Bajardi: Nurmatov B

O’ZBEKISTON RESPUBLIKASI AXBOROT TEXNOLOGIYALARI VA KOMMUNIKATSIYALARINI RIVOJLANTIRISH VAZIRLIGI MUHAMMAD AL-XORAZMIY NOMIDAGI
TOSHKENT AXBOROT TEXNOLOGIYALARI UNIVERSITETI QARSHI FILIALI

KOMPYUTER INJINIRINGI FAKULTETI

DI-11-19- GURUH TALABASI

Nurmatov Bekzodning

DASTURIY TA’MINOT ARXITEKTURASI TA’MINLASH FANIDAN

3-Mustaqil ishi

Bajardi: Nurmatov B.


Qabul qildi: Abdullayev R.

REJA:
1. Markazalashgan ma’lumotlar arxitekturasi.Client/Server arxitektura loyihallash.
2. Asinxronli aloqaning bevosita DT arxitekturasi.Servis-yo’naltirilgan arxitekturasi loyihallash (SOA)

DBMS arxitekturasi umumiy kompyuter tizimi arxitekturalariga o'xshash tendentsiyalarni kuzatdi. Ilgari arxitekturalarda asosiy kompyuterlardan tizimning barcha funktsiyalari, jumladan, foydalanuvchi amaliy dasturlari va foydalanuvchi interfeysi dasturlari, shuningdek, barcha DBMS funksiyalari uchun asosiy ishlov berishni ta'minlash uchun foydalanilgan. Buning sababi shundaki, ko'pchilik foydalanuvchilar bunday tizimlarga ishlov berish quvvatiga ega bo'lmagan va faqat displey imkoniyatlarini ta'minlovchi kompyuter terminallari orqali kirishgan. Shuning uchun barcha qayta ishlash kompyuter tizimida masofadan amalga oshirildi va faqat displey ma'lumotlari va boshqaruv elementlari kompyuterdan displey terminallariga yuborildi, ular markaziy kompyuterga har xil turdagi aloqa tarmoqlari orqali ulangan.

Uskunalar narxi pasayganligi sababli, ko'pchilik foydalanuvchilar o'z terminallarini shaxsiy kompyuterlar va ish stantsiyalariga almashtirdilar. Dastlab, ma'lumotlar bazasi tizimlari ushbu kompyuterlarni displey terminallarini ishlatganlari kabi ishlatgan, shuning uchun ma'lumotlar bazasi ma'lumotlar bazasining o'zi hamon ma'lumotlar bazasining barcha funktsiyalari, amaliy dasturlarning bajarilishi va foydalanuvchi interfeysini qayta ishlash bir mashinada amalga oshirilgan markazlashtirilgan ma'lumotlar bazasi bo'lib qoldi. . 2.4-rasmda markazlashtirilgan arxitekturadagi jismoniy komponentlar tasvirlangan. Asta-sekin, DBMS tizimlari foydalanuvchi tomonida mavjud bo'lgan ishlov berish quvvatidan foydalana boshladi, bu esa mijoz/server DBMS arxitekturasiga olib keldi.
2. Asosiy mijoz/server arxitekturalari
Birinchidan, biz umumiy mijoz/server arxitekturasini muhokama qilamiz, so'ngra uning DBMSlarga qanday qo'llanilishini ko'ramiz. Mijoz/server arxitekturasi ko'p sonli shaxsiy kompyuterlar, ish stantsiyalari, fayl serverlari, printerlar, ma'lumotlar bazasi serverlari ,

