Baktria press

154
ЎЗБЕКИСТОН РЕСПУБЛИКАСИДА ДАВЛАТ ХИЗМАТИНИ ИСЛОҲ ЭТИШНИНГ ҲУҚУҚИЙ АСОСЛАРИ
Юқоридаги Президент Фармонига мувофиқ, 2012 йил 31 октябрда Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамасининг 
“Судьяларга имтиёзли шартларда уй-жой сотиб олишга узоқ муддатли ипотека кредитлари бериш тартиби тўғрисида”
4
ги 
ҳамда “Судьяларга уй-жойларни ижарага олганлик (ижарада турганлик) учун ҳар ойлик пул компенсацияси тўлаш 
тартиблари тўғрисида”ги Низомларни тасдиқлаш ҳақида қарори қабул қилинди.
Ушбу Низом “Ипотека тўғрисида”ги Ўзбекистон Республикаси Қонунига, юқоридаги Президент Фармонига мувофиқ, 
тижорат банклари томонидан судьяларга имтиёзли шартларда уй-жой сотиб олишга узоқ муддатли ипотека кредити 
бериш тартибини белгилаши билан аҳамиятлидир. Мазкур Низом ҳарбий судлардан ташқари Ўзбекистон Республикаси 
Конституциявий суди, умумий юрисдикция судлари ва хўжалик судлари судьяларига ипотека кредитлари беришни 
ҳамда судьяларга ипотека кредитлари якка тартибдаги уй-жой ёки кўп квартирали уйда квартира сотиб олиш учун 
қайтаришлик, тўловлилик, таъминланганлик ва муддатлилик шартларида тижорат банклари томонидан берилиши 
кўзда тутилган.
“Судьяларга имтиёзли шартларда уй-жой сотиб олишга узоқ муддатли ипотека кредитлари бериш тартиби 
тўғрисида”
5
ги Низомнинг 6-бандига асосан Тижорат банки томонидан бериладиган ипотека кредити миқдори 
ипотека кредити олиш учун буюртманома берилган кунда республикада белгиланган энг кам ойлик иш ҳақининг 
2000 бараваридан ортиқ бўлиши мумкин эмас” деб мустаҳкамланган.
Судьяларга имтиёзли шартларда уй-жой сотиб олишга ипотека кредити камида 10 йил муддатга берилади ҳамда 
тижорат банки томонидан бериладиган ипотека кредити миқдори сотиб олинадиган якка тартибдаги уй-жой ёки кўп 
квартирали уйдаги квартира қийматининг 75 фоизидан ошмаслиги керак.
Ушбу Низомнинг 10-бандига асосан, судья тижорат банкидан ипотека кредити олиш учун сотиб олинадиган якка 
тартибдаги уй-жой ёки кўп квартирали уйдаги квартира қийматининг камида 25 фоизи миқдоридаги ўз маблағига 
эга бўлиши керак” деб белгиланган. Аммо қайд этилган, Низомнинг 11-бандида, сотиб олинадиган якка тартибдаги 
уй-жой ёки кўп квартирали уйдаги квартира қийматининг 25 фоизи миқдоридаги дастлабки бадал судьянинг ҳисоб 
рақамига Судлар ва адлия органларини ривожлантириш жамғармаси маблағлари ҳисобидан ўтказилиши мумкинлиги 
белгиланган.
Юқоридаги Вазирлар Маҳкамасининг Қарорига асосан, “Судьяларга уй-жойларни ижарага олганлик учун ҳар ойлик 
пул компенсацияси тўлаш тартиби тўғрисида”ги Низом тасдиқланди. 
Ўзбекистон Республикаси Президентининг 2012 йил 29 декабрдаги Фармойишига асосан, “Ўзбекистон Республикаси 
Президенти ҳузуридаги Судьяларни танлаш ва лавозимларга тавсия этиш бўйича олий малака комиссияси 
фаолиятини такомиллаштириш тўғрисида”
6
ги янги таҳрирдаги Низом тасдиқланди. Мазкур Низомда Комиссиясини 
Ўзбекистон Республикаси Олий суди, Олий хўжалик суди, Адлия вазирлиги билан ҳамкорлигини янада кучайтириш, 
судьяларнинг одил судловни амалга ошириш борасида самарали ишлаши, уларнинг ўз олдида турган вазифаларни 
ҳал этиши учун зарур бўлган ташкилий-ҳуқуқий, моддий-техникавий шарт-шароитлар яратиш, судьяларнинг хизмат 
ва мансаб поғоналари бўйича ўсишини таъминлайдиган кафолатларни, уларни ижтимоий муҳофаза қилишни тубдан 
яхшилашга қаратилган ташкилий-ҳуқуқий чора-тадбирларини амалга оширишга ҳамда судьяларни лавозимга қайта 
тайинлаш ёки ваколатлари тугаганидан сўнг ишга жойлаштириш даврида ижтимоий муҳофаза қилиш механизмларини 
кучайтириш масалаларига алоҳида эътибор берилганлиги билан аҳамиятлидир.
Мамлакатимизда судьяларнинг мустақиллигини таъминлашда Ўзбекистон Респбликаси Конституцияси, “Судлар 
тўғрисида”ги Қонуннинг ўрни ва аҳамияти беқиёсдир. Ҳар қайси бир давлат органини олмайлик, улар ўз фаолиятини 
авваламбор, Конституция ва қонун асосида фаолият олиб боради. Конституция ва судлар фаолиятига оид махсус 
қонунлар қабул қилиш орқали нафақат судьяларнинг балки, суд тизими ходимларининг ижтимоий муҳофазаси билан 
боғлиқ ҳуқуқий нормалар яхлит бир қонунда мустаҳкамланса мақсадга мувофиқ бўлар эди. Чунки, одил судловни 
амалга оширишда суд аппарати ходимларининг ўрни ва амалга оширадиган вазифаси нақадар муҳимдир. 
4 
Ўзбекистон Республикаси қонун ҳужжатлари тўплами, 2012 й., 44-сон, 506-модда.
5 
Ўзбекистон Республикаси қонун ҳужжатлари тўплами, 2012 й., 44-сон, 506-модда.
6 
ЎзбекистонРеспубликасиқонунҳужжатларитўплами, 2013 й., 2-сон, 18-модда.

---

155
7 
И.А.Каримов. “Мамлакатимизда демократик ислоҳотларни янада чуқурлаштириш ва фуқаролик жамиятини ривожлантириш концепцияси.” Т.: “Ўзбекистон”. 2010. 3-бет.
Давлатимизда судьянинг ўз хизмат вазифаларини бажариши муносабати билан унга тегишли мол-мулкни йўқ қилиш 
ёки шикастлаш оқибатида етказилган зарар ҳам судьяга ёки унинг оила аъзоларига тўлалигича қопланиш масаласи 
амалдаги қонунчилигимизда кафолатланганлиги алоҳида эътиборга лойиқ. Шунингдек, “Судлар тўғрисида”ги 
қонуннинг 76-моддаси 5-қисмига кўра, судьяларга етказилган зарарни қоплаш бўйича тўловлар республика бюджети 
маблағлари ҳисобидан амалга оширилиши ва кейинчалик улар айбдор шахслардан қонунда белгиланган тартибда 
ундириб олиниши кафолатланган.
Ҳозирги кунда судьяларнинг давлат хизматчиси сифатидаги ҳуқуқий мақомини қонун ҳужжатларида мустаҳкамлаш, 
ваколат муддати тугаган судьяларни ижтимоий-иқтисодий ҳуқуқлари ҳимоясини таъминлаш, уларнинг ваколат муддат-
лари давомида ҳамда ушбу муддат тугагандан сўнг шахсий ва оилавий дахлсизлиги ва хавфсизлигини таъминлаш 
ҳал этилиши лозим бўлган долзарб масалалардандир. 
Юқоридагилардан келиб чиқиб айтиш мумкинки, мамлакатимизда амалга оширилаётган суд-ҳуқуқ ислоҳотлари 
доимий ривожланиб бориш хусусиятига эга бўлиб, давлатнинг стратегик мақсади ва ижтимоий тараққиётнинг 
характери ислоҳотларнинг асосий йўналишларини белгилашда муҳим аҳамиятга эга бўлади.
Жинoят-прoцeссуaл, фуқaрoлик-прoцeссуaл, хўжалик процессуал қoнунчилигигa тeгишли ўзгaртиш вa қўшимчaлaр 
киритилди. Бу эсa, ўз нaвбaтидa суд тизимини ижрo этувчи ҳoкимият oргaнлaри нaзoрaти вa тaъсиридaн чиқaриш 
имкoнини бeрди. Aйни пaйтдa судьялик лaвoзимигa нoмзoдлaрни тaқдим этиш, судьялaрнинг вaкoлaтини тўxтaтиш 
вa муддaтидaн oлдин тугaтиш, улaргa нисбaтaн интизoмий иш юритувни қўзғaтиш вaзифaлaри Aдлия вaзирлиги 
вaкoлaтидaн чиқaрилгaни ҳaм бу бoрaдa муҳим қaдaм бўлди. Бундaн тaшқaри, судлaр фaoлиятини тaшкилий 
жиҳaтдaн тaъминлaш, xусусaн, суд тизими учун кaдрлaр мaсaлaлaри билaн шуғуллaниш вaзифaси мaxсус oргaн – 
Ўзбeкистoн Рeспубликaси Прeзидeнти ҳузуридaги Судьялaрни тaнлaш вa лaвoзимлaргa тaвсия этиш бўйичa oлий 
мaлaкa кoмиссиясигa юклaтилгaнлигини қaйд этиш лозим. Шулaр қaтoридa Ўзбeкистoн Рeспубликaси Aдлия вaзирлиги 
ҳузуридa мaxсус вaкoлaтли тузилмa – Суд қaрoрлaрини ижрo этиш, судлaр фaoлиятини мoддий-тexник вa мoлиявий 
тaъминлaш дeпaртaмeнти тaшкил этилди. Бу эсa судлaрнинг улaргa xoс бўлмaгaн вaзифaлaрдaн сeзилaрли дaрaжaдa 
xaлoс бўлиши вa бутун диққaт-эътибoрини ўзлaрининг aсoсий ваколатлари oдил судлoвни aмaлгa oширишга қaрaтиш 
имкoнини бeрди. 
Суднинг мустaқиллиги aсoсaн иккитa aсoсий элeмeнт йиғиндисидaн тaшкил тoпaди: бу суд ҳoкимияти вa судьялaрнинг 
ўзлaрининг тaшкилий (институциoнaл) вa функциoнaл мустaқиллигидир.
Суд ҳoкимиятининг тaшкилий жиҳатдан мустaқиллиги судлaр ҳoкимиятининг қoнун чиқaрувчи вa ижрo этувчи 
тaрмoқлaригa бўйсунмaслигини вa xoлис ҳaмдa мустaқил бўлиши лoзимлигини англатади. Қoнун чиқaрувчи вa ижрo 
этувчи ҳoкимият oргaнлaри суд ҳoкимиятининг вaкoлaтлaригa кирaдигaн қaрoрлaрни қaбул қилиши мумкин эмaс.
Ушбу соҳада Давлатимиз раҳбари ҳар биримизнинг тасаввур қилишимизни хоҳлаган ҳақиқат “...эришилган бундай 
марралар барқарор ривожланиб борган иқтисодиётга асосланган, очиқ демократик ҳуқуқий давлат қуриш, инсон ва 
унинг манфаатлари, ҳуқуқ ва эркинликлари сўзда эмас, амалда олий қадрият даражасига кўтарилган, жаҳон миқёсида 
обрў-эътибор қозонган жамият барпо этиш борасида биз ўз олдимизга қўйган юксак мақсадларга қаратилган узоқ ва 
мураккаб йўлининг бир қисмидир...”. Давлатимиз раҳбари бу йўлда биз дуч келишимиз мумкин бўлган хавф ҳақида 
фикр билдирар экан, бу хавф “... авваламбор эришилган ютуқларга маҳлиё бўлиб, хотиржамлик кайфиятига берилиш, 
реал воқеликдан узилиб қолиш хавфидир”
7
– деб таъкидлаб ҳамда бу хавф мамлакатнинг истиқболига салбий таъсир 
кўрсатишини алоҳида қайд этиб ўтди. Шу билан бирга давр билан ҳамқадам бўлишимиз зарурлигини таъкидлади.
Хулоса ўрнида қайд этиш жоизки, юртимизнинг мустақил суд тармоғида амалга оширилаётган янгиланишлар 
мамлакатимизда қонун устуворлигини ўрнатишда ҳамда фаровонлик, тинчлик ва тотувликни таъминлашга қаратилган 
ижтимоий барқарорликнинг амалга оширилишида ўз ҳиссасини қўшмоқда.