Bajardi: Sodiqov Utkurbek Guruh

1.2. Elektraloqa tizimining funksional sxemasi

Xabarni manbadan xabar iste’molchiga yetkazib berish uchun foydalaniladigan texnik qurilmalar to‘plami aloqa tizimi deb ataladi (1.6-rasm). Aloqa tizimi: xabar manbai (XM), xabarni elektr signalga aylantirish qurilmasi (XSAQ), signal uzatish qurilmasi (SUQ), aloqa liniyasi (AL), signal qabullash qurilmasi (SQQ), elektr signalni xabarga aylantirish qurilmasi (SXAQ) va xabar iste’molchi (XI) dan iborat. Umumiy ko‘rinishdagi aloqa tizimining funksional sxemasi 1.6-rasmda keltirilgan.

1.6-rasm. Aloqa tizimining funksional sxemasi
– uzatilgan xabar;

– birlamchi elektr signali;

– aloqa liniyasi orqali uzatiladigan signal;

– xalaqit;

– signal va xalaqit;

– signal qabullash qurilmasi chiqishidagi signal;

– qabul qilingan xabar.
Aloqa kanali deb xabar manbasi va iste'molchi o‘rtasidagi xohlagan ikkita nuqta orasidagi texnik qurilmalar to‘plamiga aytiladi. Aloqa kanallari ularning kirishi va chiqishidagi signal turiga qarab, uzliksiz va diskret aloqa kanaliga bo‘linadi.

Sun'iy tarqatish vositasidan foydalangan aloqa kanallari va tizimlari (metall simlar, optik tolalar) simli deb ataladi va signallari ochiq fazo (makon, bo‘shliq) orqali uzatiladigan aloqa kanallari va tizimlari radio kanallari va radio tizimlari deb ataladi.

Foydali signallar kamdan-kam hollarda buzilmasdan qabul qilinadi. Deyarli har doim shovqin va xalaqitlar ularga zararli ta'sir qiladi. Bunday holda, foydali signalni uzatish paytida u buziladi va xabar ba'zi xatolar bilan qabul qilinadi.

Xalaqitlar, odatda, uzatish tizimiga ta'siri tabiati bilan ajralib turadi: aditiv va multiplikativ xalaqitlar. Aditiv xalaqitlar, uzatish yo'lining har qanday nuqtasida foydali signal bilan qo'shiladi. Multiplikativ xalaqitlar foydali signalga ko‘paytiriladi.