B. S. Sayfullayev, V. K. Rustamov madaniy tadbirlarni tashkil etish

mahoratini oshirishga xizmat qiluvchi mashqlar beriladi. Bu
mashqlaming umumiy tasnifi keyingi mavzularda yoritiladi.
Tabiatda mo‘jiza o ‘z-o‘zidan ro‘y bermaydi. Uning. ortida
tinimsiz, mashaqqatli mehnat yotibdi. Rejissyoming har qanday
rejasi, o'ylagan maqsadi mashqsiz to'satdan amalga oshmaydi.
Spektakldagi har bir topilma, aktyorning qiyofa yaratishidagi xatti-
harakati izlanishlar natijasida yuzaga keladi. Mashhur rejissyor
Georgiy Tovstanogov «Teatr iqtidorni tarbiyalaydi, buloqning
ko'zini ochganday mashqlar evaziga unga imkoniyatlar yaratadi»
deb bekorga aytmagan. Mashhur teatr rejissyori Anatoliy Efros
«Mashq — mening muhabbatim» deydi. Darhaqiqat mashq tufay-
ligina rejissyor ham, aktyor ham idrok qiladi, asaming mag‘zini,
yechimini topadi. Ko'pincha teatr da mashq paytida ijodiy muhit
hukm suradi, hech kim halal bermaydi, pashsha uchgani bilinadi. Bu
ijodiy jarayon. Haqiqiy san’at ahli bu jarayonni qutlug* bir holat deb
biladi. Rejissyoming stol atroñda ishlashi boMadimi, sahnada
mizanssenalarni joylashtirish, aktyorlarning libosda, pardozda
mashq o ‘tkazishi boMadimi, salina bezagi, musiqa va ijro uyg‘un-
__________________________________m _____________________________________

---

lashgan mashq boMadimi, barchasida ijodiy muhit hukm surmog'i
darkor.
0 ‘qituvchi dars jarayonida talabalarga umumiy yoki yakka
tartibda ulaming individual xususiyatini hisobga olib turli mashqlar
berishi mumkin. Masalan, talabaning tasavvurini rivojlantirish
uchun bir talabani sahnaga chiqarib, faraz shaklida uning keng
dalada ketayotganligi, oldidan to'satdan baland tik jarlik chiqib
qolganini vazifa qilib berishi va talabaning o‘sha sharoitda o'zini