Б. Сапаров ф а л с а ф а

Глобал муаммоларнинг таснифи
. Глобал муаммоларнинг келтирилган 
мезонлари ва ўзига хос хусусиятлари асосан мазкур соҳадаги аксарият 
тадқиқотчиларнинг қарашларини акс эттиради ва глобал муаммоларни бошқа 
барча муаммолардан фарқлаб, аниқ айтиш имконини беради. Бунда у ѐки бу 

---

161 
муаммонинг кескинлик ва муҳимлик даражасини белгилаш, унинг бошқа 
муаммолар билан ўзаро нисбатини аниқлаш учун одатда турли 
таснифлашлар амалга оширилади, улар алоҳида гуруҳларга ажратилади.
Таснифлаш бирдан-бир мақсад ҳисобланмайди, балки ҳозирги даврнинг 
ўта кескин зиддиятларини комплекс ўрганишнинг муҳим элементи сифатида 
амал қилади ва мазкур муаммоларни уларнинг ўзаро алоқаси ва бир-бирини 
тақозо этиши нуқтаи назаридан ўрганиш имконини беради. У муҳим 
алоқаларни фарқлаш, устуворликларни ва объектив мавжуд глобал 
муаммоларнинг кескинлашув даражасини аниқлаш имконини беради. Бундан 
ташқари, таснифлаш глобал муаммоларнинг тизимли ўзаро алоқасини янада 
теранроқ тушунишга кўмаклашади ва амалий қарорлар қабул қилиш кетма-
кетлигини белгилашга ѐрдам беради.
Изчил ва аниқ амалга оширилган таснифлаш билишнинг мазкур 
соҳасидаги аввалги тадқиқотларни маълум даражада сарҳисоб қилади ва 
айни вақтда бундай тадқиқотларнинг ривожланишида янги босқич 
бошланганини қайд этади.
Ҳозирги замондаглобал муаммоларни таснифлашга нисбатан ҳар хил 
ѐндашувлар орасида айниқса кенг эътироф этилган таснифга мувофиқ 
глобал муаммоларнинг барчаси уларнинг кескинлик даражаси ва ечимининг 
аҳамиятига, шунингдек реал ҳаѐтда уларнинг ўртасида қандай сабабий 
боғланишлар мавжудлигига қараб уч катта гуруҳга ажратилади.
Биринчи гуруҳ энг катта умумийлик ва муҳимлик даражаси билан 
тавсифланадиган муаммолар
. Улар турли давлатлар ўртасидаги 
муносабатлардан келиб чиқади. Айни шу сабабли улар 
интерижтимоий 
глобал муаммолар деб аталади
. Бу ерда жамият ҳаѐтидан урушни бартараф 
этиш ва адолатли дунѐни таъминлаш; янги халқаро иқтисодий тартиб 
ўрнатиш каби икки ўта муҳим муаммо фарқланади: