Bajardi: 219-guruh talabasi

Real sektor tarmoqlari – milliy iqtisodiyotning yetakchi tarmog’i sifatida

Iqtisodiy rivojlangan mamlakatda iqtisodiyot, ayniqsa real sektor rivo-

jining 20-50-yilga mo'ljallangan prognozlash rejalari ishlab chiqilgan.

Bu borada informatsion texnologiyalarning rivojlanishi va dasturlami

ishlab chiqarilishi muhim ahamiyat kasb qilmoqda. Real sektor

tarmoqlarini mutanosib rivojlal1tirishni uzoq muddatli prognozlash,

ulami faoliyatidagi muamrno va kamchiliklami belgilashda, shuningdek,

ulami samarali boshqarish tizirnini yaratish irnkoniyatini beradi.

Umurniy tasavvurda prognozlash o'rganilayotgan obyektni kela-

jakda kutilishi mo'ljallanganjarayonlami oldindan bilish ehtimolligidagi

tasavvurdir. Har bir iqtisodiy munosabatlar jarayonini rivojlanish

jarayonini oldindan bilish yuzaga kelishi murnkin bo'lgan holatlami 01-

dini olish, yoki uning salbiy oqibatlarini kamaytirish irnkoniyatini bera-

di. Chunki, prognozlash jarayoni o'rganilayotgan obyektning turli jihat

va xususiyatlariui mantiqan ochib bera oladigan faoliyat ko'rsatkich-

Iarini hisobga olish hamda tahlil qilish zaruriyatini tug'diradi. Aynan

to'g'ri qilingan hisob-kitob tahlillar kelajakda kutiladigan zararlarning

olidini oladi.

Real sektor iqtisodiyoti va uni prognozlash jarayonining mohiyatini,

rnilliy iqtisodiyotning tarmoqlari rivoji istiqbolini belgilashni o'rganish

va uni hayotga tatbiq qilish kelajakda mamlakatni barqaror rivojlanishini

ta'rninlash irnkoniyatini beradi.

Real sektor iqtisodiyoti va uni prognozlashning asosiy maqsadi -

iqtisodiyotning real sektorining istiqbolli ko'rsatkichlari va ma'lurnot-

larining haqqoniyligini ta'rninlash, rnilliy iqtisodiyotirnizda faoliyat

yuritayotgan xo'jalik yurituvchi subyektlar faoliyatini iqtisodiy jihatdan

tahlil qilish hamda uning istiqbolini belgilash bo'yicha amaliy tavsiyalar

berish kabilami qamrab oladi.

Uning vazifasi esa rnilliy iqtisodiyotning real sektoridagi tarmoq va

sohalar faoliyatini tashkil qilishning iqtisodiy hamda nazariy asoslari;

real sektor iqtisodiyotining xo'jalik yurituvchi subyektlari bo'yicha

tarkibiy tuzilrnasi, milliy iqtisodiyotdagi tarmoq va sohalar faoliyatining

istiqbolini belgilash bo'yicha ko'rsatkichlardan foydalanishning aharni-

yati haqidagi nazariy-arnaliy bilirnlarni o'rgatishdan iborat.

Real sektor iqtisodiyotida prognozlash - bu ishlab chiqarish sohalari

va xizmat ko'rsatuvchi korxonalarining hamda iqtisodiyot subyekt-

larining iqtisodiy holati va faoliyat natijalarini qay yo'sinda davom

ettirish, istiqbolli strategiyasini belgilash to'g'risida malakaviy xulosa

berishdan iboratdir.

Shu boisdan ham real sektor iqtisodiyoti va uni prognozlash

respublikamiz iqtisodiyoti subyektlari, tarmoq va sohalar faohyati

xizmat kO'rsatuvchi korxonalarning tarkibiy tuzilmasi, o'zgarlshi va

qonuniyatlarini prognozlash hamda uni istiqbolini belgilashda muhim

rolo'ynaydi.

