Baliq kasalliklari fanidan ma’ruzalar to’plami termiz- 2021

Qarshi kurash. Profilaktik choralar. Xo’jalikga boshqa hovuzlardan olib kelinadigan baliqlarni kuchli ixtiopatalogik nazoratdan o’tkazish. Hovuzga qo’yiladigan suvni ko’mir-qum filьtri orqali o’tkazish yoki 1:4000 formalin eritmasiga 1 soatlik vanna ilishdan iborat. Kasal baliqlarni maxsus vannada osh tuzi eritmasida bir yashar baliqlarni 5 % kontsetratsiyasida 5-6 sutka davomida uch marotaba o’tkazishdan iborat. Xlorli ohak (xuddi xilodonellez kasaligiga qarshi) va formalin eritmasi (1:50000da 24 soat)da dezenfektsiya qilinadi. Eng asosiy profilaktik chora bu hovuzlarini sanitariya holatini yaxshilash, barcha agrotexnika qoidalariga rioya qilishdan iborat. Iloji boricha hovuz baliqdan tozalangandan keyin, to’liq qurutilishi kerak. To kelgusi yilgacha. Suv quymaslik kerak. Baliqchalarda kostioz aniqlanishi bilan darhol tabiiy oziqlantirishni ko’paytirish va hovuz suvini tozalanishini tashkil qilish kerak.

Kriptobioz — bu kasallikning karp balig’idan qo’zg’atuvchisi xivchinsimon-Cryptobia cyprinis. Parazitning tana shakli uzunchoq. Uzunligi 14-23mk. Eni 3,5-6mk. Tananing oldingi qismi keng, orqa qismi o’tkir. Yadrosi oval shaklda. 2 ta xivchinga ega. Oldingi va orqa xivchinlar parazit baliqlarning jabra epiteliysiga orqa xivchini bilan yopishadi. Parazitning hayot tsiklida, ya’ni rivjlanishi zuluklarsiz boradi. Bu parazit qora va oq amurda, do’ngpeshonada, karasda parazitlik qiladi. Kriptobioz bilan kuchli kasallangan baliqlarning jabra yaproqchalari epiteliysi buziladi, organizmda intoksikatsiya bo’ladi, tromb hosil bo’ladi natijada baliq halok bo’ladi.

Baliqlarda bulardan tashqari ichaklarida parazitlardan ichak xivchinlilari uchraydi. Baliq qonida parazitlardan qon xivchinlilari uchraydi. Qon xivchinlilari 2 ta avlodga mansub. Birinchisi- tripanozom-Trypanosoma, ikkinchisi kriptobiya-Cryptobia.

SHunda bir hujayrali organizmlar ham borki ular baliqlarga zarar keltirmaydi, masalan ichak ildizoyoqlilari (amyobalar) forel va boshqa baliqlarning ichaklarida uchraydi, lekin baliqlarga zarar keltirmaydi.

Koktsidioz — kassaligining qo’zg’atuvchisi Eimeria carpelli. Kasallangan baliq oldingi ichak epiteliysi qirchilib tushgan yaralarni paydo qiladi. Karplarda koksidiozni 2 ta formasi (Eimeria carpelli, Eimeria cyprinid) mavjud: enterit va uzelkovuy. Eimeria ni rivojlanish tsikli quyidagicha: sporalilarni ootsistalari suv bilan baliqlarni og’ziga tushadi keyin ichaklarga boradi. Ootsistalardan sporoitlar chiqadi va sporazoitlar ichak devoriga, ya’ni ichak epiteliysiga yopishadi. Hujayra protoplazmasining ichida sprozoitlar shizontlarga aylanadi. SHizontlarning yadrosi ketma-ket bo’linadi, natijada 8 ta merozoitlar hosil bo’ladi. Merozoitlar shizontlarni buzub, boshqa hujayraga o’tadi. Parazitning bunday bo’linishi jinsiz bo’linish-shizogoniya deyiladi. SHizogoniya ko’p marta takrorlanadi. SHizogoniyalarning hujayrada sodir bo’lishi hujayraning buzilishiga olib keladi, natijada jarohatlangan hujayralarning soni ortib borali. Bir oz vaqtdan keyin sporalilar jinsiy yo’l bilan ko’payishni boshlaydi. Bunda merozoitlar shizontlarda emas, balki hujayrada bittasi makrogametotsitni, boshqasi mikrogametotsitni hosil qiladi. Makrogametotsit yirik hujayra, ya’ni makrogametani (tuxum hujayra), mikrogametotsit-harakatjang xivchinga eag mikrogametani (erkak jinsiy hujayra) niga aylanadi. Mikrogameta va makrogameta qo’shilib ootsistani hosil qiladi. Jinsiy hujayralarning haosil bo’lish jarayoni gametogoniya deyiladi.

Klinika. Koktsidioz bilan og’ir kasallangan karplar oriq, ko’zlari (qovoqlari) tushgan. Ichak devori va uni suyuqliklari sariq rangda. Tanasi ham sariq rangda bo’lishi mumkin. Qonga va siydikka bilirubin ajraladi. Ichak devori buziladi.

Diagnostika. Kasallangan karplarni qo’lga olganda sekin qorin bo’shlig’i siqib ko’rilsa analь teshigidan sariq rangda suyuqlik ajraladi.