Baktria press Тошкент 2013 Ўзбекистон Республикаси Меҳнат ва аҳолини ижтимоий муҳофаза қилиш вазирлиги Бирлашган Миллатлар Ташкилотининг Тараққиёт Дастури

172. Мен криминалист бўлиб ишлайман. Эксперт хулосасини бериш учун мени 
судга чақиришди. Суд мажлиси чўзилиб кетди ва бир нечта мажлис бўлиб 
ўтди. Бу ойда суд сабабли тўрт марта иш жадвалимда узилиш бўлганлиги 
иш ҳақимга таъсир қиладими?
Йўқ, таъсир қилмайди. Сизнинг суд мажлисларида иштирок этишингиз давлат 
ёки жамоат вазифасини бажариш ҳисобланади. Ушбу вазифаларни бажариш 
вақтида ходимнинг ўртача ойлик иш ҳақи сақланади.
Меҳнат кодексининг 165-моддасига кўра, ходим давлат ёки жамоат вазифаларини 
бажараётган вақтида, масалан сайлов ҳуқуқини амалга ошириш, депутатлик вазифала-
рини бажариш, тиббий-меҳнат экспертиза комиссияси ишида иштирок этиш, ҳарбий 
бурчни бажариш, суриштирув органига, терговчи, прокурор ҳузурига ёки судга гувоҳ, 
жабрланувчи, эксперт, мутахассис, таржимон, холис тариқасида чақирилганда, худди 
шунингдек суд мажлисларида халқ маслаҳатчиси, жамоат айбловчиси ва жамоат 
ҳимоячиси, жамоат бирлашмалари ва меҳнат жамоаларининг вакили сифатида 
иштирок этганда, шунингдек қонунда назарда тутилган бошқа ҳолларда иш берувчи 
уни иш жойини (лавозимини) сақлаган ҳолда ишдан озод қилиши шарт.
173. Мен қон донори бўлмоқчиман. Ишда улар учун бирон бир имтиёз мавжудми?
Ҳа, мавжуд. Меҳнат кодексининг 167-моддаси 3-чи қисмига кўра, донорлик қилувчи 
ходимларга ҳар сафар қуйиш учун қон топширган куннинг албатта эртасига дам олиш 
учун бир кун берилади. Ходимнинг хоҳишига кўра бу кун таътилга қўшиб берилади. 
Текширувдан ўтадиган ва қуйиш учун қон топширадиган куни ишдан озод этилган 
давр учун, шунингдек дам олиш кунлари ходимнинг ўртача иш ҳақи сақланади.
174. Мен табиий косметика маҳсулотларини ишлаб чиқарадиган мамла
-
катимизда янги савдо компаниясининг вакили ҳисобланаман. Компанияни 
бизнес оламига олиб кириш учун пойтахт билан бирга мамлакатнинг бошқа 
шаҳарларига ҳам бориб келишга тўғри келади. Мен хизмат сафари билан 
боғлиқ харажатларни қандай қопласам бўлади?
Меҳнат кодексининг 171-моддасига асосан, хизмат сафарида ва кўчиб юриш 
билан боғлиқ ишларда қуйидагилар тўланиши лозим:

---

80
9-БОБ
#
йўл кира харажатлари;
#
доимий турар жойидан бошқа жойда яшаш, шу жумладан уй-жой ижараси 
билан боғлиқ харажатлар;
#
ходим томонидан иш берувчининг рухсати ёки розилиги билан қилинган 
бошқа харажатлар.
175. Мен Тошкент шаҳридаги болалар юқумли касалликлари шифохонасида 
ишлайман. Қорақалпоғистон Республикасига хизмат сафари билан борганимда, 
у ерда менга ўхшаган мутахассисларга эҳтиёж борлигини айтишди ва раҳба
-
рият томонидан мени ишимни Нукусга кўчириш таклифи қўллаб-қувватланди. 
Айтингчи, бошқа шаҳарга ишга кўчиб борганда қандай ҳаражатлар қопланади?
Меҳнат кодексининг 172-моддасига кўра, бошқа жойдаги ишга кўчиб борганда 
қуйидагилар тўланиши лозим:
#
кўчиш ва мол-мулкни кўчириб бориш билан боғлиқ харажатлар;
#
янги жойда ўрнашиб олиш билан боғлиқ харажатлар;
#
ходим томонидан иш берувчи билан келишиб қилинган бошқа харажатлар.
176. Мен 6 ойдан буён хусусий корхонада ҳайдовчи бўлиб ишлайман ва шахсий 
«Нексия» автомашинамда юраман. Қиш мавсумида менинг машинам икки марта 
таъмирда бўлди ва уни ўз ҳисобимдан таъмирладим. Лекин, тўғрисини айтганда, 
бундан кейин ҳам шундай қилишни хоҳламас эдим, бошлиғимга айтиш эса 
ноқулай. Бундай ҳолатлар тўғрисида қонунчиликда қандай қоидалар мавжуд?
Меҳнат кодексининг 173-моддасига мувофиқ, иш берувчининг розилиги 
билан ва унинг манфаатлари йўлида сиз ўзингизга тегишли машинадан фойда-
ланганда, транспорт воситаларининг амортизацияси ва улардан фойдаланганлик 
учун қилинган харажатлар иш берувчи ҳисобидан тўланиши лозим. Ана шу 
харажатларни тўлашнинг миқдори ва тартиби жамоа шартномасида, агар у 
тузилмаган бўлса, ходим билан иш берувчи ўртасидаги келишувга биноан 
белгилаб қўйилади. Шунга кўра, сиз ўз раҳбариятингиз билан шартнома тузиб 
қўйишингиз ва уларга машинадан иш вақтида фойдаланганлигингиз ва уни 
таъмирлаганлигингиз ҳақида тўлиқ маълумотни бериб боришингиз лозим.
Бундай ҳолатларда ҳаражатларни қоплаш масаласи Вазирлар Маҳкамасининг 
1999 йил 2 апрелдаги 154-сонли қарори билан тасдиқланган «Ходимларнинг 
шахсий автомобилларидан хизмат мақсадлари учун (хизмат сафарларидан ташқари) 
фойдаланганлик учун компенсация тўлаш тартиби» билан белгиланади.