Real sektor iqtisodiyoti me'yorida faoliyat qilishi va o'sishi uchun

barcha tarmoq va ishlab chiqansh sohalarining o'zaro bog'Iiqligi harnda

muvozanatli rivojlanishi talab qilinadi. Real sektor iqtisodiyotida ishlab

chiqarish, xizrnat ko'rsatish hajmi va ularning o'sishi bir qator

ko'rsatkichlar tizimi orqali, mikro va makroiqtisodiy darajada aniqlanib,

tahlil qilinadi harnda shunga mos ravishda prognozlash olib borilib,

kelajak yoki istiqbolli dasturlar tuziladi. Ko'pgina mikro ko'rsatkichlar

yordarnida korxonalar faoliyatiga baho berilib va ular iqtisodiyotning

real sektoridagi rivojlanish tarnoyillari aniqlansa, rnakroiqtisodiy

ko'rsatkichlar orqall butun real sektor iqtisodiyotining holati uning

o'sishi yOkl orqaga ketishi tahlil qilinib, xulosa chiqariladi. Ular

yordarnida davlat o'z iqtisodiy siyosatini va istiqbol dasturlarini

belgilaydi. Bu tizimga kiruvchi turh xiI ko'rsatkichlar, birinchidan,

bizga ma'lurn vaqt oralig'idagi ishlab chiqarish hajmini hisoblash va

milliy iqtisodiyot real sektorining faoliyat yuritishiga bevosita ta'sir

qiluvchi omillami aniqIash irnkonini beradi. Ikkinchidan, real sektordagi

makroiqtisodiy ko'rsatkichlar tizimi, YaMMni uning harakatining

barcha bosqichiarida, ya'ni ishlab chiqarish, taqsirnlash, qayta

taqsirnlash va pirovard natijalaridan foydalanish bosqichlarida

ko'rgazmali shaklda aks ettirishga irnkon beradi.

Nihoyat mazkur ko'rsatkichlar tizimi mavjud resurslar va ulardan

foydalanishning mos kelishi (tengligi) kuzatilganda. marnlakatdagi

umurruy iqtisodiy muvozanatlik holatini aks ettiradi.

Butun real sektor iqtisodiyotining urnurniy holatmi tavsiflovchi

muhim makroiqtisodiy ko'rsatkichlar - yalpi milliy mahsulot (YaMM),

ichki milliy mahsulot (IMM), sof milliy mahsulot (SMM), milliy

daromad (MO) kabilar hisoblanadi.

Bu ko'rsatkichiar ishlab chiqarish va xizmat ko'rsatish sohalaridagi

barcha xo'jaliklar iqtisodiy faoliyatining urnumiy va pirovard natijalarini

qarnrab oladi.

Shu sababli, real sektordagi rnakroiqtisodiy k~~kjcblami mj.lliy

iqtisodiyot holatiga bog'liq ravishda quyidagi guruhlarga ajratish

mumkin.

1. Milliy iqtisodiyot ishlab chiqarish imkoniyatini tavsiflovchi

ko'rsatkichlar Bulat· mamlakatning iqtisodiy resurs salohiyatini, yerosti

va yerusti boyliklari zaxiralari hamda tabiiy resurslari hajmini

tavsiflovchi ko'rsatkichlar.

2. Milliy iqtisodiyot faoliyat qilishini tavsiflovchi ko'rsatkichlar.

Bular bandlik, ishsi zlik, mflatsiya, iste' mol, j amg' arma va investi tsiy alar

darajasi, narxlar darajasi va umng o'zgarishL savdo aylanmasi, to'lov

balansi holati va boshqalar.

3. Milliy iqtisodiyot faoliyatining natijalarini tavsiflovchi kO'rsat-

kichlar. Ishlab chiqarishning yillik hajmi (YaMM va uning harakat

shakllari).

4. Milliy iqtisodiyot natijalaridan foydalanish holatini tavsiflovchi

ko'rsatkichlar. Bular YaIMda iste'mol vajamg'arma nisbati, lsh haqi va

boshqa omilli daromadlar darajasi, YaIMda investitsiyalar ulushi va

boshqalar.

Shuningdek milliy iqtisodiyotni tablil qilish ya prognozlashda

iqtisodiy modellardan ham foydalaniladi. Makroiqtisodiy modellar

iqtisodiyot va unda ro'y beradlgan real voqeylikning mantiqiy (nazariy),

miqdoriy (matematik) va grafik o'lcharnlarda abstrakt tasvirlanishidir.