Veb-serverlar, elektron pochta serverlari va boshqa dasturiy ta'minot va jihozlar tarmoq orqali ulanadi. Maqsad - ma'lum funktsiyalarga ega ixtisoslashtirilgan serverlarni aniqlash. Masalan, mijoz sifatida bir nechta shaxsiy kompyuterlar yoki kichik ish stantsiyalarini mijoz mashinalarining fayllarini saqlaydigan fayl serveriga ulash mumkin. Boshqa mashina turli printerlarga ulangan holda printer serveri sifatida belgilanishi mumkin ; mijozlarning barcha chop etish so'rovlari ushbu mashinaga yo'naltiriladi. Veb- serverlar yoki elektron pochta serverlari ham maxsus serverlar toifasiga kiradi. Ixtisoslashgan serverlar tomonidan taqdim etilgan resurslarga ko'plab mijoz mashinalari kirishi mumkin. Mijoz mashinalari _foydalanuvchiga ushbu serverlardan foydalanish uchun tegishli interfeyslarni, shuningdek, mahalliy ilovalarni ishga tushirish uchun mahalliy ishlov berish quvvatini taqdim eting. Ushbu kontseptsiya boshqa dasturiy ta'minot paketlariga o'tkazilishi mumkin, ixtisoslashtirilgan dasturlar, masalan, SAPR (kompyuter yordamida dizayn) to'plami - ma'lum server mashinalarida saqlanadi va bir nechta mijozlar uchun ochiq bo'ladi. 2.5-rasmda mantiqiy darajadagi mijoz/server arxitekturasi tasvirlangan; 2.6-rasm jismoniy arxitekturani ko'rsatadigan soddalashtirilgan diagrammadir. Ba'zi mashinalar faqat mijoz saytlari bo'lishi mumkin (masalan, disksiz ish stantsiyalari yoki faqat mijoz dasturi o'rnatilgan disklari bo'lgan ish stantsiyalari/kompyuterlari).


