B. M. Mamatkulov, X. E. Rustamova jamoada hamshiralik

Birlamchi profilaktika – 
barcha aholi, alohida region, ijtimoiy, 
yosh, alohida kasbiy shunga o‘xshash guruhlar uchun umumiy bo‘lib, 
kasalliklar oldini olishga qaratilgan tibbiy va notibbiy kompleks 
tadbirlardir. 
Birlamchi profilaktika bir nechta komponentlarni o‘z ichiga oladi; 
Odam organizmiga salbiy ta’sir qiluvchi zararli omillarni kamaytirish 
(atmosfera havosini, ichimlik suvini, ovqatlanish ratsionini, mehnat 
turini, dam olishni yahshilashdir) bo‘yicha tadbirlar. 
Sog‘lom turmush tarzini shakllantirish; 
Ruhiy kasalliklar, jarohatlar, baxtsiz hodisalarni, avtohalokatlarni, 
nogironlikni va o‘limni kamaytirish, oldini olishga qaratilgan tadbirlar; 
Profilaktik tibbiy ko‘rik davrida salomatlikka zararli ta’sir etuvchi 
omillarni barvaqt aniqlash va ularni kamaytirish; 
Turli aholi guruhlari orasida immunoprofilaktika o‘tkazish; 

---

129 
Zararli 
omillar 
ta’sir 
qiluvchi 
muhitda 
bo‘lgan 
aholini 
sog‘lomalashtirish, ularga tibbiy va notibbiy yordam ko‘rsatish. 
Shunday qilib birlamchi profilaktikaning muhim komponentlaridan 
biri sog‘lom turmush tarzini shakllantirishdan iborat. 
Ikkilamchi profilaktika - 
kasalliklarni kelib chiqishi, asoratini, 
surunkali holatga o‘tishini, mehnat sharoitining pasayishini, nogironlikni 
va erta o‘lim holatini oldini olishga qaratilgan tibbiy, ijtimoiy, sanitar-
gigienik, psixologik, va boshqa chora tadbirlani yig‘indisidir. 
Ikkilamchi profilaktika quyidagilarni o‘z ichiga oladi; 
Patsientlar va ularning oila a’zolarini aniq olingan kasalliklar yoki 
kasalliklar guruhi haqidagi bilimlari, ko‘nikmalarini oshirish va sanitar-
gigienik jihatdan tarbiyalash; 
Dinamikada salomatlik holatini baholash, kasalliklarni rivojlanishi 
oldini olish maqsadida har xil sog‘lomlashtirish, davolash ishlarini, 
tibbiy dispanser ko‘riklarini o‘tkazish; 
Davolash, profilaktika maqsadli sog‘lomlashtirish, jumladan, parhez 
ovqatlanish, shifobaxsh jismoniy tarbiya, tibbiy massaj va sanatoriya -
kurortlarda sog‘lomlashtirish ishlarini olib borish; 
Salomatlik holatini o‘zgarishlarga tibbiy - psixologik moslashtirish, 
organizmning ehtiyojiga va imkoniyatlariga to‘g‘ri munosobatini 
shakllantirish; 
Xavfli omillar ta’sir darajasini kamaytirishga qaratilgan davlat tibbiy-
ijtimoiy, iqtisodiy harakterdagi chora tadbirlarni o‘tkazish, bemor va 
nogironlarga optimal hayot faoliyatini kechirish uchun sharoitlar 
yaratish, ijtimoiy muhitga moslashtirish (parhez ovqat mahsulotlarini, 
arxitektura rejalashtirish ishlarini amalga oshirish, hayot faoliyati 
chegaralangan shaxslarga tegishli sharoitlar yaratish).