Б. С. Мусаев а г р о к и м

ди ва тупроққа ам м иакли-азотли ўғитларни киритиш  
уларга и ж оби й таъсир курсатади.
Н уклеин кислоталар оқсил си н т ези да си нч (каркас) 
вазиф асин и ўтайди. Уларга ам ин ок ислоталарн ин г б и р и ­
киш идан ҳосил бўладиган п еп ти д боғлар ҳи соби га тур­
ли -тум ан оқ сил молекулалари юзага келади.
У сим лик танасида оқ сил си н т ези билан би р қаторда 
уларн и н г парчаланиш и \а м соди р бўлади. О қсил гидро- 
л и зи да протеаза ф ерм ентлари катализатор вазиф асин и  
ўтайди. О қсилнинг парчаланиш идан ҳоси л бўладиган 
ам м иак ўси м ли к тўқималарида тўп ланм ай ди , балки д и ­
к арбон ам инокислоталар си нтези га сарф ланади . Улар 
эса ўз навбатида оқсил ва бош қа азотли бири км алар­
н и н г б и о си н тези д а иш тирок этади. Д ем ак , азотли орга­
н ик бирикм алар ҳосил бўлиш и ва п арчаланиш ининг 
м ураккаб зан ж ири ам миакдан б о ш л ан и б, ам м иакда ту­
гайди. Ш у б о и с академик Д . Н . П ряниш ников «...аммиак 
усимликларда азот модцалари алмашинувининг альфаси 
ҳам^ ом егаси ҳамдир» деган эди.
У симликларда азотли м оддалар алм аш инуви бутун 
вегетация даврида соди р бўлади , лек ин ун ин г суръати 
ва характери ўсиш ва р и в ож л ан и ш и н и н г турли даврла­
рида турлича кечади. М асалан, уруғнинг униш ж араёнида 
эн д о сп ер м а ва уруғпалладаги захира оқ си л а м и н о к и с­
лотага қадар парчаланади. У ларнинг ок си дл ан и ш и д ан  
ам миак ҳосил бўлади ва у ам инокислоталар ҳам да ам и д- 
л ар н и н г, кейинчалик оқ си л ва бош қа азотли органик 
би ри км аларн ин г си н тези да и ш ти рок этади . Ў сим ликда 
ф отоси н т езга қобил яш ил барг п ай до бўлгач, оқсил 
си н тези ташқи м уҳит (тупроқ)дан ю тиладиган азот ҳи со-