Babayeva d. R

52

---

Nutq o‘stirish  nazariyasi  va metodikasi  fanining 

obyekti -

 yaxlit 

maktabgacha ta’lim jarayon.

Nutq о‘stirish nazariyasi va metodikasi fanining 

predmeti -

 mak­

tabgacha  ta’lim-tarbiya  jarayoni,  mazmuni,  qonuniyatlari,  shakl, 

metod va vositalari.

Nutq o‘stirish  nazariyasi va  m etodikasi  fanining  m aqsadi

-  maktabgacha  yoshdagi  bolalarda  og‘zaki  nutqni  rivojlantirish 

tamoyillari,  unga  qo‘yilgan  talablar,  usullari,  shakllari,  nutqni 

rivojlantirish  muammolari,  barkamol  avlod  tarbiyasida  nutqni 

to‘g‘ri  shakllantirish  yo‘llari  va  ish  samaradorligi.  Zamonaviy 

pedagogik  texnologiya.  Ta’lim-tarbiya  jarayonini  ilmiy  asosda 

tashkil  etish,  va  uning  tamoyillari,  qonuniyatlari.  Maktabgacha 

yoshda  bo‘lgan  bolalarda  og‘zaki  nutqni  rivojlantirish  ishiga 

tayyorlashdan iboratdir.

Nutq o‘stirish nazariyasi va metodikasi fanining vazifalari

• 

maktabgacha  yoshdagi  bolalarda  turli  yosh  bosqichlaridagi 

nutq rivojini ko‘ra olish va tushunish qobiliyatini shakllantirish;

• 

bola nutqiga ta’sir ko‘rsatishning eng samarali yo‘lini to‘g‘ri 

tanlash  va bolaning  nafaqat yoshini,  balki uning  о‘ziga xos  xususi­

yatlarini hisobga olgan holda o‘zaro birgalikda harakat qilish hamda 

olingan natijani tahlil qilish;

• 

bolalar nutqining turli jihatlarini rivojlantirish, aniq uslublari 

va usullari haqidagi bilimlar o‘zlashtirilishini hamda ulaming didak­

tik nutq muloqotlari paytida qo‘llay olinishini ta’minlash;

• 

uslubiy  adabiyotlami  tanqidiy tahlil qilgan holda maktabga­

cha yoshda bo‘lgan bola nutqiga ta’sir ko‘rsatishning o‘ziga xos usul­

lari va uslublarini yaratishga intilishni rag‘batlantirish.

Nutqni  rivojlantirish  metodikasining  asosiy  mazmuni  -   bo­

lalarda  og‘zaki  nutqni,  uning  atrofdagilar  bilan  nutqiy  muloqoti 

ko‘nikmalarini  shakllantirishdir.  Nutqni  rivojlantirish  metodikasi 

quyidagi  asosiy  savollarga javob  topish  imkonini  beradi:  nimani 

o ‘qitish (bolalarda qanday nutqiy ko‘nikmalami tarbiyalash), qan­

day  o‘qitish  (bolalar nutqini  shakllantirishda  qanday  sharoitlarda 

qaysi  metod  va  usullardan  foydalanish  lozim),  nega  endi  aynan

53

---

shunday o ‘qitish zarur (nutqni rivojlantirishning taklif etilayotgan 

usullari  nazariya  va  amaliyotning  qaysi  m a’lumotlariga  asoslan- 

moqda).  Nutqni  rivojlantirish metodikasi  har  qanday  rivojlanish- 

ning  umumiy  shakllari,  tomonlari  va  o‘zaro  bog‘liqligini  aks  et- 

tiradigan dialektika qonunlari va toifalariga tayanadi.

Til  -  tarixiy  va  o‘zgaruvchan  hodisadir.  Har  bir  xalq,  millat, 

elat  va  odamlar  qabilasi  o ‘z  tiliga egadir.  Har  bir  xalqning  tilida 

mazkur jamiyatning  tarixiy  rivojlanish  jarayoni,  uning  turmush 

sharoiti,  ijtimoiy  hayotidagi  o‘zgarishlar  va  yangilanishlar,  ijti- 

moiy-mehnat  fioliyatidagi  yangi  kashfiyotlar  va  erishilgan  nati- 

jalari aks etgan.