Baholash ishi va investitsiyalar” kafedrasi “baholash ishi” fanidan kurs ishi mavzu: Ko’chmas mulk qiymatini baholashning axborot va hisobotlar tizimi

Transparentlik usullari va shakllari ko’chmas mulk bozoriga oid qonunchilik hujjatlari bilan belgilanadi.

Axborotni ochib berish shakllari turli bo’lishi mumkin, masalan, ko’chmas mulk bozori qatnashchilari to’g’risidagi ma’lumotlar va informatsiyalarning standart shakllari. Bunday standart shakllarda tuzilgan va to’ldirilgan hisobot va informatsiyalar qonunchilik hujjatlariga muvofiq belgilangan sifat darajasida, muddatlarda, hajmlarda va tartibda ochib berilishi va taqdim etilishi talab qilinadi.

Transparentlilikni ta’minlash borasida administrative va jamoatchilik chora-tadbirlariga asoslangan usullar qo’llaniladi, ya’ni informatsiyani ochib berishlik mos ravishda davlatning qonunchilik hujjatlari va jamoatchilik (o’zini o’zi tartiblashtiruvchi tashkilotlar) me’yorlari asosida amalga oshiriladi. Ammo, bu usullarning ichida eng ustuvori va zaruri administrativ usul hisoblanadi, chunki jamoatchilik me’yorlari davlat qonunlariga to’liq asoslanadi.

Informatsion shaffoflikni ta’minlashga asoslangan tartiblashtirish konsepsiyasiga binoan ko’chmas mulk bozorining barcha qatnashchilarini har qanday faoliyati va natijalari sifat darajasida oshkora qilinishi zarur.

Shu munosabat bilan transparentlilikning sifat mezonini ko’chmas mulk bozorining barcha qatnashchilariga nisbatan qo’llash mumkin, ya’ni baholovchilarning transparentlilik darajasi uning barcha operatsiyalari va ularga oid informatsiyalar sonining bir-biriga tengligi, o’zaro adekvatliligi (to’g’riligi, aniqligi, o’z vaqtidaliligi, ishonchliligi) bilan belgilanadi.

Bunda informatsiyaning sifat miqdori qatnashchining ko’chmas mulk bozoridagi imijini tashkil etuvchi va holati sifatini belgilovchi iqtisodiy (moliyaviy), korporativ boshqaruvi, moliyaviy instrumentlari va boshqa ko’rsatkichlari asosida baholanishi mumkin bo’lgan reytingi yordamida ifodalanadi. Informatsiyalar soni esa baholovchi tomonidan berilishi lozim bo’lgan hisobotlar va ma’lumotlar miqdoridan kelib chiqadi.

Informatsion transparentlilikni ta’minlashning jahon amaliyotidan kelib chiqqan holda aytish mumkinki, informatsiyani ochib berilishi samaradorliligini oshirish uchun ikki pog’onali transparentlilikka erishish maqsadga muvofiq. Birinchi pog’onasida (quyi) har bir qatnashchi to’g’risida majburiy va ixtiyoriy (lekin ular uchun zaruriy) hisobot va informatsiyalar qonunchilik hujjatlari bilan belgilangan tarzda, usullarda, shakllarda, sifat darajasida ochib beriladi. Ikkinchi pog’onada esa bozor holati va tendensiyalari, indekslar, muhim makroindikatorlar to’g’risidagi informatsiya ochib beriladi. Bunda har ikkala pog’onada ochib berilgan informatsiyalar o’zaro ekvivalent bo’lishiga intilish lozim. Jahon va O’zbekiston amaliyoti bo’yicha ko’chmas mulk bozoridagi hisobotlar va informatsiyalar mexanizmi va tizimi to’g’risida batafsil ma’lumotlarni tegishli mavjud o’quv adabiyotlardan o’rganish tavsiya etiladi.