B. Q. Haydarov

480.
 
Tomoni 12 sm bo‘lgan kvadratni yuzi 36 sm
2
bo‘lgan nechta kvadratchalarga 
bo‘lish mumkin.
481.
 
13- rasmda bo‘yab ko‘rsatilgan shakl yuzini toping:
20 dm
14 dm
25 dm
12 dm
b
a
d c
13- rasm
a)
b)
d)
Qiziqarli matematikaga oid masalalar
14.a- rasmdagi 5 ta cho‘pning o‘rnini shunday almashtiringki, natijada 3 ta 
kvadrat hosil bo‘lsin.
14.b- rasmdagi 2 ta cho‘pning o‘rnini shunday almashtiringki, natijada 5 ta 
teng kvadrat hosil bo‘lsin.
a)
b)
14- rasm

---

100
YUZ O‘LCHOV BIRLIKLARI 
22- §.
Shakllar yuzini o‘lchash uchun turli o‘lchov birliklaridan foydalaniladi. Siz 
yuzning kvadrat millimetr (mm
2
), kvadrat santimetr (sm
2
), kvadrat detsimetr 
(dm
2
), kvadrat metr (m
2
) o‘lchov birliklarini bilasiz.
Qishloq xo‘jaligida katta yer maydonlari yuzini o‘lchash uchun 
gektar
(ga) 
dan foydalaniladi. 1 gektar deb tomoni 100 m bo‘lgan kvadrat yuzi qabul qilingan.
Demak, 1 ga = 100 · 100 kvadrat metr yoki
1
 
ga
 = 
10 000
 
m
2
.
Kichikroq yer maydonlari yuzi 
ar
(sotix) 
da o‘lchanadi. 1 ar bu tomoni 10 m 
bo‘lgan 
kvadrat yuzidir. 
Demak, 1 ar = 10 · 10 kvadrat metr, yoki
1
 
ar
 = 
100
 
m
2
.
Yuqoridagilardan quyidagiga ega bo‘lamiz: 
1
 
ga
 = 
100
 
ar.
Agar to‘g‘ri to‘rtburchakning bo‘yi va eni metrlarda berilgan bo‘lsa, uning yuzi 
kvadrat metrlarda ifodalanadi. Agar to‘g‘ri to‘rtburchakning tomonlari turli o‘lchov 
birliklarda berilgan bo‘lsa, oldin ularni bir xil (odatda eng kichik) o‘lchov birligiga 
keltirib, so‘ng yuz hisoblanadi. 
1- misol.
Agar to‘g‘ri to‘rtburchakning eni 55 sm, bo‘yi esa 1 m 20 sm bo‘lsa, 
uning yuzini toping.
Yechish.
Oldin to‘g‘ri to‘rtburchakning bo‘yini sm da ifodalaymiz: 
1 m 20 sm = 120 sm.
Unda to‘g‘ri to‘rtburchakning yuzi 
S
= 
a
 · 
b
= 120 · 55 = 6600 (sm
2
).
Javob: 
6600 sm
2
.
S 
– ?
55 sm
1 m 20 sm
1. Yuz o‘lchov birliklarini ayting.
2. Gektar va ar nima?
3. Yuz o‘lchov birliklarini bir-biriga bog‘laydigan munosabatlarni yozing.
482.
Quyidagi sxema asosida savollarga javob bering:
1 km
2
1 ga 1 ar 1 m
2
1 dm
2
1 sm
2
1 mm
2
100
100
100
100
100
100
a) 1 sm
2
necha mm
2
?
b) 1 dm
2
necha mm
2
?
d) 1 m
2
necha dm
2
? 
e) 1 ar necha sm
2
?
f) 1 ga necha sm
2
? 
g) 1 km
2
necha ar?