Baholarni shakllantirishning ob’yektiv asoslari

Hududiy bozorlarga bog’liqligini nazarda tutib baholarning turlari quyidagicha farqlanadi:

• 
  yagona (yaxlit) baholar;
  
• 
  mintaqaviy baholar;
  
• 
  mahalliy baholar.
  

Yagona (yaxlit) baholar mamlakatning barcha hudud-larida amal qiladi. Ular davlat tomonidan o’rnatiladi (belgilanadi) va tartibga solinadi.
Mintaqaviy baholar mamlakatning ayrim hududla-rida shakllanadi. Bunday baholarning tarkibiga qishloq xo’jaligi mahsulotlari va xomashyo, gaz, elektroenergiyaning baholarini kiritish mumkin.
Shu mintaqaning o’zida ishlab chiqariladigan va iste’-mol qilinadigan mahsulotlarga o’rnatilgan baholar mahal-liy baholar deyiladi.
Bozorda davlatning ta’sirchanligi, tartibga solish va raqobat darajasining xarakteri bo’yicha baholarning quyidagi turlari mavjud:

• 
  bozor baholari;
  
• 
  qat’iy o’rnatilgan baholar;
  
• 
  tartibga solinadigan baholar;
  
• 
  prestij (kamyob, obro’li) baholar;
  
• 
  paritet (teng) baholar.
  

Mahsulotlarni ishlab chiqaruvchilar va xizmatlarni ko’rsatuvchilar tomonidan bozor kon’yunkturasiga muvofiq ravishda talab va taklif asosida qo’llaniladigan baho bozor baholari deyiladi.
Qat’iy o’rnatilgan baholar ma’lum darajada belgi-langan baholardan iborat.
Yuqori ijtimoiy ahamiyatga ega bo’lgan mahsulotlarga nisbatan tegishli boshqaruv organlari tomonidan foyda-laniladigan baholar tartibga solinadigan baholar deb ataladi.
Noyob xususiyatlarga ega bo’lgan juda yuqori sifatli buyumlarning bahosiga prestij (nufuzli) baholar deyiladi.
Bir necha mamlakatlarning davlat hokimiyat organlari tomonidan qishloq xo’jaligi mahsulotlari, boshqa tovarlar va xizmatlar baholari o’rtasidagi nisbatni tartibga solish uchun qo’llaniladigan baholar paritet baholar deb ataladi.
Etkazib berish va sotish shartlariga ko’ra baholarni quyidagicha farqlash mumkin:

• 
  netto-baholar;
  
• 
  brutto-baholar (fakturaviy baholar);
  
• 
  jahon baholari.
  

Oldi-sotdi joyidagi baholar netto-baholar deyiladi.
Oldi-sotdi shartlariga (soliqlarning turi va miqdori, chegirmalarning mavjudligi va darajasi, frank turlari va sug’urta
shartlariga) muvofiq ravishda aniqlanadigan baholar brutto-baholar
deb ataladi.