B. Yu. Xodiyev, D. S. Qgsimova korporativ boshqaruv о 'zbekiston Respublikasi Oliy va о ‘rta maxsus tu ’lint vazirligi tomonidan 5Л342211 — «Korporativ hoshqaruv»

KA.
— 
j
korporatsiyalar o‘zaro aloqalar ko‘rsatkichi; 
Cjn — 
j
кофога181уа1агт texnologik tizim samaradorligi:
Cjb[ — 
koфoratsiyaga to‘g‘rilangan tizim k^oratsiyalarining
o ‘rtacha samaradorligi, ushbu samardorlik quyidagi formula bo‘yicha 
hisobalandi:
j
= 1 uchun:
KAj
iqtisodiy ma’nosi quyidagicha. Faraz qilamiz, texnologik 
tizimda к о ф о г а ^ у а к ^ а п bin (/ korporatsiya) ushbu korporatsiya 
bo‘yicha ma’lumotlar integral ko‘rsatkichlarini hisoblashda umumiy 
o‘zaro aloqa ko‘rsatkichiga ta’sir etmaydigan va formulaga kiritilmay- 
digan birgina кофога181уа bilan almashtirildi. Bu orqali mantiqiy
n-l
\
j
= 
2, 3, K, n
uchun:
J
= 
n
uchun:
36

---

taxminga kelish mumkin, ya’ni 
j
korporatsiyani hisobga olmagan 
holda hisoblangan integral ko'rsatkichlar uni hisobga olgan holda 
aniqlanganidan yuqori bo‘lsa korporatsiya o‘z faoliyati bilan integral 
ko‘rsatkichlarni kamaytiradi.
Shunday qilib, barcha korporatsiyalar uchun hisoblangan 
KA
ko‘rsatkichlari qaysi korporatsiya o‘z faoliyati bilan integral 
KA
ni 
ko'proq kamaytirayotganligini baholash imkonini beradi. Demak, ushbu 
korporatsiya texnologik tizimning muammoli joyidir.
Muammoli joyni aniqlash jarayonini ko‘rib chiqamiz.
1. Tizimning barcha korporatsiyalariga texnologik tizimga muvofiq 
tartib raqamlari beriladi.
2. Har bir korporatsiya uchun ushbu korporatsiyaga to‘g‘rilangan 
holda o‘zaro aloqa ko‘rsatkichi hisoblanadi.
3. 0 ‘zaro aloqa ko'rsatkichlari qiyoslanadi.
4. Barcha ko rsatkichlarning eng kattasi tanlanadi va ushbu o‘zaro 
aloqa ko‘rsatkichi hisoblanganda to‘g‘rilash amalga oshirilgan korpo­
ratsiya raqami qayd qilinadi.
5. Qayd qilingan raqamli korporatsiya texnologik tizimning muam­
moli joyidir.
Boshqaruv ta’sirini shakllantirish texnologik tizim menejmentming 
yakunlovchi bosqichidir. Boshqaruv ta ’sirini shakllantirish jarayoni 
quyidagi harakatlar ketma-ketligidan iborat bo‘lishi kerak:
— dastlabki ma’lumotni baholash;
— muqobil boshqaruv ta’sirlari ro‘yxatini shakllantirish;
— muqobilni tanlash mezonlarini asoslash;
— muqobilni tanlash;
— aniq boshqaruv ta’siri natijalarini tahlil qilish;
— boshqaruvga ta’sir etuvchan qarorlarni qabul qilish;
— pastki tarkibiy qismlarga qarorlarni yetkazish;
— qarorlarni bajarish ustidan nazorat qilish.
Shunday qilib, jarayonning mazkur bosqichi ikki jarayon o‘rtasidagi 
oralik jarayonidir, chunki u yoki bu muqobillikni tanlash vangi 
rejalashtirish, tashkil etish, rag‘batlantirish va nazorat bilan bog‘!ri?g:r-i.
Texnologik tizim bilan bo‘lgan holatda loyihani amalga oshirishni 
to‘g'ri!ash maqsadida boshqaruv ta’sirlarining quyidagi ro‘yxatini taqdim 
etish mumkin:
— tizim rejasi darajasida — muammoli joy — korporatsiyani 
almashtirish va yangi korporatsiyaga almashtiralayotganning vazifalari
yuklatiladi;
37

---

— kalendar reja darajasida — har bir bosqich davomiyligini qayta 
ko‘rib chiqish (davomiylikni qisqartirish yoki uzaytirish);
— moliyaviy reja darajasida — moliyaviy oqimlami qayta ko‘rib 
chiqish (daromadlami xarajatlarga mutanosib holda qayta taqsimlash). 
qarorlarni qabul qilish natijalarini tahlil qilish baholash usuli bilan 
amalga oshiraladi: har bir muqobillikni qabul qilishning natijalari 
texnologik tizim samaradorligi qiyoslanadi va kam xarajatlarda eng 
ko‘p daromad beruvchi muqobilUk tanlanadi.
Shunday qilib, taqdim etilgan menejment uslubiyoti o‘zaro bog‘lan- 
gan bosqichlar ketma-ketligidan iborat. Ushbu bosqich o‘z o‘mida 
strategik rejalashtirish, tashkil etish, rag‘batlantirish va korporatsiya 
texnologik tizimi faoliyatini nazorat qilish uchun zarur va etarlicha 
bo‘lgan harakatlardan iborat. Umuman olganda, integratsiya qilingan 
korporativ tuzulmalar kelajakdagi rivojlanishi to‘g‘risida gap borganida, 
awalo horijiy guruh korporativ birlashmalarining ijobiy tajribasini 
o‘rganish va sinash, me’yoriy negizni shakllantirish va korporativ 
tuzilmalaiga birlashish samaradorligini baholash uslublarni ishlab chiqish 
zarurligini aytib o‘tish maqsadga muvofiqdir.