Б. С. Мусаев а г р о к и м

А м м он и ф и к аци я ва н итриф икация ж араенлари н а­
тиж асида ҳосй л бўлган азот тупрокда тўп л ан и б қолм ай - 
ди . У н и нг а со си й қисм и ўсимликлар ва м ик роорган и зм ­
лар том он и д ан ўзлаш тирилади, би р қ исм и эса қайтадан 
органик ҳолатга ўтади.
Т упрокдаги азотн и н г ум уман ёки вақгинча уси м ­
ликлар ўзлаш тира олм айдиган ш аклга ўти ш и н и учта 
ҳолга бўлиш мумкин:
а) нитратларнинг ю вилиш и;
б) денитри ф и к аци я;
в) азот н и н г и м м оби лизаци ялан и ш и .
Нитратларнинг ювилиши. Нитратлар о сон эри й ди ган
тузлар ҳосил қилиш и, си нгди ри ш ком п лек сидаги м ан ­
ф ий зарядланган коллоидлар том он и д ан ю тилмаслиги 
ва асосан туп р оқ эритм аси таркибида бўли ш и туф айли 
тупрокдан ж уда о со н ю вилади. А зот н и н г ай н и йўл б и ­
лан и ср оф бўлиш и икдим ш ароитлари, тупроқ н и и ш ­
лаш ти зи м и , пайкалнинг эк и н билан бан д ёк и б а н д - 
м асли ги га б о ғл и қ . М аъ л ум отл ар н и н г к ўр сати ш и ч а, 
ш удгорлаб таш лаб қўйилган м айдондан нитратлар эк и н - 
зорлардагига нисбатан кўпроқ ю вилади.
Нитратларнинг ювилиш и айниқса сугориладиган д еҳ- 
қончилик ш ароитида жадал кетади (йилига 30 кг/га). 
Л екин суғориш н и тўғри ташкил эти ш , суғорм а сувлар- 
ни си зо т сувлари сатҳи билан туташ иш ига йўл қўйм ас- 
лик нитратлар ю вилиш ининг ол ди н и оли ш да асоси й  
тадбирлардан ҳи собланади . Суғорма сувлар би лан туп­
рок н ин г қуйи қатламларига ювилган нитратлар буғла-
Д еҳқончиликда азотнинг айланиши

---

н иш ж араёни да туп роқ бўйлаб ю қорига кўтарилади ва