Baktria press Тошкент 2013 Ўзбекистон Республикаси Меҳнат ва аҳолини ижтимоий муҳофаза қилиш вазирлиги Бирлашган Миллатлар Ташкилотининг Тараққиёт Дастури

177. Бизнинг меҳнат жамоамизда энг ёш ходим ҳисобланаман. Турмушга чиқ
-
маганман. Ташкилотимизда навбатчилик жадвали тузилаётганда турмушга 

---

81
9-БОБ
чиқмаганлигимни, болаларим йўқлигини ва уйда мени ҳеч ким кутмаслигини 
айтиб, ҳар гал мени кечки вақтга ёки байрам кунларига навбатчиликка қўйишади. 
Бу тўғрими?
Ҳеч ким сизни турмуш ўртоғингиз ёки болаларингиз йўқлигини асос қилиб, 
кечки вақтга ёки байрам кунларига навбатчиликка қўйиши мумкин эмас. Ушбу 
ҳолатда навбатчилик қилиш меҳнат мажбуриятингизга кирган тақдирда ҳам 
Меҳнат кодексининг 177-моддасига мувофиқ, иш берувчи ходимларнинг шаъни 
ва қадр-қимматини камситувчи ҳаракатлар қилишни талаб этишга ҳақли эмас.
Шунингдек навбатчилик қилиш ходим билан келишилган ҳолда белгиланади 
ва шу кун учун бошқа куни ишга чиқмаслигингиз ёки яна шу кун учун икки ҳисса 
меҳнат ҳақи олишга ҳақлисиз. Келишилмаган ҳолда навбатчилик тайинланган бўлса 
уша кун сиз иш берувчининг талабини бажармаслигиз мумкин. Бунинг учун сизга 
интизомий жазо қўллаш тақиқланади.
178. Корхонамиз янги ташкил этилган бўлиб, меҳнат тартиби ҳали ишлаб 
чиқилмаган. Улар қандай бўлиши тўғрисида қаердан маълумот олиш мумкин?
Идоравий мансублиги, мулкчилик ва хўжалик юритиш шаклларидан қатъи назар, 
корхона, муассаса, ташкилот ички меҳнат тартибининг намунавий қоидалари 
Меҳнат ва аҳолини ижтимоий муҳофаза вазирлиги томонидан тасдиқланган 
(Адлия вазирлиги томонидан 1999 йил 14 июнда 746-сон билан давлат рўйхатидан 
ўтказилган) Меҳнат кодексининг 174-моддасига асосан, иш берувчи касаба 
уюшмаси қўмитаси ёки ходимларнинг бошқа вакиллик органи билан келишиб, 
белгиланади. Ички меҳнат тартиб коидалари намуналарини www.mehnat.uz 
сайитидан олишингиз мумкин.
179. Болаларни ҳимоя қилиш кунига бағишлаб монумент лойиҳасини тайёр
-
ладим ва у раҳбариятга ёқди. Рағбатлантириш сифатида менга мукофот 
берилиши мумкинми?
Ишдаги ютуқлар учун ходимга нисбатан рағбатлантириш чоралари қўлла-
нилиши мумкин. Рағбатлантириш турлари, уларни қўлланиш тартиби, афзаллик 
ва имтиёзлар бериш жамоа шартномалари, ички меҳнат тартиби қоидалари 
ва бошқа локал ҳужжатларда, жамоа келишувларида, интизом тўғрисидаги 
устав ва низомларда белгилаб қўйилади.
Ходимлар меҳнат соҳасида давлат ва жамият олдидаги алоҳида хизматлари 
учун давлат мукофотларига тақдим этилиши мумкин.
Иш ҳақи, мукофотлар, қўшимча тўловлар, устамалар ва меҳнат ҳақи тизимида 
назарда тутилган бошқа тўловлар рағбатлантириш турларига кирмайди.

---

82
9-БОБ
Интизомий жазо амал қилиб турган муддат мобайнида (Меҳнат кодексининг 
183-моддаси) ходимга нисбатан рағбатлантириш чоралари қўлланилмайди.
180. Мен ишхонамизда 2 йил давомида танбеҳ олмасдан ишлаб келдим. Бироқ, 
мени ҳеч ким рағбатлантирмади. Айтингчи, ходимларни рағбатлантириш 
тартиби билан қандай танишсам бўлади?
Меҳнат кодексининг 180-моддаси 1-чи қисмига кўра, ишдаги ютуқлар учун 
ходимга нисбатан рағбатлантириш чоралари қўлланилиши мумкин. Рағбатлантириш 
турлари, уларни қўлланиш тартиби, афзаллик ва имтиёзлар бериш жамоа шарт-
номалари, ички меҳнат тартиби қоидалари ва бошқа локал ҳужжатларда, жамоа 
келишувларида, интизом тўғрисидаги устав ва низомларда белгилаб қўйилади.
181. Яқинда бизни корхонамизнинг ички меҳнат тартиблари билан таништи
-
ришди, унга кўра меҳнат интизомини бузганлик учун интизомий жазо қўлла
-
нилиши айтилган. Айтингчи, интизомий жазо нима?
Интизомий жазо — бу меҳнат интизомини таъминлаш мақсадида ходимларга 
таъсир ўтказиш чоралари ҳисобланади.
Меҳнат кодексининг 181-моддасига кўра, ходимга меҳнат интизомини бузганлиги 
учун иш берувчи қуйидаги интизомий жазо чораларини қўллашга ҳақли:
#
ҳайфсан;
#
ўртача ойлик иш ҳаққининг ўттиз фоизидан ортиқ бўлмаган миқдорда 
жарима, (ички меҳнат тартиби қоидаларида ходимга ўртача ойлик иш ҳаққининг 
эллик фоизидан ортиқ бўлмаган миқдорда жарима солиш ҳоллари ҳам назарда 
тутилиши мумкин).
#
меҳнат шартномасини бекор қилиш.
Меҳнат кодексининг 181-моддасида назарда тутилмаган интизомий жазо 
чораларини қўлланиш тақиқланади.