baliqlarda esa (gambuziya, boyko’l golomyankasi) tirik tug`ish prosessi kuzatiladi.