Asosiy makroiqtisodiy modellar qUYldagilar:

o doiraviy oqlmlar (aylanishlar) modeli;

o yalpi talab va yalpi taklif (AD-AS) modeli;

o tovarlar miqdori va pul massasi (IS-NM) modeli:

o Fillips, Laffer egri chiziqlari.

O·tgan asrning 70-yillarda Kanada, Yaponiya. Buyuk Britaniya va

boshqa bir qator davlatlarda indikatorlaming o'z milliy tizimlari

shakllantirildi. Lekin, zamonaviy iqtisodiy tizimning baynalminallashuvi

jarayoni har bir milliy iqtisodiyotning prognozini hisobga olish

zaruriyatini kuchaytirdi va (70-yillarning boshida boshlangan) iqtisodiy

indikatorlarning xalqaro tizimini (IIXT) yaratish bo'yicha maxsus

tadqiqotlarni talab qildi.

IIXT qo'llashda 4 ta asosiy YO'nalish ajratiladi:

- chuqur xarakterga ega jahon iqtisodiy inqirozlarini prognozlash;

- ayrim alohida davlatlarda inqirozlar o'tishining xususiyatlarini

hisobga olish;

- mamlakatlar orasida tovarlar oqimi matritsasini tuzish orqali jahon

savdosini prognozlash;

- xalqaro tusga ega inflatsiyani prognozlash.

lIXT ishlab chiqishga asos qilib iqtisodiy indikatorlarning amerika

tizirni olingan. IIXT usuli yetarli darajada barqaror rivojlanuvchi iqtiso-

diy sikllarni hamda «o'sish sikllari» deb ataluvchi iqtisodning tezlashgan

va sekinlashgan tahlillar hamda prognozlarni amalga oshirishga

moslashgan.

Ushbu usul yordamida ishlab chiqarish sur'ati keskin pasaymagan

marnlakatlar (rivojlanayotgan davlatlar) va ishlab chiqarishning barqaror

pasayishini boshdan kechirayotgan davlatlarda iqtisodiyot rivojini

pronoshlash uchun qo'llash mumkin.

IIXT usuli jahon savdo jarayonini prognozlashda keng qo'llaniladi,

chunki mamlakatning iqtisodiy taraqqiyoti birinchi navbatda tashqi

iqtisodiy savdo aloqalari bilan bog'liq. Mamlakatning eksport salohiyati

mamlakat rivojini ta'minlaydi, milliy real sektomi barqaror ishlashini

ta'minlab, ish o'rinlarini saqlash va ko'paytirish imkoniyatini beradi. Bu

esa o'z navbatida aholini daromadlarini oshirib, farovonligini ta'min-

laydi.

Bunda A mamlakatdan B mamlakatga eksport - B marnlakatdagi

iqtisodiy kon'yunktura holatlga bog'Jiqhgi uchun A rnamlakatdan B

marnlakatga eksport tendensiyalanni prognoz qiluvchi B marnl ak at

(importyor) mng ilgarilab ketuvchi (lider) iqtisodiy rivojlanish

indikatorlaridan foydalaniladi. Ilmiy tadqiqotlar ushbu usulning samara-

dorligini isbotladi.

Shu bilan birga ushbu usulning chegaralanganligini ham ko'rsatish

kerak. Bu usulda eksportning dina.J.nikasi faqat bir omil - import qiluv-

chi rnamlakatning iqtisodiy kon'yunkturasiga bog'liq holda arnaIga oshi-

riladi. Bunda valuta kurslarining harakati, ichki baholar va ikki mam-

lakat orasidagi savdoga ta'sir etuvchi boshqa omillar hisobga olinrnaydi.

XX asming 70-yillaridan IIXTdan narxlar dinamikasini prognozlashda

ham keng foydalanila boshlandi. Narx indekslaming tahlili ulaming

«o'slsh sikllari» bilan uzviy bog'hqligini ko'rsatdi. Odatda, o'sishning

sur'atlari jadallashganda narxlar o'sishi tezlashadi va aksincha, o'sish

sur'atlarining pasayishi narxlar darajasini pasayishiga olib keladi.

