B mengliyev, G. Tojiyeva



Download 2,97 Mb.
Pdf ko'rish
bet62/301
Sana06.08.2021
Hajmi2,97 Mb.
#139922
1   ...   58   59   60   61   62   63   64   65   ...   301
Bog'liq
tilshunoslikka kirish

 
 
Asosiy adabiyot: 
1.Азизов О. Тилшуносликка кириш. Тошкент, 1996. 
2.Баскаков Н.А., Содиқов А.С., Абдуазизов А.А. Умумий тилшунослик, Тошкент, 1979. 
3. Усмонов С. Умумий тилшунослик. Тошкент, 1972. 
 
Yordamchi adabiyot: 
1. Неъматов Ҳ., Бозоров О.  Тил ва нутқ. Тошкент, 1993. 
2. Неъматов Ҳ., Расулов Р. Ўзбек тили систем лексикологияси асослари. Тошкент, 1995.  
 
 
Mavzu: Til birliklarining o„zaro munosabati. Sintagmatik, paradigmatik va ierarxik munosabatlar 
 
Reja: 
1. Paradigma va paradigmatik munosabat haqida tushuncha. 
2. Sintagmatik munosabatning lisoniy va nutqiy xususiyati. 
3. Sintagmatik va sintaktik aloqa. 
4. Til birliklari orasidagi ierarxik munosabatlar. 
5. Lisoniy ziddiyat va uning turlari. Noto„liq, darajali, teng qiymatli ziddiyatlar. 
     
Mavzu bo„yicha tayanch tushuncha: 
Til birliklari orasidagi munosabat, paradigma, paradigmatik qator,  sintagmatik aloqa, sintaktik aloqa, ierarxiya, lisoniy ziddiyat, 
noto„liq  ziddiyat,  darajali  ziddiyat,  teng  qiymatli  ziddiyat,  ziddiyatning  kuchli  a‟zosi,  ziddiyatning  kuchsiz  a'zosi,  binar  ziddiyat,  ternar 
ziddiyat
      
Til  va  nutq  birliklari  orasidagi  muhim  farqlardan  yana  biri  til  birliklarining  tanlanishga  imkon  beradigan  paradigmalarda,  nutq 
birliklarining  esa  tanlanish  asosida  birin  –  ketinlikda  birlashadigan  hosilalar  -  sintagmalarda  voqe  bo„lishidir.  Lisoniy  birliklar  bir-birini 
eslatib turish xossasiga ega. Masalan, [a] fonemasi [o] fonemasini, [u] fonemasi [o„] fonemasini, [i] fonemasi [e] fonemasini eslatadi. 
Lekin  [a]  fonemasi  dabdurustdan  [q]  yoki  [g„]  fonemasini  eslatmaydi.  Chunki  ular  ikki  tizim  –  unli  va  undosh  tizimiga  kiradi.  Bir-birini 
eslatuvchi  birliklar  umumiy  o„xshash  belgilarga  ega  bo„ladi.  Masalan,  kelishik  shakllarining  umumiy  belgisi  “so„zni  so„zga  bog„lash”, 
ammo  ular  farqli  belgilarga  ham  ega  bo„luvi  shart,  ya‟ni  qaratqich  kelishigi  otni  otga,  tushum  kelishigi  otni  fe‟lga  bog„laydi.  Yoki  unli 
fonemalar “sof ovozga egalik” umumiy belgisi ostida birlashadi. Ammo ular farqli belgilarga ham ega: [a] lablanmaganlik, [o] lablanganlik 
farqlovchi belgilariga ega.  
Umumiy belgilari asosida birlashgan va bir-birini taqozo etadigan, ammo har bir o„ziga xos belgilari bilan boshqasiga qarama-
qarshi  turuvchi  lisoniy  birliklar  tizimi  p  a  r  a  d  i  g  m  a  deyiladi.  Paradigmani  tashkil  etuvchi  birliklar  paradigma  a‟zolari  deb  yuritiladi. 
Paradigmada  kamida  ikkita  a‟zo  va  ular  bir  lisoniy  sathga  mansub  bo„lishi  shart.  Bir  paradigma  a‟zolari  orasidagi  o„zaro  munosabat 

Download 2,97 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   58   59   60   61   62   63   64   65   ...   301




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish