Б. С. Мусаев а г р о к и м

бирикм аларни ҳам нисбатан к ўпр оқ ўзлаш тириш ц о б и ­
лиятига эга.
М аълум м иқдордаги ҳоси л (25 ц/га) ва ш унга м ос 
со м о н таркибидаги о зи қ м оддаларн ин г м и к дор и ж и ҳа- 
тидан ҳам тавсиф ланаётган дон л и экин лар б и р -б и р и ­
дан ф арқ қилади (73-ж адвал).
73-жадвал.
Гектаридан 25 центнер дои ҳосилини шакллантириш учун турли
баҳоря дон экинлар томонидан сарфланадиган оэиқ {модцалари 
миқцори, кг.
(В. 
А. Демин, 1989)
Экин тури
Сарфланадиган:
азот
фосфор
калий
Баҳори буғдой
95
30
45
Арпа
70
30
60
Сули
80
35
80
О зи қ
м оддаларини 
ўзлаш тириш
найчалаш
ва 
бош ок дан и ш даврларида анча жадал кетади (7 4 -ж а д - 
вал).

---

Баҳорн дон экннлари томонидан озиқ моддаларининг ўзлаштирилиш 
динамикаси, энг кўп ўзлаштириладиган мнқдорга нисбатан %
(В. А. Демин, 1989)
Ривожланиш
даврлари
Баҳори буғдой
Сули
ҚУРУК
модда
азот
фос­
фор
калий
азот
фос­
фор
калий
Тупланиш
12
33
42
37
аниқланмаган
Найчалаш
30
65
57
68
аниқланмаган
Бошоқланиш
54
74
73
88
51
36
54
Гуллаш
77
87
85
100
82
71
100
Сут (думбул)
пишиш
100
100
100
87
90
83
88
Тўла пишиш
95
83
97
69
100
100-
83
Бир т д о н (ш унга м ос м ик дорда с о м о н ) билан 
баҳори д о н экинлар тупрокдан куйидагича м ик дорда 
о зи қ м оддаларини оли б чиқи б кетади:
баҳори буғдой — 38 кг азот, 12 кг ф о сф о р , 25 кг 
калий;
арпа — 27 кг азот, 11 кг ф о сф о р , 24 кг калий;
сули — 30 кг азот, 13 кг ф о сф о р , 29 кг калий.
Баҳори д о н экинлари учун беда, дук к ак л и -дон э к и н ­
лари ва ўғитланган кузги д о н л и экинлар яхш и ўтм и ш - 
до ш ҳи собланади . К артош ка, қандлавлаги каби \о с и л и  
кеч муддатларда йиғи б-тери б олинадиган экинлар ўрнида 
баҳори д о н экинлар етиш тирилганда, ўғитларга, а й ­
н ик са азотли ўғитларга бўлган талаб ю қори бўлади. Беда 
ва дук к ак ли -дой эки н лари дан к ейи н экилган баҳори 
д о н эк и н лари ни н г азотли ўғитларга бўлган талаби к ес­
к и н камаяди.
Баҳори дон л и экинлар учун би ри нч и навбатдаги 
о зи қ элем ен ти азот ҳи соблан ади . И ккинчи ўри н да ф о с ­
ф ор туради. Енгил механикавий таркибли тупрокдарда 
к алий н и нг аҳамияти катта.
Барча тупроқ-икдим минтақаларида баҳори д о н эк и н ­
л ари н и эки ш билан гектарига 10 кг ф о сф о р (Р 20 5)ни 
с уп ер ф осф ат ёки а м м оф ос ш аклида қўллаш яхш и н а ­
ти ж а беради . Ф осф ор л и -к ал и й л и ўғитларнинг а со си й  
қ и см и кузда, ш удгор остига берилгани маъқул.
Одатда, баҳори д о н экин лар баҳорда азотли ўғитлар 
би лан кўш имча ози кдан ти рилм ай ди . Ф ақат сугорилади ­
ган деҳқ онч и лик ш ароитида, нитратларнинг и лдизлар- 
н и тарқалиш зон аси дан ю ви ли б кетиш хавф ини ҳ и с о б -

---