Iqtisodiy prognozlash usullarining barcha modellari zarnirida o'tgan

davrda milliy iqtisodiyotning real iqtisodiy holatini tavsiflovchi

kO'rsatkichlaming matematik bog'lanishlari (mutanosib yoki

nomutanosiblik tenglik yoki notenglik) prinsipi yotadi. Real sektor

iqtisodiyotini prognozlash jarayoni o'z obyektiv tavsifiga ko'ra omilli va

tarkibiy prognozlash modellaridan tashkil topadi.

Prognozlashning omilh modelida asosan iqtisodiyotning real

sel1:orini joriy yilda olingan pirovard natijasi qaysi omilga muvofiq

pasaygan yoki oshganligi aniqlanadi. Albatta bunda joriy yil iqtisodiy

kO'rsatkichlarining barcha parametriariga muvofiq hisob-kitob qilinadi

va tahlillar olib boriladi. Aynan izlangan va asosiy ta'sir kuchiga ega

aroil ani qlanadi.

Prognozlashning tarkibiy modelida esa real sektor tarmoqlari

mutanosib rivojlanishi, ular o'rtasidagi o'zaro aloqalaming bog'lanish

xususiyatlari, jarayonlari va faoliyati tablil qilinadl. Shuni alohida

ta'kidlash joizkL mazkur modelda asosan real sektor tarmoqlarining

hududiy jihatlari, shart-sharoitlari ham tablil qilinadi.

Iqtisodiyot va uning alohida tannoqlari tarkibi mamlakat iqtisodi-

yotini rivojlanishining asosini tashkil etadi. Iqtisodiyot va uning alohida

tannoqlarida iqtisodiy vaziyatni aniq tasavvur qilish, uning kelajakdagi

rivojlanish istiqbollarini hisobga olish muhim iqtisodiy-ijtimoiy

aharniyatga ega.

Real sektor iqtisodiyoti tarkibi - bu milliy iqtisodiyotdagi tovar va

xizmatlar ko'rsatuvchi turh tarmoq va sohalar yig'indisidan iborat

bo'lib, ular o'zaro aloqada va bog'hqlikda iqtisodiy faoliyatda bO'la-

dilar. Real sektor iqtisodiyoti ichki va tashqi bozorga ne'matlar ishlab

chi qaruvchi , zamon va bozor talabidagi o'zgarishlarga nisbatan

moslanuvchan iqtisodiy subyektlar faoliyati yig"indisidan iboratdir.

Ayni paytda iqtisodiyot sektorlarining investitsion jozibadorligi

ko'plab omillarga bog'liq va u alohida xususiyatga ega. Iqtisodiyot

sektorida yuzaga kelgan vaziyatni baholash birinchi galda hal qilinishi

lozim bo'lgan muammolarni, nomutanosibliklami aniqlaydi. Tarmoq

tuzilishidagi nomutanosibliklar iqtisodiy o'sishga, aholi turmush

darajasini yuksaltirishga to'sqinlik qilayotgan asosiy sabablardan biri

bo'ladi.

Shu sababli ham iqtisodiy islohotlaming dastIabki davridan boshlab

O'zbekiston iqtisodiy mustaqilligining eng muhim sharti sifatida

iqtisodiyot tannoq tuzilishini tubdan o'zgartirish yo'li tanlab olindi,

chunki bu zarurat edi va buning uchun respublikarniz yetarli moddiy,

ilmiy-texnikaviy va insoniy salohiyatga ega edi.

Iqtisodiyot tarkibiy tuzilishini tubdan o'zgartirish - bu milliy

manfaatIarni ta'minlovchi, iqtisodiy o'sishga yo'l beruvchi va nihoyat,

aholi farovonligini muttasil oshib borishini ta'minlovchi yangicha ishlab

chiqarish tuzilmasini yaratishdir. Chunki tarkibiy tuzilishda chuqur

o'zgarishlami amalga OShlrish makroiqtIsodiy barqarorlikka erishish-

ning, istiqbolda O'zbekIstonning barqaror iqtisodiy o'sishini va aholi

farovonligini ta'minlashning. jahon iqtisodiy tizimiga qO'shilishning eng

asosiy shartlaridan biridir.

