Baholash ishi va investitsiyalar

 
2.2. Biznes qiymatini baholashning  bosqichlari va ularni amalga 
oshirishda axborotlar tizimini shakllantirish jihatlari 
 
Biznes qiymatini baholash quyidagi bosqichlardan iborat bo‘lgan murakkab 
va ko‘p mehnat talab etadigan jarayon: 
I. 
Muammolarni aniqlash. Baholashning mazkur bosqichi quyidagi kichik 
bosqichlardan  iborat:  korxonani identifikatsiyalash, baholash  predmetini  aniqlash, 
baholash  sanasini  belgilash,  baholash  maqsadlari  va  funksiyalarini  ifodalash, 
qiymat turini aniqlash, buyurtmachinichegaralovchi shartlar bilan tanishtirish.  
II.  Korxonani  oldindan  ko‘zdan  kechirish  va  baholash  uchun  shartnoma 
tuzish. Quyidagi kichik bosqichlarni o‘z ichiga oladi: korxonani oldindan ko‘zdan 

---

 
34 
 
kechirish,  dastlabki  axborot  manbalarini  aniqlash,  baholash  uchun  topshiriq  va 
taqvim rejasini tuzish, baholash uchun shartnoma tayyorlash va tuzish.  
III.  Axborot  yig‘ish  va  tahlil  qilish.  Baholashning  mazkur  bosqichini 
quyidagi  kichik  bosqichlarga  ajratish  mumkin:  umumiy  ma‘lumotlarni  yig‘ish va 
tartibga  solish,  maxsus  ma‘lumotlarni  yig‘ish  va  tahlil  qilish,  eng  yaxshi  va  eng 
samarali foydalanishni tahlil qilish.  
IV.  Bozor  konyukturasini  tahlil  qilish.  Bozor  konyukturasi-bu  shart-
sharoitlar  yig‘indisi  ta‘siri  ostida  ushbu  lahzada  yoki  qandaydir  vaqt  oralig‘ida 
yuzaga kelgan bozordagi vaziyat.  
V.  Baholash  usullarini  tanlash  va  ularni  tahlil  etilayotgan  korxonani 
baholash uchun qo‘llash. Baholash ishlarining usbu bosqichi baholash jarayonidagi 
muhim  bosqichlardan  biri  hisoblanadi.  Shu  munosabat  bilan  turli  yo‘nalishdagi 
korxonalarni baholashdagi turli yondashuvlar va usullardan foydalanish masalalari 
―Biznesni  baholashda  qo‘llaniladigan  asosiy  yondashuvlar  va  usullar‖  bobida 
batafsil ko‘rib chiqilgan.  
VI.  Turli  yondashuvlar  yordamida  olingan  natijalarni  muvofiqlashtirish. 
Qiymatni baholashdagi har bir yondashuv chog‘ida foydalanilgan ma‘lumotlarning 
ishonchliligi, ularning bozor sharoitlariga moslashuvchanligini tahlil qilish asosida 
har  bir  qo‘llaniladigan  yondashuvning  salmog‘I  belgilanadi  va  korxona 
qiymatining yakuniy bahosi aniqlanadi.  
VII.  Biznes  qiymatini  baholash  bo‘yicha  hisobotlarni  tayyorlash.  Biznes 
qiymatini  baholash  bo‘yicha  hisobot  yozma  shaklda  tayyorlanadi.  Odatda,  bir 
vaqtning o‘zida ikkita shakldan foydalaniladi-to‘liq hisobot va xulosa.  
Yuqoridagi  bosqichlardan  kelib  chiqib  shuni  aytish  mumkinki,  biznesni 
baholashda  axborot  bazasini  tayyorlash  juda  muhimdir.  Baholash  jarayonida 
foydalaniladigan  axborot  ishonchlilik,  aniqlik  va  tizimlilik  talalablariga  javob 
berishi  lozim.  Shu  bilan  birga,  u  korxonadagi  vaziyatni  ishonchli  tarzda  aks 
ettirishi,  baholash  maqsadlariga  aniq  mos  kelishi  va  baholanayotgan  korxona 
faoliyat  ko‘rsatishining  tashqi  shart-sharoitlarini  kompleks  tarzda  hisobga  olishi 
kerak. Axborot yig‘ish va tashkil etishning yo‘llari 4-rasmda ko‘rsatilgan. 

---

 
35