|
P = MC (y)
Biz berilgan bozor narxida foydani maksimallashtiruvchi mahsulot hajmini topmoqchimiz.
Faraz qilaylik, ishlab chiqarish hajmi Y bo‘lganda tovar narxi chekli xarajatdan katta bo‘lsin, u xolda firma ishlab chiqarish hajmini oshirib o‘z foydasini oshirishi mumkin, ya’ni tovar narx chekli xarajatdan katta bo‘lsa yozish mumkin.
soddalashtirsak
P∆Y - ∆C > 0
Bu degani qo‘shimcha mahsulot ishlab chiqarishdan olingan daromad xarajatdan katta. Demak, foyda oshishi kerak.
Xuddi shunday tahlil orqali, narx chekli xarajatdan kichik bo‘lgan xolda ham shunday xulosa qilish mumkin.
Shunday qilib, firma optimal mahsulot ishlab chiqarish hajmini tovar narxi chekli xarajatga teng bo‘lgan nuqtada tanlaydi. Bozor narxi P qanday bo‘lishidan qat’iy nazar, firma mahsulot ishlab chiqarish P=MC (y) shart bajarilgan xolda tanlaydi. Shu sababli, raqobatlashuvchi firmaning taklif chizig‘i uning chekli xarajat chizig‘i bilan ustma-ust tushadi. Lekin, bu yerda bitta tu zatish kiritishga to‘g‘ri keladi. Ya’ni, chekli xarajat chizig‘ining pasayish qismiga to‘g‘ri keladigan mahsulot hajmini e’tiborga olmaymiz. 2-rasm.
2-rasm. Chekli xarajat va taklif chizig‘i.
Bu yerda y1 nuqta chekli xarajat chizig‘ini pasayishiga to‘g‘ri keladi, shuning uchun u e’tiborga olinmaydi. y2 foydani maksimallashtiruchi nuqta.
Shunday qilib biz, chekli xarajatni pasayishiga to‘g‘ri keladigan ishlab chiqarish hajmlarini e’tiborga olmaymiz, chunki chekli xarajatni kamayishi foydani oshiradi. Raqobatlashuvchi firmaning taklif chizig‘i, chekli xarajat chizig‘ining o‘suvchi tomonini tashkil etadi.
Narxni chekli xarajatga tengligi foydani maksimallashtirishning zaruriy sharti hisoblanadi.
Firma har doim nol hajmdagi mahsulot ishlab chiqarish imkoniyatiga ega. Bazi xollarda firma uchun nol hajmdagi mahsulot ishlab chiqarish muhimroq hisoblanadi. Biz foydani maksimallashtiruvchi nuqta bilan nol hajmda mahsulot ishlab chiqaradigan nuqtani taqqoslaymiz.
Agar firma nol miqdorda mahsulot ishlab chiqarsaham Y o‘zgarmas xarajat F ni to‘laydi. Demak, nol mahsulot ishlab chiqarilsa uning foydasi – F ga teng. Y miqdorda mahsulot ishlab chiqarsa foyda teng: PY - CV (y) – F. Firma faoliyatini to‘xtatgani maqul agar
– F> PY - CV (y) – F
ya’ni, nol hajmdagi mahsulotda oladigan “foyda” (o‘zgarmas xarajat to‘lovi), narx chekli xarajatga teng bo‘lgan xoldagi foydadan katta bo‘lsa firma faoliyatini to‘xtatadi. Firma faoliyatini to‘xtatish sharti yoki firmani yopilish shartini yozamiz
Agar o‘rtacha o‘zgaruvchan xarajat narxdan katta bo‘lsa AVC (y) > P firma mahsulot ishlab chiqarishni to‘xtatish orqali xarajatni minimallashtirish mumkin.
Bu xolda, yuqoridagi shartga ko‘ra Y miqdordagi mahsulotni sotishdan olingan daromad o‘zgaruvchan xarajatni qoplash uchun yetmasligini bildiradi, agar u ishlab chiqarishni davom ettirsa xarajatlar oshib boradi, birdan bir yo‘l ishlab chiqarishni to‘xtatish.
Yuqoridagi muloxazalar ko‘rsatyaptiki, chekli xarajatning o‘rtacha o‘zgaruvchan xarajatdan yuqorida yotgan qismigina firmaning taklif chizig‘ini beradi. Agar narx chekli xarajatga teng bo‘lgan nuqta o‘rtacha o‘zgaruvchan chiziqdan pastda yotsa firmaning optimal optimal ishlab chiqarish xajmi nolga teng bo‘lgani ma’qul. Endi firmaning taklif chizig‘ini chizamiz.
Teskari taklif funksiyasi.
To‘g‘ri taklif funksiyasi ishlab chiqarish xajmi narx funksiyasi sifatida bo‘lsa, teskari taklif funksiyasida narxni ishlab chiqarishning funksiyasi sifatida qaraladi. Chekli xarajat chizig‘ining har bir nuqtasida narx chekli xarajatga teng bo‘lgani uchun, bozor narxi har bir firma chekli xarajatning o‘lchovi bo‘lib xizmat qilishi kerak. Katta hajmda mahsulot ishlab chiqaruvchi firma va kichik hajmda mahsulot ishlab chiqaruvchi firma bir xil chekli xarajatga ega bo‘lishi kerak agar ular foydasini maksimallashtiradigan bo‘lsa. Ularning umumiy xarajatlari bir-birdan farq qilishi mumkin, lekin chekli xarajatlari bir xil bo‘lishi kerak.
Firmaning teskari taklif funksiyasi quyidagi tenglama bilan ifodalanadi.
Do'stlaringiz bilan baham: | 