Tarkibiy o'zgartirishlar uzluksiz yuz beradi, ulami rag'batlantirish

iqtisodiy siyosatning muhim yo'nalishi bo'hb qoladi. Hozirgl davr yangi

texnologiya usri slfatida yangi tarkibiy o'zgartirishlami yuzaga keltiradi.

Shu bois tarkibiy 0' zgarishlami ta'minlash islohotlami chuqurlashtirish-

ning muhimjihati deb baholash zarur.

Islohotlar barqaror iqtisodiy o'sishni ta'minlashi zarur. Ammo,

buning uchun butun iqtlsod tayanchi bo'lgan o'zak tarmoqlami qo'llab-

quvvatlab, ulaming inqiroziga yo'l bermaslik o'zbek modelining muhim

talabidir. Islohotlami chuqurlashtirish 0' zak tarmoqlarni barqaror

o'sishini ta'minlashni anglatadi. Iqtisodiyotmng real sektorini yangilash

tarmoqlaming yangi pog'onaga ko'tanshga va marnlakatlmimi rivoj-

langaIl davlatlar qatondanjoy olishiga katta hiss a qo'shadi.

Iqtisodni isloh qilishning «o'zbek modeli» milliy iqtisodiyotga xos

xususiyatlarni har tomonlama hisobga olishga asoslanadi. Ulardan biri

SaIIDoyalami jalb etish yo'Ii bilan iqtisodiyotning real se1...1origa madad

berishdir.

Iqtisodiyot tarkibini isloh etish - bu milliy iqtisodiyotni barqaror

rivojiaIltirish uchun eng zarur bo'lgan res ursl ami yetkazib beruvchi

tarmoqlar majmuyidir. Ularga neft, neft mahsulotlari va boshqa energiya

resurslari, tabiiy gaz. ko'mir ishlab chiqaruvchi sohalar, tog' -metallur-

giya kompleksi, klmyo, mashinasozlik, samolyotsozlik va avtomobil-

sozlik sanoatlari kiradi.

Iqtisodiyot tarkibini o'zgartirish butun milliy iqtisodiyotga xizrnat

qiladi va texnik taraqqiyotni ta'minlaydi. O'zbekistonda iqtisodiyot

tarkibini o'zgartirish davlatning ko'magida rivoj topadi. Chunki, bu

tarmoqlarni yirik sarmoyalar hisobidangina rivojlantirish mumkin.

Shuning uchun yirik tarmoqlarga investitsiyalami davlat YO'naltiradi va

shu bOIs dan tarmoqlar boshqalarga nisbatan jadal o'sib boradi. Muhim

tomoni shundaki, iqtisodiyot tarkibini o'zgartirish iqtisodiy xavfsizlikni

ta'minlashning asosiy shartidir.

Iqtisodiyot tarkibini o'zgartirish boshqa sohalaming haIn o'sishiga

olib keladi. Masalan, neft mahsulotlarini ishlab chiqaruvchi neft-gaz

sohasining rivojlanishi bilan birgalikda, klmyo sanoati tarmoqlarining

ham rivojlanishiga zarnin yaratiladi. Bu nafaqat energiya manbalarini

eksport qilish imkonini beradi, balki turli kimyoviy xomashyo moddalari

va tayyor mahsulotlami eksportga yo'naltirishga imkon yaratadi.

Iqtisodiyot tarkibini o'zgartirish marnlakat eksport salohlyatini

oshirishga ham xizmat qiladi. Tarmoqlar rivojida yangi davr boshla-

nadiki, bu soha korxonalari harn bozor mexanizrni asosida rivojlanadi.

o'z-o'zini moliyalashtirish qoidasi arnal qiladi, chunki iqtisodiyotni

erkinlashtirish yo'liga aytilgan tarmoqlar ham tortiladi.

Real sektordagi iqtisodiy vaziyatni baholash integrallashgan hisob-

kitoblar asosida quyidagi 3ta YO'nalishni qarnrab oladi:

1- rivojlanish lstiqbollari;

2- faoliyat sarnaradorligi;

3- investitsion xatarlar.

