B. E. Niyazxonova ruxsat berildi" " " 2018 y

2.2.9-chizma. 29- masala yechimiga tegishli. 
 
2.4. 
Nima sababdan atom va vodorod bombalarini atmosfera va okeanda 
sinashda aynan inson uchun xavfli bo`lgan ko`p miqdordagi radiaktiv changlarni 
shakllanishi bilan birga yuz beradi.
2.5. 
Nima sababdan qattiq jismlarni plastik jismlarga nisbatan elimlash 
qiyinroq.? 
2.6.
Tajriba. Sinfning bir chekkasida duxi yoki atir purkaladi.Biroz vaqtdan 
so`ng hid butun sinfga yoyiladi. Bu hodisani qanday tushuntirish kerak? Sekundli 

---

55 
qiymatlari bo`lgan soat yordamida hidni o`rtacha tarqalish tezligini aniqlash 
mumkin. ( taxminan 0,6— 0,9 
m/sek
). Hidning mana shunday tarqalish tezligini, 
molekulalarning sekundiga bir necha yuz metrga teng bo`lgan tezligi bilan qanday 
taqqoslas mumkin? 
2.7.Molekulalarning tezliklarini aniqlash bo`yicha SHtern tajribasini mexanik 
modelini loyihasini o`ylang. 
2.8. 
Molekulalarning o`lchamlarini aniqlash bo`yicha tajribaning mexanik 
modeliiloyihalang. 
2.9. 
tajriba. Manometr bilan rezina trubka orqali ulangan g’ovakli toshlar 
bilan to`ldirilgan idishda g’ovak to`sik orqali gazning diffuziyalanishi namoyish 
qilishga imkon beradi. Gazlarning xossalaridan kelib chiqib tajriba o`tkazilguncha 
idishni dastlab a) vodorodga , so`ngra b) karbonot angdrid gaziga tushirganda 
manometr ko`rsatishi qanday o`zgarishini ayting .
Tasdiqingizni tajribada tekshiring
2.2.1 jadval. Zaharlovchi gazlarning xossalari. 
2.10. 
Shaxtyorlar uchun zaharlovchi, bo`g’uvchi va portlovchi gazlar katta 
xavf tug’diradi.(2.2.1-jadval) , Bundan himoyalanish uchun shaxtaga toza havo 
beruvchi quvvatli havo haydovchilardan (ventilyatorlardan) foydalaniladi. 
Havoning tarkibini nazorat qilib turish uchun turli asboblar qo`llaniladi. Shunday 
signal beruvchi moslamani yig’inki u gazlarning g’ovaq to`siq orqali 
o`tayotganda diffuziya tezligining turlichaligiga asoslangan bo`lsin. Buning 

---

56 
uchun normal sharoitda havoda 78,10% azot, 20,93% kislorod, 0,93% argon va 
0,03% karbonat angdrid gazi mavjud. (boshqa gazlarning hissalari ahamiyatsiz).
Tajriba. Ikkita bir xil idishning biri sovuq, ikkinchisi issiq suv bilan 
to`ldiriladi. Idishlarning ikkalasiga ham bir vaqtda tomisgich yordamida rang 
tomiziladi. Tomchilar ajabtovur ko`rinish olib sekin asta yoyilib boshlaydi (2.2.10- 
chizma). 
Topshiriq,: a)bo`yoqlarning suvda taxminiy tarqalish tezliklarini toping, b) 
Bo`yoqning sovuq va issiq suvlarda o`rtacha tarqalish tezliklarini taqqoslang, 
rangning suvda o`rtacha tarqalish tezligi bilan, havoda hidnin t’arqalish tezliklarini
qiyoslang.