B. M. Mamatkulov, X. E. Rustamova jamoada hamshiralik

Muhim noinfektsion kasalliklar
. Noinfektsion kasalliklarga 
hozirgi vaqtda butun dunyoda katta e’tibor berilmoqda. Chunki, ushbu 
kasalliklar o‘tish jixatdan og‘ir, atrofdagi odamlar va kelajak avlod 
uchun xavf-xatar tug‘dirishi jihatdan muhim ahamiyatga egadir va
alohida hisobga olib boriladi. Bunday kasalliklar jumlasiga sil, yuqumli 
tanosil kasalliklar, zamburug‘li kasalliklar, traxoma va xavfli o‘smalar 
kiradi. Har qanday davolash-profilaktika muassasining vrachlari 
shunday 
kasalliklarni 
aniqlaganda 
maxsus 
ixtisoslashtirilgan 
dispanserlarga tegishli hujjatni to‘ldirish orqali axborot beradi (sh. 089-, 
sh.090-h). Joylardagi dispanserlarga tashxisni aniqlangandan so‘ng 
ularni ro‘yxatga oladi va bemorni kuzatib boradi. Dispanserlarda 
kasallik tasdiqlangandan so‘ng bemor haqidagi xabar tegishli viloyat 
dispanserlariga yuboriladi va u erda ayrim kasalliklar bo‘yicha 6 oyda, 
boshqa bir kasalliklar bo‘yicha 1 yilda 1 marta 61 a, b, j formalari 
bo‘yicha hisobot tayyorlanadi. 
Ana shu hisobot formalarida ma’lumotlarga asosan viloyat 
bo‘yicha kasallanish ko‘rsatkichlari xar 100.000 aholiga hisoblanadi. 
Vaqtincha mehnat qobiliyatini yo‘qotish bilan kechadigan 
kasallanishlar –
faqat ishlovchi aholi orasida o‘rganiladi. Ularning 
alohida guruhga ajralishining sababi ular nafaqat aholi salomatligiga 
ta’sir etadi, balki iqtisodiy tomondan ham zarar keltiradilar. 
Bu kasallik turiga ishlovchilar tomonidan ishga chiqmasligiga sabab 
bo‘lgan barcha kasalliklar kiradi. Vaqtinchalik mehnat qobiliyatini 
yo‘qotish bilan bog‘liq bo‘lgan kasallikni o‘rganishda joriy-yilda 
ishlovchi tomonidan vaqtinchalik mehnat qobiliyatini yo‘qotishga olib 
kelgan har bir hodisa hisobga olinadi.Bu kasallik guruhini o‘rganishda 
vaqtincha mehnat qobiliyatini yo‘qotishga olib kelgan har bir hodisa 

---

103 
hisobga olinadi. Bu kasalliklar guruhini o‘rganishda vaqtincha mehnat 
qobiliyatini yo‘qotish varaqasi manba bo‘lib xizmat qiladi. U yuridik 
hujjat bo‘lib, nafaqat mehnatdan ozod qiladigan, balki moliyaviy hamda 
statistik hujjat bo‘lib ham hisoblanadi, chunki mehnat qobiliyati 
yo‘qotilganda ijtiomiy sug‘o‘rta mablag‘lari hisobidan nafaqa to‘lanadi.
Har bir korxona va muassasada kasaba uyushmalari va tibbiy 
sanitariya qismlari vaqtinchalik mehnat qobiliyatini yo‘qotish bo‘yicha 
chorakli hisobotlar 16-MYa va yillik hisobot 21-T shakllarini to‘ldira-
dilar. 
Ushbu hisobot shakllari asosida vaqtincha mehnat qobiliyatini 
yo‘qotish bo‘yicha qator ko‘rsatkichlar hisoblanadi va tahlil qilinadi. 
Mehnat qobiliyatini vaqtincha yo‘qotishga olib boradigan 
kasalliklar to‘g‘risida uchta asosiy ko‘rsatkichga qarab fikr Yuritiladi: 
1. Ishchilarning 100-tasiga to‘g‘ri keladigan mehnatga yaroqsizlik 
hollarining soni