Mazkur elementlarning har biri alohida indikatorlarni guruhlash

yordamida tartibga solingan yaxlit ko'rsatkichlarni o'zida aks ettiradi.

l. Rivojlanish istiqbollari quyidagi ko'rsatkichiar asosida

baholanadi:

- sektornmg mamlakat lqtzsodlyotlda tutgan 0 'rm. Ushbu kO'rsat-

kich asosini marnlakatda arnalga

oshirilayotgan tarkibiy siyosatni hisobga olgan hoida sektoming

YalMdagi j oriy va kelaj akdagi

ulushi va asosiy ishlab chiqarish fondlari qiymatining respublika

bO'yicha asosiy ishlab chiqarish fondlarining jarni balans qiymatidagi

ulushi tashkil etadi;

- sektorning lqtisodlyotdagi 0 'zganshlarga chidamlilzgi. Mazkur

ko'rsatkich darajasi tarmoq ishlab chiqarish hajrnining YalMdagi o'sish

sur'atlari dinarnikasi. ishlab chiqarilgan va sotilgan

mahsulotlar dinarnikasi asosida aniqlanadi;

- sektorning ljtimoiy ahamiyatl. Marnlakatdagi jarni ish bilan band

bo'lgan aholiga nisbatan

tarmoqda band bo'lganlaming ulushi, tarmoqdagi o'rtacha yillik ish

haqining mamlakat bo'yicha o'rtacha yillik ish haqiga nisbati olinadi;

- sektor rivojlanishming moliyavlY resllrslar bi/an ta'mmlanganlzk

darajasi. Tahlillar uchun shaxsiy va banklarning moliyaviy resurslari

hisobiga arnalga oshiriladigan kapital qo'yilmalarning salmog'i,

sektorga kapital qo'yilmalaming marnlakat iqtisodiyotiga qO'yilayotgan

kapital qo'yilmalarga nisbatan korrelyatsion dinarnikasi ko'rsatkichlari

olinadi;

- lqtisodiyot sektorining davlat tomomdan qo 'Uab-quvvatlash

darajaSl. Mazkur ko'rsatkichni miqdoriy baholash uchun davlatning

tarrnoqqa kiritayotgan kapital qO'yilrnalar rniqdorining yalpi kapital

qo'yilrnalardagi ulushi olinadi.

2. Rentabellik darajasi quyidagi koeffitsiyentlar yordarnida

aniqlanadi.

- sektor aktlvlarinmg rentabelbgl - aktivlardan keladigan foyda

darajasi haqida rna'lumot beradi;

- mahsulotlarni sotlsh rentabelllgi - foydaning sotilgan rnahsulotlar

hajmiga msbatan mosligini va uning iqtisodiyot sel10ridagi tannarxini

ko'rsatadi:

- joriy xarajatlar rentabelligi - mahsulotni ishlab chiqarish va

sotishga ketgan xarajatlar nuqtayi nazaridan mazkur mahsulotga

belgilanadigan eng maqbul narx. haqida rna'lurnot beradi;

- sektorga (J]ratilayotgan kapaal qo 'yilmaiarning rentabelllgi -

qo'shilgan qiymatning o'sishi va bir yil oldingl kapital qo'yilmalarning

bir biriga bog'liqIigini ko'rsatadi.

3. Investitsion xatarlar darajasi quyidagi ko'rsatkichlarda o'z aksini

topgan:

- to'lovga qObllllk darajasi - Kuk koeffitsiyenti asosida baholanadi,

bu koeffitsiyent bank kreditlari qay darajada shaxsiy rnablag'lar hisobiga

qoplanishini ko'rsatib beradi;

- ljtimoiy mavqeYl dara;asi - sektordagi ish haqining marnlakatdagi

yashash minimurniga msbatan rnuvofiqligi tushuniladi;

xususiy kapitallar rentabelligining o'rtacha tarmoq

ko'rsatkichining variatsion koeffitsiyenti - rnoliyaviy (investitsion) xatar

darajasi dinarnikasining an'anaviy o'1chov darajasi hisoblanadi.

Iqtisodiy holat elementlari ko'rsatkichlari o'1chovi turli rniqdor va

kenglikka ega bo'lgani hamda olinadigan natijalarni yagona masshtabga

keltirish uchun ko'rsatkichlarni darajalash uslubiyotidan foydalanilgan.

