Baktria press Тошкент 2013 Ўзбекистон Республикаси Меҳнат ва аҳолини ижтимоий муҳофаза қилиш вазирлиги Бирлашган Миллатлар Ташкилотининг Тараққиёт Дастури

208. Менинг синглим танловнинг барча босқичларидан ўтган бўлса ҳам, уни ишга 
қабул қилишмади. Тест имтиҳонлари ва олдинги иш жойидаги маълумотларни 
тақдим этгандан кейин бўлиб ўтган суҳбатда, синглимдан бир ярим ёшли 
фарзанди билан қандай қилиб тўлиқ ставкада ишлай олишини сўрашибди. 
Синглим унинг қайнонаси меҳрибон эканлигини ва фарзандига қарашини айтган. 
Яқинда синглим ишга қабул қилишмаганлигини билди ва бунинг сабабини 
билмайди. Биз синглимни бир ярим ёшли фарзанди борлигини асос қилиб ишга 
қабул қилишмаган деб тахмин қилишимиз мумкинми?
Ишга қабул қилмасликнинг асослари кўрсатилмаганлигини ҳисобга олсак, 
шундай бўлиши ҳам мумкин. Меҳнат кодексининг 224-моддасига кўра, ҳоми-
ладорлиги ёки боласи борлиги сабабли аёлларни ишга қабул қилишни рад 
этиш ва уларнинг иш ҳақини камайтириш тақиқланади. Ҳомиладор аёлни ёки 
уч ёшга тўлмаган боласи бор аёлни ишга қабул қилиш рад этилган тақдирда иш 
берувчи рад этишнинг сабабларини уларга ёзма равишда маълум қилиши шарт.
Иш берувчи ёзма тушунтиришида ишга қабул қилишни рад этишнинг қуйидаги 
асосларини аниқ кўрсатиши лозим:
#
корхонада бўш иш ўрнининг йўқлиги;
#
ишни бажаришда ходимда махсус тайёргарликнинг (маълумот) йўқлиги;
#
ушбу мутахассислик бўйича юқори малакага эга ходимнинг кераклиги.
Иш берувчи бундай асослантирилган тушунтиришни синглингизга 3 кунлик 
муддатда бериши керак эди.
Ишга қабул қилишни рад этишнинг қонуний асослари мавжуд бўлган тақдирда 
ҳам, иш берувчи томонидан ушбу асосларни ёзма тушунтириш орқали бермаганлиги 
меҳнатни муҳофаза қилиш тўғрисидаги қонун ҳужжатларининг бузилиши ҳисобланади. 
Мазкур ҳуқуқбузарлик иш берувчини Маъмурий жавобгарлик тўғрисидаги кодекснинг 
49-моддасида назарда тутилган жавобгарликка тортиш учунг асос бўлади
Иш берувчи синглингизни ноқонуний равишда ишга қабул қилишни рад этган-
лиги учун синглингиз ушбу ҳолат юзасидан шикоят қилиши мумкин. Ноқонуний 
равишда ишга қабул қилишни рад билан боғлиқ низолар бевосита судда кўрилади 
(Меҳнат кодексининг 269-моддаси, 1-чи қисми, 5-банди).
Агар, ишни кўриш жараёнида ноқонуний асосда ишга қабул қилиш рад этилганлиги 
аниқланган бўлса, суд даъвогар (синглингиз)ни ноқонуний равишда ишга қабул 
қилиш рад этилган кундан бошлаб ишга қабул қилинган деб ҳисоблайди ва иш 
берувчига шу санадан бошлаб даъвогар билан меҳнат шартномасини имзолаш 

---

95
11-БОБ
мажбуриятини юклайди. Ходим ноқонуний асосда ишга қабул қилиш рад этилган 
кундан бошлаб то суднинг ҳал қилув қарори қонунда белгиланган тартибда ижро 
этилган кунгача юзага келган мажбурий прогул вақти учун иш ҳақи ундиришга ҳақли. 
Суд қарорининг ижроси кечиктирилган тақдирда ходимга барча мажбурий прогул 
вақти учун иш ҳақи суд қарори ижро этилган кунга қадар ундириб берилиши керак. 
Ишга қабул қилишишда ноқонуний равишда рад этилган шахсларнинг иш берувчининг 
ноқонунй ҳаракатлари устидан шикоят қилиш билан боғлиқ қўшимча ҳаражатлари 
(мутахассислардан маслаҳат олиш, иш юритиш учун кетган харажатлар ва бошқалар) 
учун қўшимча компенсациялар тўлаш ҳақидаги талаблари ҳам қондирилиши лозим.
Бундан ташқари, муайян ҳолатларни, ишга қабул қилиш ноқонуний равишда 
рад этилган шахсга етказилган жисмоний ва маънавий зарарларни ҳисобга олиб 
суд маънавий зарарни ундириш масаласини ҳал қилади.
209. Мен бола парваришлаш таътилини тўхтатиб ишга қайтмоқчиман. Лекин, 
ишхонамизда дам олиш кунлари ҳам қўшимча иш соатлари мавжуд бўлиб, бу 
кунлари ишга келаолмайман. Қўшимча иш соатларида ишламаганим учун иш 
берувчи ойлик иш ҳақимни қисқартириши ёки мени ишдан бўшатиши мумкинми?
Йўқ, мумкин эмас. Меҳнат кодексининг 224-моддасига кўра, ҳомиладорлиги ёки 
боласи борлиги сабабли аёлларни ишга қабул қилишни рад этиш ва уларнинг иш 
ҳақини камайтириш тақиқланади. Бундан ташқари, Жиноят кодексининг 148-моддасига 
кўра, аёлни ҳомиладорлиги ёки ёш болани парвариш қилаётганлигини била туриб, уни 
ишга олишдан ғайриқонуний равишда бош тортиш ёки ишдан бўшатиш энг кам ойлик 
иш ҳақининг йигирма беш бараваригача миқдорда жарима ёки уч йилгача муайян 
ҳуқуқдан маҳрум қилиш ёхуд уч йилгача ахлоқ тузатиш ишлари билан жазоланади.