Бажарди: Сапаров юсуф текшиди: каюмов кахрамон

МАВЗУ: Инклюзив таълим
ЎЗБЕКИСТОН РЕСПУБЛИКАСИ ОЛИЙ ВА ЎРТА МАХСУС ТАЪЛИМ ВАЗИРЛИГИ  МИРЗО УЛУҒБЕК НОМИДАГИ ЎЗБЕКИСТОН МИЛЛИЙ УНИВЕРСИТЕТИ  ИЖТИМОИЙ ФАНЛАР факулЬтети ИЖТИМОИЙ ИШ йўналиши

Альваро Марчеси Уястреснинг таҳлили асосида испаниядаги инкюзив таълим хусусида қуйидаги маълумотлар олинди: Испания ҳукумати томонидан 1985 йилда ривожланишида камчилиги бўлган болаларни таълим соҳасида интеграция қилишни назарда тутадиган лойиҳани маълум қилди. Лойиҳа 8 йиллик муддатга мўлжалланиб, унда иккита мақсад кўзланади:

1). Махсус муассасаларда таълим олаётган болаларни умумтаълим мактабларига қабул қилиш учун имконият яратиш;

2). Соғлом ва махсус эҳтиёжли болаларни сифатли таълим тарбия олиши учун қулай шарт-шароитлар яратиш;
ИСПАНЯ

Испания таълим вазирлиги лойиҳани бажариш мақсадида ихтиёрий интеграция дастурининг жорий этилиши ҳақида қарор қабул қилди. Лойиҳада иштирок этиш истагида мактаб ва вазирлик ўртасида ўзаро келишув шартномаси тузилди. Лойиҳа бошланиши билан (1985-86 йиллар) испаниянинг 300 га яқин мактаблари ҳар йили интеграция дастурида ихтиёрий қатнашиш истагида талабнома бердилар.

Австрия
Австрияда 1945 йилдан бошлаб ногирон болаларни дифференциал ўқитиш тизими ташкил этилган бўлиб, бу таълим тизимида барча турдаги нуқсонли болалар ўқитила бошланди. Аммо 1980 йилга келиб махсус эҳтиёжли болаларнинг ота-оналари демократия ҳуқуқлари учун курашиб, фарзандларини умумтаълим муассасаларида ўқитилишини талаб қилиб чиқдилар.
Фолкер Руттенинг маълумотларига қараганда “Айни пайтда ихтисослаштирилган таълим соҳасида ишловчи педагоглар махсус эҳтиёжли болаларга сегрегация, яъни махсус таълим беришнинг афзалликларини шубҳа остига қўя бошладилар. 1983 йилда Австрия Таълим вазирлиги инклюзив таълим тизимининг моделини тузиш юзасидан тажриба лойиҳаси тўғрисида қарор қабул қилди. Бу таълим модели тўртта турга ажратилди:
Инклюзив синфлар-умумтаълим мактабларига биттадан тўрттагача махсус эҳтиёжли ўқувчилар қабул қилинади. Битта махсус эҳтиёжли ўқувчи иккита соғлом боладек ҳисобланиб, синфдага болаларнинг умумий сони қисқартирилади. Синфда иккита ўқитувчи ишлаб улардан бири махсус тайёргарликка эга бўлиб, болалар билан ҳафтасига 4 соатдан 6 соатгача коррекцион машғулотлар олиб боради. Махсус эҳтиёжли болалар индивидуал дастурлар асосида ўқитилади.
Ҳамкорлик қилувчи синфлар-ихтисослаштирилган ва умумтаълим мактабларининг синф ўқитувчилари томонидан белгиланган ҳамкорликни амалдга оширадилар.
Кичик комплектли махсус синфлар- умумтаълим мактабларининг синфларида 6-11 та махсус эҳтиёжли ўқувчи жамланади ҳамда махсус ўқув режа ва дастурлар асосида ўқитилади.
Ёрдамчи ўқитувчилар-оддий синфга 4 та ва ундан кўп махсус эҳтиёжли ўқувчилар жамланади ҳамда махсус ташхис қилиш ва коррекцион методикаларни қўллай оладиган ўқитувчи лавозими жорий этилади”-деб ёзади.
Буюк Британия
Буюк Британия махсус муассасаларида таълим \ тарбия олаётган оғир нуқсонли болаларни интеграциялаш дастури ишлаб чиқилган эди. Қайси мактабда интеграцион таълим тизими жорий этилган бўлса, ўша мактабга махсус муассасаларда ўқитилаётган болаларнинг бир қисми қамраб олинди. Интеграция тизимини янада пухтароқ жорий этиш мақсадида ўйинлар, жисмоний тарбия, рақс ва бир қанча амалий машғулотлар киритилди (Evansp.L маълумотлари).
Англия ва Уэльсда барча ўқувчиларнинг таълимга эҳтиёжларини қондириш учун синф билан ишлайдиган ўқитувчи масъулдир. Таълим тўғрисидаги актга биноан (1996) барча умумтаълим мактабларида штатли ходимлар ичидан махсус таълим масалалари бўйича координатор (SENCO) тайинланади. Унинг вазифасига қуйидагилар киради:

• Мактабда махсус таълим жараёнини кундалик бошқариш;
• Фан ўқитувчилари ўртасидаги алоқаларни қўллаб-қувватлаш ва уларга маслаҳат бериш;
• Ўқувчиларни зарур ёрдам билан таъминлашни мувофиқлаштириш;
• Психологик ва бошқа хизматлар (тиббий, ижтимоий) ва ташкилотлар (масалан, жамоат уюшмалари) билан бирга ташқи ташкилотлар билан алоқаларни амалга ошириш;
• Махсус таълимга муҳтож бола билан бевосита ишлаш;
• Ўқувчилар ривожланишини мониторинг қилиш;
• Ота-оналар билан алоқаларни қўллаб-қувватлаш;
• Ўқитувчилар малакасини ошириш.

ЭТИБОРИНГИЗ УЧУН РАХМАТ!