Mazkur uslubiyot investitsion jozibadorlikni baholashning har bir

ko'rsatkichi bo'yicha [0,1] intervalda teng taqsirnlashga asoslangan.

Baholash ko'rsatkichining eng past darajasiga 0, eng katta darajasiga 1

beriladi. Shunday qilib, qolgan ko'rsatkichlar interval ichida, ya'ni o'z

darajasiga mos ravishda 0 va 1 orasida taqsirnlanadi.

Iqtisodiyotda tarkibiy o'zgarishlardan ko'zlangan aniq maqsadlar

quyidagilardan iboratdir:

• iqtisodiyotning xomashyo yetishtirishdan iborat bir tomonla-

rnaligiga chek qo'yish:

• iste'molga tayyoc ya'ni tugallangan mahsulot ishlab chiqanshnt

ta'minlash:

• import o'mint bosa oladlgan toyarlami mamlakatni o'Lida ishlab

chiqarib. importga qaramlikni cheklash;

• mahsulot sifati va raqobatbardoshligini Jahon bozori talablari

darajasiga yetkazib, mamlakat eksport salohiyatini oshirish;

• ishlab chiqarishning istiqbolli sohalariga ustuvorlik berib,

barqaror iqtisodiy o"sishni ta'rninlash;

• mehnat resurslarining oqilona bandligini ta'minlash. yangi

texnologiyalarga o'tish. xalqimizning milhy va tarixiy un'analariga mos

keladigan yangi sohalarni barpo etish;

• o'zimizda ishlab chiqariladigan tovarlar hisobidan milliy bozomi

to'ldirish orqali xalq iste'moli mollarining muhim turlariga bo'lgan aholi

talablarini to"la qondirish

Iqtisodiy islohotlar jarayonida tarkibiy o'zgarishlar respublikaning

energetika va oziq-ovqat mustaqilliglni ta'rninlovchi tannoqlami jadal

rivojlantirishni, mineral va qishloq xo'jalik xomashyo resurslaridan tay-

yor raqobatbardosh mahsulot ishlab chiqarishni ta'rninlaydigan o'zaro

bog'liq tarmoqlar va korxonalar irnkoniyatini oshirishni talab etadi.

Respublikaning an' anaviy ixtisosdagi ishlab chiqarish tarmoqlari va

korxonalarini zarnonaviy texnologiyalar bilan qayta qurollantirish yo'li

bilan ulami rivojlantirish nazarda tutildi.

Mustaqillik yillarida respublikamizda iqtisodiyotdagi tarkibiy

o'zgarlshlami amalga oshinlishi borasida quyidagilarga erishildl:

- respubhkaning yonilg'i-energetika resurslariga bo'lgan ehtiyoji

o'zi hisobidan to"la ta'minlandi:

- ozuqabop g'alla importiga qaramlik barham topdi. Marnlakatning

o'z g"alla resurslari bilan ta'minlanganlik darajasi keskin ortib bordi,

g'alla mustaqilligi qaror topdi;

- ishlab chiqarishda sanoat mahsulotlari hissasi keskin oshdi:

- sanoatda yuksak texnologiyaga asoslangan va istiqbolli

tannoqlaming. chunonchi mashinasozlik, yoqilg'i-energetika, kimyo va

yengil sanoatning hissasi ortib bordi.

Hozirda chuqur tarkibiy o'zgarishlarni davom ettirish, ulami

quyidagi yangi yo'nahshlarga o'tish dasturlari va chora-tadbirlarini

ishlab chiqish harnda amalga OShlrish mo'ljallanmoqda:

respublika iqtisodiyotining yuqori samarali, eksportga

yo'naltirilgan tuzilmasini shakllantirish:

iqtisodiyotning o'zak tarmoqlarini texnika bilan qaytajihozlash va

yanada rivojlantirish;

- yengil va qayta ishlash sanoati korxonalarini texnika bilan qayta

jihozlash va zamonaviylashtirish;

- yuqori texnologiyani va ilmtalab ishlab chiqarishlami jadal

rivoJlantirish.

0' zbekistonda amalga oshirilayotgan iqtisodiy islohotlar jarayonida

hududiy tarkibiy tuzilishdagi chuqur o'zgarishlarni amalga oshirishga

alohida e'tibor berilmoqda.