«badiiy nutqni tahlil qilish usullari»

3. Badiiy nutq tilining umumxalq tili va adabiy til munosabatini aniqlash
tamoyili.
Tahlil etilayotgan badiiy nutq tilining umumxalq tili va adabiy tilga
munosabatini nazarda tutishning yana bir tamoyilidir. V.V.Vinogradov «Badiiy
adabiyot tili haqida» (1959) nomli asarida ta’kidlaganidek, badiiy adabiyot
tilining tarixiy harakatini umumxalq tili hamda uning turli tarmoqlanishi tarixidan 
tamoman ajratilgan holda o’rganish mumkin emas. Badiiy nutqning ikki
turini farqlash mumkin: 1) zamonaviy nutq (bugun yaratilgan) 2) tarixiy nutq
(o’tmishda yaratilgan). Zamonaviy nutqning ham o’z navbatida ikki turini
kuzatish mumkin, ya’ni: a) bugungi kun mavzusidagi zamonaviy nutq, b) tarixiy 
mavzudagi zamonaviy nutq. Masalan, S.Ahmadning «Azroil o’tgan yo’llarda» 
hikoyasi bugungi kun mavzusidagi zamonaviy nutq, M.Alining «Ulug’ 

---

46 
saltanat»mavzudagi zamonaviy nutq, Navoiyning «Farhod va Shirin» tarixiy 
nutqidir.