Б. Т. Тошмухамедов ўзбекистон Республикаси Олий ва ўрта


Сульфат ва галоидли жинслар



Download 11,24 Mb.
bet130/136
Sana01.07.2022
Hajmi11,24 Mb.
#724416
1   ...   126   127   128   129   130   131   132   133   ...   136
Bog'liq


Сульфат ва галоидли жинслар. Сульфатли ва галоидли жинсларнинг ҳосил бўлиш шароитлари бир-бирига ўхшаш бўлиб таркиби турличадир. Бу жинслар орасида тоштуз, гипс ва ангидридлар кенг тарқалган.
Тоштуз (галит) жинсларда тўла донадор, кристалланган ёки яхлит қуйма кўринишда учрайди. Унинг рангидаги аралашмаларга қараб оқ, ҳаворанг, пушти, қизил ва қора бўлиши мумкин. Таъми шўр, сувда осон эрийди, солиштирма оғирлиги 2,1 г/см3. Тоштуз анча қалин уюмлар ва аралашмалар кўринишида учрайди. Тоштуз қаватининг қалинлиги 10-15 м ва ундан кўп бўлади.
Тоштуз аралашган жинслар одатда шўр бўлади ва улар нурашга учраганда жинснинг юзасида туз гарди (шўри) ҳосил бўлади. Кўпинча қумлар, гил ва тупроқлар шўрланади. Тоштуз овқат тайёрлашда ишлатилганлигидан ош тузи деб юритилади. ГИПС табиатда худди тоштуз сингари донадор кристалланган уюмлар кўринишида учрайди. Гипс юмшоқ, қаттиқлиги кичик, эталон сифатида 2-ўриндадир. Солиштирма оғирлиги 2,2-2,4 г/см3. Ранги аралашмаларнинг таркиби ва микдорига қараб хилма-хил. Тоза гипс қордек оқ, оч-кулранг ёки пушти рангда бўлади. Гипс, гил, қумтош ва бошқа хил чўкинди жин­слар орасида қатлам майда, сийрак доналар ёки айрим кристаллар друзаси (шодаси) шаклида ҳам кўп учрайди. Гипс кўпинча бўшлиқларда - ёриқ, ғовакларда айланиб юрадиган эритмалардан ажралиб чиқади, шунда ўша бўшлиқларнинг девори унинг кристаллари билан қопланади. Гипсни асосий қисми қатламлар ҳосил қилади.
Ангидрид. Солиштирма оғирлиги 2,9-3,1 г/см3 ва қаттиқлиги 2,5-3,0 бўлиб, у кулранг ёки ҳаворанг зич жинсдир. Бу белгилари ангидритни бошқа жинслардан рўйи-рост ажратиб туради. Ангидридга унинг 100-300 метр чуқурликда учрайди. Одатда ангидритни гидратланиш жараёни, яъни СаSО4 (ангидрит) молекуласига икки молекула сув қўшилиши табиий шароитларда жуда тез содир бўлади, натижада гипс СаSO4 · 2Н2О ҳосил бўлади. Бундай вақтларда жинснинг ҳажми кенгайиб бурмаланади ва ғижимланган қат-қатли текстура ҳосил бўлади.
Ангидрит айрим ҳолларда гипс ва тоштуз каби ҳосил бўлади, яъни шўр сувли қўлтиқ ва кўлларда, иккинчидан экзоген шароитда ўз таркибидан икки молекула сувни йўқотишдан, шунингдек туз ҳосил қилгувчи махсус сув ҳавзаларида ҳосил бўлади.

Download 11,24 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   126   127   128   129   130   131   132   133   ...   136




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish