Б. Т. Тошмухамедов ўзбекистон Республикаси Олий ва ўрта



Download 11,24 Mb.
bet29/136
Sana01.07.2022
Hajmi11,24 Mb.
#724416
1   ...   25   26   27   28   29   30   31   32   ...   136
Bog'liq


Халькопирит - СиҒеS2 (мис колчедани). Сингонияси тетрогонал. Кристаллари жуда кам. Одатда яхлит массалар, хол-хол доналар кўринишида учрайди. Ранги жез-сариқ, чизиғининг ранги оч-яшил, қора. Қаттиқлиги 3,5-4,0, солиштирма оғирлиги 4,1-4,3 г/см3. Магма ва гидротермал томир жинсларда пирит, сфалсрит, галенит ва кварц билан бирга учрайди.
Халькопирит миснинг энг муҳим минералларидир. Унинг табиий конлари Ўзбекистонда, Уралда, Қозоғистондадир.
Оксидлар ва гидроксидлар
Оксидларга анионлари - кислороддан тузилган минераллар киради. Гидроксидларда эса анион ўрнини гидроксид (ОН) группа эгаллайди. Гидроксидлар, одатда оксидлар сув билан ўзаро реакцияга кириши натижасида ҳосил бўлади. Уларнинг қаттиқлиги жуда оз, аммо улар Ер қобиғининг тузилишида муҳим ўрин тутади.
Кварц – SiO2. Энг кўп учрайдиган минерал бўлиб, у Ер қобиғи массасининг деярли 12% ини ташкил этади.
Кристаллари одатда чўзиқ призма шаклида бўлади. Сингонияси гексагоналдир. Агрегатлари донадор зичланган ва жуфт кристаллардан иборат, баъзан айрим крис­таллари жуда катта бўлиб ўсади.
Р асм 19. Кварц.


Кварцнинг яширин кристаллари тури халцедон кўпинча пўст, буйраксимон оқиқ ёки сферолит, кўпроқ кремен деб аталадиган конкрециялар тарзида учрайди. Хальце­дон агрегатларини турли рангдаги йўл-йўл концентрик-зонал турини агат деб юритилади. Бундай тузилиш турли рангли халцедон, баъзан кварцдан иборат қатламларнинг навбатма-навбат жойланишидан вужудга келади. Кварц­нинг ранги хилма-хилдир. Унинг навлари ҳам кўп. Масалан: равшан кристалли тиниқ кварцни тоғ хрустали, бинафшасини тоғ хрустали аметист; ранги тутунсимон шаффоф хилини раухтопаз, қорасини марион ва тилларанг сарғишини цитрин деб юритилади.
Хальцедон ҳам хилма-хил тусларда бўлади.
Агатлар ёки оникслар табиатда концентрик зонал ёки бир текис, параллел жуда юпқа халцедон қатламларидан тузилган бўлиб, ҳар хил туе ва рангларда учрайди.
Кварц шишадек ялтирайди, хальцедон эса мум каби, гоҳо хира товланади. Синиши чиғаноқсимон. Қаттиқлиги 7. Солиштирма оғирлиги 2,65 г/см3. Уланиши йуқ.
Кварц кристаллари пьезоэлектрланиш хусусиятига эга, яъни механик кучлар таъсирида электр зарядлари ҳосил бўлади. Эриш температураси 7130С.
Кварц ва халцедон зеби-зийнат буюмлари, олтин асбоблар учун, аниқ механикада, радиотехникада, кислотага ва ўтга чидамли идишлар, кварц лампалари ясашда, ойна саноати ва бошқаларда ишлатилади.
Кремнийнинг сувли оксидидан иборат бўлган аморф модда опал SiO2Н2О деб айтилади. Оҳактош, бўр ва бошқа чўкинди жинсларнинг ичида думалоқ ҳолда уч­райдиган кир (гил ва опал аралашган) халцедон кремен (чақмоқ тош) деб аталади.

Download 11,24 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   25   26   27   28   29   30   31   32   ...   136




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish