Baholash ishi va investitsiyalar

 
 
 

---

 
91 
 
XULOSA VA TAKLIFLAR 
 
Xulosa  qilib  shuni  aytish  mumkinki,  iqtisodiyotni  modernizatsiyalash 
sharoitida  mamlakatimiz  ko‘chmas  mulk  bozorini  rivojlantirish,  qolaversa  biznes 
qiymatini  baholash    bo‘yicha  yozilgan  bitiruv  malakaviy  ishimiz  iqtisodiyotning 
barcha  jabhalarida  muhim  ahamiyat  kasb  etadi.  Kichik  biznes  va  xususiy 
tadbirkorlikni  qo‘llab-quvvatlash  mamlakatimizda  dolzarb  masalalaridan  biridir. 
Iqtisodiyotning  tarkibiy  qismi  bo‘lgan  ko‘chmas  mulk  bozorini  zamon  talabi 
asosida  rivojlantirish  muhim  masalalardan  biri  hisoblanadi.  Ta‘kidlash  joizki, 
mamlakatimizda  ―Rieltorlik  faoliyatit  o‘g‘risida‖gi  Qonun  qabul  qilingach, 
ko‘chmas  mulk  bozori  faoliyatining  huquqiy  asoslari  yanada  mustahkamlandi. 
Hozirda  mazkur  hujjat  tizim  faoliyati  va  rivojlanishida  asosiy  omil  bo‘lib  xizmat 
qilmoqda.  Zero,  xususiy  sektor  va  jismoniy  shaxslarning  biznes  (korxona) 
obyektlari  va  ularga  bo‘lgan  huquqlarga  doir  bitimlar  tuzish  bilan  bog‘liq 
xizmatlarni  shartnoma  asosida  ko‘rsatishning  huquqiy  jihatlari  qonun  yo‘li  bilan 
kafolatlandi.  Aynichog‘da,  ko‘chmas  mulk  bozorida  aholiga  sifatli  xizmat 
ko‘rsatish,  sotuvchi  va  xaridorlarning  teng  huquqliligini  ta‘minlash  borasida 
barcha  shart-sharoitlar  yaratildi.  Mamlakatimizda  faoliyat  yuritayotgan  rieltorlik 
tashkilotlari  qonun  asosida    yaratib    berilayotgan    sharoitlarga  javoban, 
zimmalariga yuklatilgan vazifalarga nisbatan mas‘uliyat bilan yondashmoqadalar.  
Bitiruv  malakaviy  ishida  baholash  faoliyati  tizimining  asosiy  elementlari 
belgilandi  va  ta‘riflandi.  Har  bir  alohida  element  faoliyati  batafsil  tahlil  qilinishi 
ulardan har birining kuchli tomonlarini ham, zaif taraflarini ham ko‘rsatdi. Bitiruv 
malakaviy ishda olib borilgan izlanishlar quyidagi xulosa qilishga olib keldi. 
1. Biznes (korxona) qiymatini baholash obyekti sifatida tijorat faoliyati bilan 
shug‘ullanuvchi korxona yoki biznes hamda biznesdagi mulk ulushlari hisoblanar 
ekan.  Malakaviy  ishda  ob‘ekt  sifatida  Toshkentshahar,  Yashnobod  tumani 
joylashgan―All  Home‖  MCHJning  Nizom  jamg`armasidagi  100%  ulushi 
baholandi. 

---

 
92 
 
2. 
Biznes  qiymatini  baholashda  ―biznes‖  va  ―biznes  qiymati‖ 
tushunchalаriga  ta‘rif  berildi.  Shuningdek,biznes  qiymatini  baholashga  tasir 
etuvchi omillar o`rganildi va har bir turi bo`yicha tariflar berildi. 
3.  Biznes qiymatini baholashda qo‘llaniladigan yondashuv usullariga tavsif 
berildi. Asosan, daromadli ва хараjаtli  yondashuv usullаri kengroq ochib berildi.  
4. Biznes qiymatini baholashning huquqiy mehanizmi yoritib berildi. Bunda 
baholash  faoliyatiga  tegishli,  prizidentimiz  farmonlari,  qarorlari,  shuningdek, 
Vazirlar  mahkamasi  qarorlari,  qonunlar  va  mulkni  baholash  9-son  ―Biznes 
qiymatini baholash‖ milliy standarti o`rgаnildiva tahlili amalga oshirildi. 
5.  Baholanayotgan  biznes  obyekti  idenfikatsiya  qilindi  va  axborot  yig‘ish 
jarayoni tahlili amalga oshirildi. 
6.  Biznes  qiymatini  baholash  daromadli  yondashuv  asosida  tahlil  qilinib 
baholayotgan obyektning prognoz qilingan pul oqimlari, hamda prognoz davridan 
keying  qiymatining  joriy  qiymati  1 710  863  ming  so`mni,  bino  va  inshootlarning 
harajat usulida baholangan hamda yer maydonidan foydalanish huquqi qo`shilgan 
qiymati  1 160 849 173so`mni  tashkil  etdi,    ―All  Home‖  MCHJ  barcha  mulklarni 
xarajat yondashuvi aniqlangan baholash qiymati  1 408 487,0 ming so`mni tashkil 
etdi.  Qiyosiy  yondashuvda    ―All  Home‖  MCHJ  ning  baholash  qiymati  tahlil 
natijalari bo`yicha 1 900 552 ming so`m  ekanligi aniqlandi.  
Baholash  instituti  shakllanishining  o‘ziga  xos  jihatlaridan  biri  shundaki, 
uning  birinchi  va  ikkinchi  bosqichlarida  amalga  oshirilgan  ishlar,  baholash 
faoliyatini  tartibga  solish  bo‘yicha  ishlab  chiqilgan  tashkiliy-huquqiy  baza 
mamlakatimizda  bu  boradagi  faoliyat  samaradorligini  oshirish  va  yanada 
takomillashtirishga ustuvorlik  berilgan uchinchi bosqichda muhim ahamiyat kasb 
etdi.  Bu  bosqichda,    biznes  qiymatini    baholash  institutining  o‘ziga  xos 
yo‘nalishlari,  xususan: 
-  bozor    iqtisodiyoti  sharoitida  biznes  qiymatini  baholovchi  va  baholash 
faoliyati bilan shug‘ullanuvchi tarkibiy tuzilmalar shakllantirildi va rivojlantirildi; 
- baholash faoliyatini tartibga soluvchi tashkiliy-huquqiy baza shakllantirildi 
va amaliyotga bosqichma-bosqich joriy etila boshlandi; 

---

 
93 
 
-  baholash  munosabatlari  xalqaro  andazalarining  ijobiyjihatlari  aniqlanib, 
milliy andazalarni ishlab chiqish va amaliyotga joriy etish bo‘yicha yetarli malaka 
va tajriba to‘plandi. 
Baholash  faoliyatini  tashkil  etish  va  uning  samaradorligini  ta‘minlash 
imkonini  beruvchi  eng  muhim  omillardan  biri  baholash  munosabatlarida  ishtirok 
etayotgan  tomonlar  manfaatlariga  mos  keladigan  andozalar  va  ularning  amal 
qilishiga  erishishdir.  O‘zbekistonda  baholash  instituti  samarali  amal  qilishi  va 
takomillashtirilishida  ham  baholashning  milliy  andozalari  ishlab  chiqilishi  va 
tasdiqlanishi muhim ahamiyat kasb etadi. 
Amaliy  yechimini  topishi  lozim  bo‘lgan  muammolar  keng  doirasi  biznes 
obyektlarini  baholash  jarayonining  sifati  oshirilishini  talab  qiladi.  O‘zbekistonda 
biznes  obyektlari  qiymatini  baholash  mexanizmini  takomillashtirish  quyidagilarni 
o‘z  ichiga  oluvchi  chora-tadbirlarlar  majmuini  o‘tkazish  bilan  uyg‘unlashishi 
lozim: 
-  daromadli  yondashuv  usullari  hisob-kitoblarini  osonlashtirish  maqsadida 
baholovchilar uchun ma‘lum bir ma‘lumotlar bazasini yaratish; 
- analog obyektlar haqida yetarlicha ko‘p darajada ma‘lumotlarning mavjud 
bo‘lgan  sharoitda,  statistika  usullarini  tanlash,  baholashning  modellarini  yaratish 
va ular orqali asoslangan xulosa bashoratlarni olish; 
-  andozalar  va  namunalar  sifatida  baholash  hujjatlarining  turli  xillarini 
tayyorlash va tasdiqlash; 
- baholash ishlarining dasturiy ta‘minotini ishlab chiqish. 
Yuqorida  ko‘rsatilgan  mulohazalar  bizning  fikrimizcha  biznes  qiymatini 
baholash 
xizmatlari 
bozori 
infratuzilmasini 
rivojlantirish 
va 
muvofiqlashtirilishning  samarali  mexanizmini  yaratilishi  va  eng  asosiysi  biznes 
qiymatini  baholash faoliyati o‘z o‘rnini barqarorligini ta‘minlashi mumkin.