Б. С. Мусаев а г р о к и м

титлар ва чўкинди фосфоритлартна фосфорли ўғит- 
лар ишлаб чиқаришда амалий аҳамиятга эга.
Апатит — отқинди тоғ жинси бўлиб, тупроқ ҳосил 
қилувчи она жинс таркибида дисперсияланган ҳолатда 
тарқалган. 
Конлари жуда сийрак учрайди. Энг катта 
апатит кони 1925 йилда Кола ярим оролидаги Хибин 
тоғидан топилган. Шунингдек, Урол ва Байкал бўйида 
ҳам кичикроқ конлари аниқланган. Апатит конлари Бра­
зилия, Испания, Канада, АҚШ ва Швецияда ҳам мав­
жуд.
Фосфоритлар эса айрим геология даврларцца яшаган 
ҳайвон скелетларининг минераллашуви ва фосфат кисло­
танинг сувдаги кальций билан бирикиб чўкишидан ҳосил 
бўлади. 
Фосфоритлар ер юзида кенг тарқалган, лекин 
Европада улар кичик-кичик конларда жамланган ва ўғит 
саноати учун унчалик аҳамиятга эга эмас. Африканинг 
шимолий қисм^да фосфорит конлари кўп учрайди.
1937 йилда Урта Осиёнинг Қоратов тоғ тизмасида 
(Қозоғистоннинг Жамбул вилоятида) жуда катта фос­
форит кони топилди. Мазкур коннинг фосфорли ўғит- 
ларга талабчан экинлар етиштирнладиган регионларга 
яқин жойда жойлашганлиги жуда катта амалий аҳами- 
ятга эга бўлди.
Ҳозирги кунга келиб, Узбекистонда ҳам жуда катта 
фосфорит конлари мавжудлиги аниқланди. Биргина 
Жерой-Сардара фосфорит конидаги Марокаш турига 
мансуб зарра-донадор (кристалл хдлатдаги) фосфорит- 
ларнинг захираси 100 миллион тоннадан ортиқдир. Бу­
лардан ташқари Марказий Қизилқумда Қорақат ва 
Шимолий Жетитов фосфорит конлари ҳам сифатли 
хом-ашёга бойдир. Маълумки, Ўзбекистонда аммофос 
ва аммонийлаштирилган суперфосфат ишлаб чиқара- 
диган жуда катта корхоналар мавжуд. Республикамиз 
тез орада фақат ўзини фосфорли ўғитлар билан таъ- 
минлаб қолмай, кўп миқцордаги фосфорли ўғитларни 
хорижга ҳам экспорт қилади.