Boshqa mashinalar maxsus serverlar, boshqalari esa mijoz va server funksiyalariga ega bo'ladi.
Mijoz/server arxitekturasi kontseptsiyasi ko'plab shaxsiy kompyuterlar va ish stantsiyalaridan, shuningdek, LAN va boshqa turdagi kompyuter tarmoqlari orqali ulangan kamroq miqdordagi asosiy kompyuterlardan iborat asosiy tizimni o'z ichiga oladi. Ushbu tizimdagi mijoz odatda foydalanuvchi interfeysi imkoniyatlarini va mahalliy ishlov berishni ta'minlaydigan foydalanuvchi mashinasidir. Mijoz ushbu qurilmada mavjud bo'lmagan qo'shimcha funktsiyalarga (masalan, ma'lumotlar bazasiga kirishga) kirishni talab qilsa, u kerakli funksiyalarni ta'minlaydigan serverga ulanadi. Server _ - bu mijoz mashinalariga fayllarga kirish, chop etish, arxivlash yoki ma'lumotlar bazasiga kirish kabi xizmatlarni taqdim eta oladigan apparat va dasturiy ta'minotni o'z ichiga olgan tizim. Umuman olganda, ba'zi mashinalar faqat mijoz dasturiy ta'minotini o'rnatadi, boshqalari faqat server dasturiy ta'minotini o'rnatadi, uchinchisi esa 2.6-rasmda ko'rsatilganidek, mijoz va server dasturlarini o'z ichiga olishi mumkin. Biroq, mijoz va server dasturlari odatda alohida mashinalarda ishlaydi. Ushbu asosiy mijoz/server tizimida ikkita asosiy DBMS arxitekturasi yaratilgan: ikki darajali va uch darajali . ¹³ Biz ularni keyinroq muhokama qilamiz.
3. DBMS uchun ikki darajali mijoz/server arxitekturasi
Ko'pchilik markazlashtirilgan tizim sifatida boshlangan relyatsion ma'lumotlar bazasini boshqarish tizimlarida (RDBMS) birinchi bo'lib mijoz tomoniga ko'chirilgan tizim komponentlari foydalanuvchi interfeysi va amaliy dasturlar edi. SQL (4 va 5-boblarga qarang) RDBMS uchun standart tilni taqdim etganligi sababli, bu mijoz va server o'rtasida mantiqiy bo'linish nuqtasini yaratdi. Shunday qilib, SQL-ni qayta ishlash bilan bog'liq so'rovlar va tranzaksiya funksiyalari server tomonida qoldi. Bunday arxitekturada server ko'pincha so'rovlar serveri yoki tranzaksiya serveri deb ataladi, chunki u ushbu ikki funktsiyani ta'minlaydi. RDBMSda server ko'pincha SQL serveri deb ham ataladi .
Foydalanuvchi interfeysi dasturlari va amaliy dasturlar mijoz tomonida ishlashi mumkin. DBMSga kirish zarur bo'lganda, dastur DBMSga ulanishni o'rnatadi (u server tomonida); ulanish yaratilgandan so'ng, mijoz dasturi DBMS bilan bog'lanishi mumkin. Ochiq ma'lumotlar bazasi ulanishi deb nomlangan standart
( ODBC ) ilova dasturlash interfeysini ( API ) taqdim etadi, bu esa mijoz tomonidagi dasturlarga DBMSga qo'ng'iroq qilish imkonini beradi, agar mijoz va server mashinalarida kerakli dasturiy ta'minot o'rnatilgan bo'lsa. Ko'pgina DBMS ishlab chiqaruvchilari o'z tizimlari uchun ODBC drayverlarini taqdim etadilar. Mijoz dasturi aslida bir nechta RDBMS-larga ulanishi va ODBC API yordamida so'rovlar va tranzaksiya so'rovlarini yuborishi mumkin, keyinchalik ular server saytlarida qayta ishlanadi. Har qanday so'rov natijalari mijoz dasturiga qaytariladi, u kerak bo'lganda natijalarni qayta ishlash va ko'rsatishi mumkin. JDBC deb nomlangan Java dasturlash tili uchun tegishli standart ham belgilangan. Bu Java mijoz dasturlariga standart interfeys orqali bir yoki bir nechta DBMSga kirish imkonini beradi.
Ikki darajali mijoz/server arxitekturasiga turlicha yondashuv ba'zi ob'ektga yo'naltirilgan DBMS tomonidan qo'llanilgan, bunda MBBTning dasturiy modullari mijoz va server o'rtasida yanada integratsiyalashgan tarzda bo'lingan. Masalan, server darajasi disk sahifalarida ma'lumotlarni saqlash, mahalliy parallellikni nazorat qilish va tiklash, disk sahifalarini buferlash va keshlash va boshqa shunga o'xshash funktsiyalar uchun mas'ul bo'lgan DBMS dasturining qismini o'z ichiga olishi mumkin. Shu bilan birga, mijoz darajasifoydalanuvchi interfeysini boshqarishi mumkin; ma'lumotlar lug'ati funktsiyalari; DBMSning dasturlash tili kompilyatorlari bilan o'zaro ta'siri; global so'rovlarni optimallashtirish, bir vaqtning o'zida nazorat qilish va bir nechta serverlarda tiklash; buferlardagi ma'lumotlardan murakkab ob'ektlarni strukturalash; va shunga o'xshash boshqa funktsiyalar. Ushbu yondashuvda mijoz/server o'zaro ta'siri yanada chambarchas bog'langan va foydalanuvchilar/dasturchilar tomonidan emas, ba'zilari mijozda, ba'zilari esa serverda joylashgan DBMS modullari tomonidan amalga oshiriladi. Funktsionallikning aniq taqsimoti tizimdan tizimga farq qilishi mumkin. Bunday mijoz/server arxitekturasida server ma'lumotlar serveri deb ataladi, chunki u mijozga disk sahifalarida ma'lumotlarni taqdim etadi. Keyinchalik, bu ma'lumotlar mijoz tomonidagi DBMS dasturi tomonidan mijoz dasturlari uchun ob'ektlarga tuzilishi mumkin.
Bu erda tasvirlangan arxitekturalar ikki bosqichli arxitekturalar deb ataladi , chunki dasturiy ta'minot komponentlari ikkita tizimga taqsimlanadi: mijoz va server. Ushbu arxitekturaning afzalliklari uning soddaligi va mavjud tizimlar bilan uzluksiz muvofiqligidir. Internetning paydo bo'lishi mijozlar va serverlarning rollarini o'zgartirib, uch bosqichli arxitekturaga olib keldi.
4. Veb-ilovalar uchun uch darajali va n-darajali arxitektura
Ko'pgina veb-ilovalar 2.7 (a)-rasmda ko'rsatilganidek, mijoz va ma'lumotlar bazasi serveri o'rtasida oraliq qatlamni qo'shadigan uch darajali arxitektura deb ataladigan arxitekturadan foydalanadi .

Ushbu oraliq qatlam yoki o'rta qatlam dastur serveri yoki veb- server deb ataladi, ilovaga qarab. Ushbu server amaliy dasturlarni ishga tushirish va ma'lumotlar bazasi serveridan ma'lumotlarga kirish uchun foydalaniladigan biznes qoidalarini (protseduralar yoki cheklovlar) saqlash orqali vositachi rol o'ynaydi. Shuningdek, u so'rovni ma'lumotlar bazasi serveriga yuborishdan oldin mijozning hisob ma'lumotlarini tekshirish orqali ma'lumotlar bazasi xavfsizligini yaxshilashi mumkin. Mijozlar GUI interfeyslarini va ba'zi qo'shimcha ilovalarga xos biznes qoidalarini o'z ichiga oladi. Oraliq server mijozning so'rovlarini qabul qiladi, so'rovni qayta ishlaydi va ma'lumotlar bazasi so'rovlari va buyruqlarini ma'lumotlar bazasi serveriga yuboradi, so'ngra ma'lumotlar bazasi serveridan qayta ishlangan ma'lumotlarni mijozlarga (qisman) uzatish uchun kanal vazifasini bajaradi, bu erda ular keyinchalik qayta ishlanishi mumkin. va foydalanuvchilarga GUI formatida taqdim qilish uchun filtrlanadi. Shunday qilib, foydalanuvchi interfeysi, dastur qoidalari vama'lumotlarga kirish uch bosqich sifatida ishlaydi. Shakl 2.7(b) ma'lumotlar bazasi va boshqa dastur paketlari ishlab chiqaruvchilari tomonidan qo'llaniladigan boshqa arxitekturani ko'rsatadi. Taqdimot qatlami foydalanuvchiga ma'lumotlarni ko'rsatadi va ma'lumotlarni kiritish imkonini beradi. Ishbilarmonlik mantiqiy qatlami ma'lumotlar foydalanuvchiga yoki DBMS ga uzatilishidan oldin oraliq qoidalar va cheklovlarni boshqaradi. Pastki qatlam barcha ma'lumotlarni boshqarish xizmatlarini o'z ichiga oladi. O'rta qatlam ma'lumotlar bazasi serveridan so'rov natijalarini oladigan va ularni mijoz tomonidan veb-brauzer tomonidan ko'riladigan dinamik veb-sahifalarga formatlaydigan veb-server vazifasini ham bajarishi mumkin.
Boshqa arxitekturalar ham taklif qilingan. Foydalanuvchi va saqlangan ma'lumotlar o'rtasidagi qatlamlarni yanada nozikroq komponentlarga bo'lish mumkin, bu esa n -darajali arxitekturani keltirib chiqaradi, bunda n to'rt yoki besh darajali bo'lishi mumkin. Odatda, biznes mantiqiy qatlami bir nechta qatlamlarga bo'linadi. Dasturlash va ma'lumotlarni tarmoq bo'ylab tarqatishdan tashqari, n -darajali ilovalar har qanday darajadagi tegishli protsessor yoki operatsion tizim platformasida ishlashi va mustaqil ravishda boshqarilishi mumkin bo'lgan afzalliklarga ega. ERP (korxona resurslarini rejalashtirish) va CRM (mijozlar bilan munosabatlarni boshqarish) paketlarining sotuvchilari ko'pincha o'rta dastur qatlamidan foydalanadilar,bir qator backend ma'lumotlar bazalari (serverlari) bilan aloqa qiladigan frontend modullarni (mijozlarni) hisobga oladi.
Shifrlash va shifrni ochish texnologiyasidagi yutuqlar maxfiy ma'lumotlarni serverdan mijozga shifrlangan shaklda o'tkazishni xavfsizroq qiladi, bu erda ular shifrdan chiqariladi. Ikkinchisi apparat yoki ilg'or dasturiy ta'minot yordamida amalga oshirilishi mumkin. Ushbu texnologiya yuqori darajadagi ma'lumotlar xavfsizligini ta'minlaydi, ammo tarmoq xavfsizligi muammolari asosiy tashvish bo'lib qolmoqda. Ma'lumotlarni siqish uchun turli texnologiyalar, shuningdek, simli va simsiz tarmoqlar orqali serverlardan mijozlarga katta hajmdagi ma'lumotlarni uzatishga yordam beradi.


