B. N. O r I p o V u o 'K 372. 874(075) квк

I—VII SIN F L A R D A T A S V IR IY
V 
B U B
 
S A N ’AT D ARSLARI
5.1. I - I V SINFLARDA TASVIRIY SAN’AT DARSLARI
VA METODIKASI
M a ’lum ki, O 'z b e k isto n Respublikasi Prezidenti I. K arim o v - 
ning tashabbusi bilan o 'r ta u m u m t a ’lim m aktablarini isloh qilish 
masalasi m a m la k a tim iz xalq t a ’limi xodim lari oldiga m a s ’uliyatli 
vazifalarni q o 'y m o q d a .
T a ’lim -ta rb iy a nazariyasi tajribasidan shu narsa m a ’lum ki, 
u m u m iy t a ’lim n in g asosiy bosqichi b o s h la n g 'ic h sinflar ( I —IV 
s inflarda) davri b o 'l ib , b ola, a so sa n , shu d a v rd a s h a k lla n ad i. 
C h u n k i, b u d a v rd a bola jis m o n iy , aqliy va m a ’naviy j ih a td a n
g 'o y a t tez rivojlanadi.
Bu d a v rd a b o la la r b a rc h a b ilim lar z a m in in i o 'z id a m u jassam
qilib olib, turli fan la rd a n b o s h la n g 'ic h m a ’lum otga ega b o'ladilar. 
S h u n in g d e k , m o d d iy o la m n i k o 'ris h , kuzatish , u la rd a n olgan 
taasu rotlarini tekshirishni o 'rg an a d ila r. S hu boisdan b o s h la n g 'ic h
sinflarda o 'q itila d ig a n
fan larn i c h u q u r o 'rg atish m u h im a h a -
miyatga ega.
M a ’lu m k i, tasviriy s a n ’at fani bolalarga tabiat va ja m iy a t 
q o n u n la rin i, ularning shakli, tuzilishi, rangi, o 'z a r o bog'liqligi 
h a q id a dastlabki tu s h u n c h a la r n i berish bilan ju d a yo shligidan 
d u n y oqa ra sh larin i shakllantiradi va rivojlantiradi.
Tasviriy s a n ’at 1- sinf o'q uv ch isig a 
oddiy chiziq n im a d a n
iborat, uni q a n d a y ch izish kerak, shakl n im a , q a n d a y tasvirla- 
n a d i, shakl n a tu r a d a n olib, d a fta r yuzasiga q a n d a y tu sh irilad i, 
barg, o 's im lik , d a ra x tla r, qu sh va h a yv on la r, ularnin g tuzilishi 
va ranglari h a q id a d a stla b k i ilm iy m a ’lu m o tla r n i b e ra d i. Bu 
j a r a y o n I I — III va IV sinflarda o 's ib , tako m illash ib , rivojlanib 
b oradi. B o s h la n g 'ic h sinflardagi tasviriy s a n ’at dasturi n a rs a n in g
o 'z ig a qarab rasm chizish, tem a tik kom pozitsiy alar ustida ishlash, 
b a d ii y - a m a li y s a n 'a t , h a y k a lta r o s h lik , s a n ’at as arlarin i id ro k
etish kabi turla rn i o 'z ichiga oladi. A m m o dasturda I—II sinflarda 
s a n ’at asarlarini o 'r g a n is h u c h u n a lo h i d a dars soati b e rilm a g a n .
158

---

C h u n k i b o s h l a n g ‘ic h sin fd a g i asosiy v azifa n a r s a l a r ra s m in i 
q a la m d a va b o 'y o q d a ishlash m alakasini o s h irish d a n g in a iborat 
bo'ladi.
Yangi d a stu rda su hbat, rangtasvir, grafika (qalam tasvir), h a y ­
k a lta ro s h lik , m e 'm o r c h i l i k , a m a liy va d iz a y n d a n ib ora t 6 ta 
y o 'n a lish d a bilim, m alak alar berish k o 'z d a tutiladi. Bu y o 'n a lish - 
larning o'q u v-tarb iy aviy vazifasi:
1) s a n ’a tshunoslik asoslaridan (faoliyatidan);
2) tasviriy faoliyat ( n a tu r a g a qa ra b va tasavvurlar asosida 
rasm ishlashdan);
3) kom pozitsiya faoliyati (mavzuli va bezakli kom pozitsiya) 
d a n iborat bo'ladi.
Bu vazifalarning bajarilishi rangtasvir, qalam tasvir (grafik), 
haykaltaroshlik m ash g'ulo tlari m a z m u n id a o 'z ifodasini topadi.
I— II sinflarda s a n ’at asarlarini o 'rg an ish b o 'y ic h a alohida 
dars soati b erilm agan b o 'ls a - d a , rasm chizish m ash g'u lotla rid a
bir nec h a s a n ’at asarlari o'ziga xos talabda tahlil qilinadi. Ill sinf- 
da 2 soat suhbat o 'tkaziladi. B unda „ S a n ’atda rang, rang turlari, 
s o v u q va issiq r a n g l a r “ , „ S a n ’a t d a t u r m u s h v o q e a l a r i n i n g
tasvirlanishi" mavzulari o'rganiladi. Bu m ashg'ulotlarda o'qituvchi 
bolalar bilimiga, yoshiga qarab s a n ’at asarlarini tanlaydi. U n d a
atoqli rassom larning m an z a ra , portret, tu rm u s h ja n rid a yaratgan 
asarlari tahlil qilinadi.
S u h b a td a tab iatd a rang, u larn ing turlanishi, issiq va sovuq 
ranglar, s a n ’at asarining yaratilishida ularning tu tgan o 'r n i, s h u ­
ningdek, s a n ’at asarlarining janrlarga, turlarga bo'linishi va t u r ­
m u sh j a n r id a yaratilgan asarlarning tuzilishi, undagi ranglarning 
ishlatilishi h aq id a m a ’lu m o tla r beriladi.