Bajardi: mt-1 guruh talabasi

TOSHKENT DAVLAT TRANSPORT UNIVERSITETI

‘’Materialshunoslik va mashinasozlik’’ kafedrasi

KURS LOYIHA

ISHI
Bajardi: MT-1 guruh talabasi
Qiyomov Nodir Shohimardon o’g’li
Tekshirdi: Tursunov Tohir Murodovich
TOSHKENT-2022
KIRISH
Texilik progressni tezlashtirish, ishlab chiqarish jarayonlarini mexanizatsiyalashtiiish va avtomatlaslitirishda mashinasozlik sanoati nihoyatda katta rol 0‘3'naydi. Mashinasozlik - mamlakat xalq xo‘jaligining muhimzvenosi vaog‘i,rsanoatning o‘zagi hisoblanadi. Mamiakatimizda ishlab chiqarishni uzluksiz o‘sishi mashinalaming sifati, ishoncUiligi va uzoqqa chidamliiigini oshirishni talab etadi. Mashinalaming sifati, ishonchliligi va uzoqqa chidamliiigini oshirishda metall va qotishmalaming samarali va iqtisodiy puxtalash iisullari hisoblangan termik va kimyoviy-termik ishlov berish usullari nihoyatda katta aliamiyat kasb etadi. Termik ishlov berish metall va qotishmalaming issiqlik bilan ishlov berish jarayoni bo‘lib, unda ulaming strukturasi, o‘z navbatida xossasining o'zgarishi kuzatiladi. Termik ishlov berish jarayoni metall va qotishmalarni maMum bir temperaturagacha qizdirish, ushbu qizdirilgan temperaturada ushlab turish hamda berilgan tezlikda sovutishdan iborat. Termik ishlov berish metall va qotishmalaming texnologik xossasini (shtamplanuvchanligi, kesib ishlov bemvchanligi va boshqalarni) yaxshilash maqsadida oraliq operatsiya sifatida hamda metall va qotishmalarga kompleks mexanik, fizik va kimyoviy xossalarini berishda oxirigi operatsiya sifatida qo‘llaniladi. Temiik ishlov berish metallshunoslikning tarkibiy qismi hisoblanadi. Metall shunoslik esa metall va qotishmalaming tai'kibi, strukturasi va xossalari orasidagi o‘zaro bog‘liqlikni o‘rgaiiadigan fan hisoblanadi. Buyuk rus olimi, metallurgi P.P. Anosov 183 l-jdlda birinchi bo‘lib, metallaming ichki tuzilishini tadqiq qilishda mikroskopni qo‘lladi va natijada u po‘Iatning xossasi faqat kimyoviy tarkibiga bog‘liq boUmasdan, balki uning strukturasiga ham bog‘liqligini isbotladi. P.P.Anosov birinchi bo‘lib, po‘latni uglerodlashning progressiv usullaridan biri hisoblangan gaz yordamida sementatsiyalashni qo'lladi. 1869-yil rus metallurgi - olimi D.K.Chemov birmchi bo‘lib, termik ishlov berish jaiayonlarining ilmiy mohiyatini yaratdi. U poMatning xossasi icliki tuzilish bilan aniqlanishini va, har bir metall (qotishma) kritik temperaturaga {kritik nuqtaga) ega boiib, bu temperaturadan (nuqtadaii) olganda ulaming tuzilishi va xossasi sakrab o‘zgaiishini isbotladi. D.K.Chemov tomonidan kritik temperaturalami ihniy asoslaiiishi va D.I.Mendeleev tomonidan 1869-yil elementlaming davriy sistemasini ochilishi metallar haqida fanni va termik ishlov berish usullarini rivojlaaishida mustahkam fundament vazifasini bajardi. ’ Metall va qotishmalarga temiik va kimyovij^-temiik ishlov berish fanining rivojlanishida va puxtalashni progressiv texnologik jarayonlariga ishlab chiqishda N.S.Kumakov, A.A.Baykov, N.T.Giidtsov, S.S.Shteynberg, A.A.Bochvai', N.A.Minkevich, G.V.Kurdyumov, V.P. Vologdin va boshqa olimlar katta xissaqo'shganlar. Oxirigi-yillarda temiomexanik ishlov berish, ionli a2»tlash, impulsli toblash, yuqori chastotali tok yordamida toblash va boshqa temiik va kimyoviy-temiik ishlov berish texnologiyalari ishlab chiqildi. Temiik va kimyoviy-temiik ishlov berish sohasidagi erishilgan yutuqlar jarayonlami kompleks mexanizatsiyalashtirish va avtomatiashtirislmi keng ko‘lamda qoilash, mehnat unumdoriigini uzliiksiz oshishi va chiqaiilayotgaii buyumlaming yuqori sifatini ta’minlaydigan yangi jihoz va priborlami yaratish bilan xarakterianadi. Hozirgi vaqtda «Termik va kimyoviy-termik ishlov berish nazariy^i va texnologiyasi» fanini rivojlanishida respublikamizdagi yirik ishlab chiqarish korxonalarida hamda Toshkent davlat texnika universitetida ko‘pgina ilmiy-tadqiqot ishlari bajarilmoqda. Toshkent davlat texnika universitetida ushbu sohada bakalavr, magistr va doktorantlar tayyorlanmoqda. Ayniqsa, hozirgi vaqtda termik va kimyoviy-teiinik ishlov berishning zamonaviy texnoiogiyalarini respublikamizning mashinasozlik, avtomobil sanoati, metailurgiya, neft-gaz va korxonalariga qo‘llash va u yerdagi muammolami hal etish o'ta dolzarb hisoblanadi.