B “Tasdiqlayman” o’quv ishlari bo’yicha direktor movini I. B. Qobilov

Ish birligi yana

1kJq10³ J,

1MJq10⁶J,

1ergq10^-7J,

1GJq10⁹J,

birliklar xam ishlatiladi. Bu erdagi ERG ish birligi 1dn (dina) kuchni 1sm masofada bajargan ishidir.

1Jq1N×Mq10⁵×dn×10²smq10⁷erg

1ergq1dn×sm

Ishni kichik birliklari yana mili (10^-3) mikro (10^-6) , nano (10^-9), pika (10^-12) old kushimchalari orkali ifodalanadigan birliklari xam ishlatiladi.

Aynan bir ishni xar xil mashina va mexanizmlar xar xil vaktda bajaradi. Ish bajaradigan jismni ana shu xususiyatini ifodalash uchun kuvvat tushinchasi kiritiladi. Vakt birligida bajarilgan ishga kuvvat deyiladi.Agar dt vaktda dA ish bajarilsa kuvvat formulasi

shaklda eziladi.CHekli t vaktdagi ish A bulganida kuvvat

deb xam eziladi.(44.3) formula bilan cheksiz kichik vakt dt dagi bajarilgan elementar dA ish orkali kuvvat aniklanadi.(44.3) ni (44.5) ga kuyib kuvvatni

F kuch va u tezlik orkali xisoblash mumkin.

Kuvvat biriligini (44.5) ga asoslanib aniklaymiz.1s vaktda 1 J ish bajaradigan kuvvatga 1 Vatt deb aytiladi va Vt eziladi.

1 Vt q1JG`c yana

1kVtq10³Vt,

1mVtq10⁶ Vt,

1GVtq10⁹ Vt,

birliklar ishlatiladi.

Ish birligini (44.5) ga asoslanib aniklasak,

AqN×t,

kuvvat birligini vakt birligiga kupaytirish lozim, unda

1Jq1Vt*sq10^-3 kVt1G`3600soat,

1kVt soatq36*10⁵J,

1kVt soat q3600 kJ buladi.

Ish birligi yana 1 kg (K) kuchni 1 metr masofadagi ishi kg(M) *M xam kabul kilingan

1kg(K) ×Mq9,8N×mq9,8 J

kuvvat birligi kilib ot kuchi (O.K) kabul kilingan

1o.kq

ya’ni, 1 ot kuchi deb 1 s vaktda 75 kg (K)m ish bajaradigan kuvvatga aytiladi.

Ayrim mashina va mexanizmalr kuvvati ot kuchi xisobida beriladi. Masalan, Moskvich AZLK avtomobil kuvvati 69 o.k, 412 markalisi 72 o.k, Volga 90 o.k

(44.2) formuladan kurinadiki cosa >0 bulsa, A musbat ish va cosa <0 bulganda A manfiy ish buladi. Manfiy ishorali ish karshilik kuchini engish uchun bajarilgan ishdir.

Masala Ta’sir kiluvchi kuch Fq100H, aq60⁰, ishkalanish koefitsienti mq0.2 bulganda D jism 2m yul yurgan bulsa, D jism kanday tezlanish bilan xarakatlanadi, bunda kancha ish bajariladi? (44.1-rasm)

Berilgan.

Fq100H Echish. 44.1-rasmdan kurinadiki D jismni

aq60⁰ tortish kuchi F₁₁ buladi. Bu F₁₁ ishkalanish

mq0.2 kuchi va inertsiya kuchlarini yigindisiga teng

sq2m teng. F₁₁qF_ISHK Q ma

a-? A-? Ma’lumki, F_ISHK q mmg , F₁₁ q mg cosa

ga teng. Endi α ni topamiz.

D jism a tezlanish bilan tekis tezlanuvchan xarakatlanganini xisobga olgannimizda ish

AqF×Scos ga teng buladi.