Bakterial va ko’kat o’G’itlar reja

Ko’kat o’g’itlar
Respublikamizda yil davomida jamg’ariladigan go’ngning barchasi fan tavsiyasi asosida ishlatilganida ham 10 dalali almashlab ekishning bitta dalasini gektariga 20 t mahalliy o’g’it bilan ta’minlash imkonini beradi, holos. Paxtachilikda mineral o’g’itlar yuqori me’yorlarda ishlatilayotgan hozirgi davrda tuproqlarni organik moddalar bilan ta’minlash birinchi galdagi vazifa bo’lib qolmoqda. Bumuammonixaletishningengsamaraliusuliko’kato’g’itlardanfoydalanishdir.
Tuproq unumdorligini oshirish maqsadida tuproqqa qushib haydab yuboriladigan o’simliklarga ko’kat o’g’itlar deyiladi.
Ko’kat o’g’itlar sifatida mosh, kuzgi nuxat, lyupin, seradema, qashkar beda, yovvoyi loviya, burchoq, shabdor (Eron bedasi) kabi dukkakli ekinlardan, shuningdek respublikamizda kuzgi javdar, suli, raygras, bersim kabi o’simliklardan keng foydalaniladi.
Ko’kat o’g’itlar tuproqni azot va organik moddalarga boyitadi, chunki ularning tarkibidagi azot miqdori go’ngdagidan ko’p bo’lib, nisbatan kamroq, miqdorda fosfor va kaliy tutadi (69-jadval).


69-jadval.
Ko’kato’g’itlarvauningtarkibidagioziqmoddalarmiqdori, %
(B. A. Yagodin, 1989; X. X. Zokirov, 1998)

O’g’it	N	P2O5	K20	CaO	Ko’k massa, s/ga	Azot, kg/ga
Go’ng	0,50	0,24	0,55	0,70
Lyupin	0,45	0,10	0,17	0,47
Qashqar beda	0,77	0,05	0,19	0,97
Nuxat	0,50	0.15	0,50	0,30	130-250	75-130
Shablor	0,50	0,14	0,50	0,40	180-350	70-140

Ko’kat o’g’it sifatida yetishtiriladigan ekinlardan 350-400 s/ga ko’k poya olinganda, ular tarkibidagi 150-200 kg azot 35-40 t go’ngga ekvivalent bo’ladi.
Ko’kat o’g’itlar tuproqning fizikaviy xossalarini yaxshilaydi. Tuproqdagi 0,25 mm dan katta bo’lgan agregatlar miqdori o’tloqi botqoq tuproqlarda 3-7, og’ir mexanikaviy tarkibli tuproqlarda 4-9 % ga ortadi. Haydalma qatlaMgagi tuproq zichligi 0,05-0,1 g/smga kamayadi. Ular ta’sirida tuproqning o’simlik ildiz tizimi tarqaladigan qatlamidagi harorat 2-4°C ga oshadi, mikroorganizmlar soni ko’payadiva faolligi 45- 50 kun davomida maksimal darajada saqlanadi.
Mustaqil hamda oraliq ekin sifatida ekiladiganko’kat o’g’itlar farqlanadi.
Foydalanish usuliga ko’ra kukat o’g’itlarni 3 guruhga bo’lish mumkin:a) yer usti va ildiz qismi joyida haydab yuboriladigan; b) ko’k poyasichorva uchun uriladigan, ildiz va angiz qoldiqlari tuproqqa aralashtiriladigan; v) yer ustkiqismi yuvib, boshqa paykalga sochiladigan.
Ko’kat o’g’itlar odatda sentyabr-oktyabr oylarida ekiladi, kelasi yil bahorda chorva mollari uchun 400-500 sgacha ko’k massa olinadi va qoladigan ildiz hamda angiz qoldiqlari tuproqda qo’shib haydab yuboriladi. Tuproqda tegishlicha ishlov berilgandan keyin sabzavot yoki texnikaviy ekinlar ekiladi. Ko’kat o’g’itlar xisobiga qumoq tuproqli yerlarda sulidan 4,0-7,7, paxtalan 3-4 s/gaatrofida qo’shimcha hosil olish mumkin.


Nazorat savollari

1. 
   Bakterial prepararlarning turlari va qo’llanilishi?
   
2. 
   Ko’kat o’g’itlarning ahamiyati?
   
3. 
   Ko’kat o’g’itlar tuproqqa ta’siri?