Agar siz IT yoki bulutli hisoblash sohasida ishlasangiz, siz xizmatga yo'naltirilgan arxitektura (SOA) va mikroservislar bahsidan yaxshi xabardorsiz. Axir, bugungi kunda hamma mikroservislar va tezkor ilovalar haqida gapiradi.
Bir qarashda, bu ikki yondashuv juda o'xshash ko'rinadi va qaysidir ma'noda ular. Ikkalasi ham tezkor ilovalarni ishlab chiqish va joylashtirish uchun bulutli yoki gibrid bulutli muhitlarni o'z ichiga oladi va ikkalasi ham katta ma'lumotlarning tezligi va operatsion talablarini qondirish uchun miqyoslanishi mumkin. Ikkalasi ham katta, murakkab ilovalarni kichik, moslashuvchan komponentlarga ajratadi, ular bilan ishlash osonroq. Va ikkalasi ham an'anaviy, monolit arxitekturadan farq qiladi, chunki har bir xizmat o'z mas'uliyatiga ega.
Biroq, ushbu asosiy umumiyliklarga qaramay, ikkala yondashuvni chuqurroq o'rganish muhim farqlarni aniqlaydi.

Xizmatga yo'naltirilgan arxitektura (SOA) nima?

Xizmatga yo'naltirilgan arxitektura (SOA) - bu qayta foydalanish mumkin bo'lgan dasturiy ta'minot komponentlari yoki xizmatlaridan foydalanadigan dastur komponentlarini dasturiy ta'minotni ishlab chiqish uchun korporativ yondashuv. SOA dasturiy ta'minot arxitekturasida har bir xizmat ma'lum biznes funktsiyasini bajarish uchun zarur bo'lgan kod va ma'lumotlar integratsiyasidan iborat - masalan, mijozning kreditini tekshirish, veb-saytga kirish yoki ipoteka arizasini ko'rib chiqish.
Xizmat interfeyslari bo'shashmasdan ulanishni ta'minlaydi, ya'ni ularni integratsiya qanday amalga oshirilganligi haqida kam yoki umuman bilmasdan chaqirish mumkin. Ushbu bo'sh ulanish va xizmatlarni nashr qilish usuli tufayli ishlab chiqish guruhlari tarkibiy qismlarni korxona bo'ylab boshqa ilovalarda qayta ishlatish orqali vaqtni tejashlari mumkin. Bu ham foyda, ham xavf. Korxonaning xizmat avtobusiga (ESB) umumiy kirish natijasida , agar muammolar yuzaga kelsa, u boshqa ulangan xizmatlarga ham ta'sir qilishi mumkin. 
XML ma'lumotlari SOA arxitekturasiga asoslangan yechimlar uchun asosiy komponent hisoblanadi. XML-ga asoslangan SOA ilovalari, masalan, veb-xizmatlarni yaratish uchun ishlatilishi mumkin.
SOA 1990-yillarning oxirida paydo bo'lgan va ilovalarni ishlab chiqish va integratsiya evolyutsiyasining muhim bosqichini ifodalaydi. SOA variant bo'lishidan oldin, monolit dasturni boshqa tizimdagi ma'lumotlar yoki funksionallikka ulash ishlab chiquvchilar har bir yangi loyiha uchun qayta yaratishi kerak bo'lgan murakkab nuqtadan nuqtaga integratsiyani talab qildi. Ushbu funktsiyalarni SOA orqali ochish har safar chuqur integratsiyani qayta yaratish zaruratini yo'q qiladi.