B. Q. Xaydarov

567.
Dehqon 0,35 ga yerga 0,021 t urug‘ sepdi. 0,3 t shunday urug‘ni qancha 
maydonga sepish mumkin?
568. 
Tenglamani yeching:
a) 1,936 : 
x 
= 3,2; b) 1,48
a
= 30,34; d) 
b
: 8,04 = 5,05; e) 30,3 : 
k
= 30.
569.
Hisoblang. Natijani ko‘paytirish orqali tekshiring:
a) 7,65 :1,7; 
b) 3,848 : 0,8;
d) 0,414 : 1,8;
e) 84 : 5,6;
f) 44,56 : 0,1; g) 0,31 : 0,001; 
h) 60,24 : 0,12; 
i) 15,39 : 0,3. 
570.
Amallarni bajaring:
a) 0,21 : 5 + 3,17 : 8 – 2,22 : 16 + 3,7 : 4;
b) (15,94 + 17,54) : (10,96 + 16,04) ∙ 3,72 – 1,901.
571. 
Qurilishga 24 000 dona g‘isht keltirildi. Singan g‘ishtlar hamma g‘ishtning 
0,015 qismini tashkil qiladi. Qurilishga nechta butun g‘isht keltirilgan?
572.
Toshkent shahridagi Hazrati Imom masjidi minorasining balandligi 59 m bo‘lib, 
u Minor masjidi minorasidan 1,18 marta baland. Minor masjidi minorasining 
balandligini toping. (4-rasm)
Uyda bajaramiz
Tatbiq qilamiz
4
http://eduportal.uz

---

121
 FOIZLAR
66
Qadimdan turmushda ko‘p ishlatiladigan ulushlar maxsus nomlar bilan atalgan. 
Masalan, yuzdan bir ulush ham maxsus nom bilan yuritilgan va u 
foiz
deb atalgan. 
“Foiz” so‘zi radio va televideniye xabarlari orqali tez-tez qulog‘ingizga 
chalingan bo‘lsa kerak. Masalan, saylovga saylovchilarning 93 foizi qatnashdi, 
oylik maoshlar 20 foizga oshirildi, shahar transportida yurish chiptasi narxi 
10 foizga oshirildi va hokazo.
Miqdorning (sonning) yuzdan bir ulushi uning 
bir foizi 
deb ataladi.
Masalan, 400 km ning 1 foizi – 4 km, chunki 400 ning yuzdan bir ulushi:
400 : 100 = 4.
1 kg ning 1 foizi – 10 g, chunki 1 kg = 1000 g va 1000 ning yuzdan bir ulushi:
1000 : 100 = 10.
Ba’zida “foiz” so‘zi o‘rniga qulaylik uchun “%” belgi ishlatiladi. 
1 foiz — miqdorning yuzdan bir ulushi bo‘lgani uchun, bu miqdorning o‘zi – 100 
foizga teng bo‘ladi.
Shunday qilib,
1% = 1
100
___ = 0,01 
100% = 1
1-misol.
 
Asakadagi avtomobil zavodi bir haftada 900 ta avtomobil ishlab chiqardi. 
Ularning 25 foizi “Spark” avtomobilidir. Zavod bir haftada nechta “Spark” avtomobili 
ishlab chiqargan?
Yechish:
900 ta avtomobilni 100 % desak, uning 1 foizi, ya’ni yuzdan bir ulushi: 
900 : 100 = 9.
Avtomobillarning 25 foizini topish uchun 9 ni 25 ga ko‘paytiramiz: 9 ∙ 25 = 225.
Boshqacha qilib aytganda, 900 ning 25 foizini topish uchun 900 ni 0,25 ga
ko‘paytiramiz: 900 ∙ 0,25 = 225.
Javob:
Asaka zavodi bir haftada 225 ta “Spark” avtomobili ishlab chiqargan.
2-misol.
Novvoyxonada yopilgan 1800 ta nonning 75 foizi ertalab sotildi. Ertalab 
nechta non sotilgan?
Yechish:
1800 ta nonning 1 foizi: 1800 : 100 = 18 (ta non) bo‘ladi. Barcha nonning 
75 foizini topish uchun 18 ni 75 ga ko‘paytiramiz: 18 ∙ 75 = 1350 (ta non).
Yoki 1800 ∙ 0,75 = 1350.
Javob:
Ertalab 1350 ta non sotilgan.
Miqdorning (sonning) 
p
foizini topish - uning 
p
100
___
qismini topish demakdir.