B. B. Berkinov, Ye. A. Yarmolik, Q. Q. Quvnoqov

quyidagi 
asosiy 
Funksiyalarni 
bajarishadi: 
-statistika hisobotlarini tuzish; 
-xo’jalik yuritish tashqi muhitining holatini o’rganish; 
-firmaning faoliyati iqtisodiy tahlil qilish; 
-prognozlar  va  rejalarni  tuzish,  ularni  ijrochilar  hukmiga  havola 
etish; 
-alohida boshqaruv qarorlarining iqtisodiy samarasini aniqlash; 
-firma xodimlarining iqtisodiy ta’lim olishida ishtirok etish; 
-firma rahbariyatiga iqtisodiy masalalar yuzasidan maslahat berish; 
-iqtisodiy masalalar bo’yicha ma’lumotlar va sharhlar tayyorlash; 
-tegishli shikoyatlar va takliflarni ko’rib chiqish va b. 
-firmalarda iqtisodchilar ishida tegishli echimini talab etuvchi  qator 

---

 
93 
muammolarni (yoki kamchiliklarni) uchratish mumkin: 
-ishlarni  ahvolini  batafsil  tahliliy  sharhlash  o’rniga  iqtisodiy  hayot 
faktlarini oddiy izohlash; 
-olingan natijalarni oddiy tarzda qayd etish; 
-bozor nazariyasini etarlicha bilmaslik; 
-o’z tovari bozorining kon’yunkturasini yaxshi bilmaslik; 
-rejalar tuzuvchilari va taqsimlovchilarining kamtarona tutgan o’rni; 
-iqtisodiy 
hisob-kitoblarda 
eskirib 
qolgan 
va 
samarasiz 
yondashuvlardan foydalanish; 
-notanqidiy tafakkur etish; 
-kasblararo o’zaro hamkorliking zaifligi; 
boshqaruv qarorlarining iqtisodiy jihatdan asoslanmasligi; 
-mamlakatdagi  inflyastiya  va  yuqori  stoxastik  bozor  hodisalari 
tufayli prognozlashtirish va rejalashtirish amaliyotidan voz kechish. 
Rejalashtirish  ishida  bo’ysunish  ham,  o’zaro  munosabatlarning 
demokratiyaga  asoslanishi  ham  zarur.  Bo’ysunish  boshqaruv  ierarxiyasi 
tarafdorligini anglatadi. Demokratizm esa  “Rahbar-bo’ysunuvchi” o’zaro 
aloqalarda  eskilik  qoldiqlariga  barham  berishni  anglatadi.  Iqtisodiy  ish 
oqilona tashkil etilgan taqdirda har bir xodimda o’z faoliyat uchastkasi va 
o’zining  lavozim  majburiyatlari  bo’lishi  kerak,  ya’ni  u  o’z  lavozimi 
doirasida  mas’ul  bo’lishi  lozim.  Rejalashtirishda  tashabbus,  yangiliklar 
kiritish,  ijod  zarur.  Buyruqbozlik  uslubi  bo’ysunuvchilarda  o’z  kuchiga 
ishonmaslik  va  rahbariyatga  tobelik  hissini  shakllantiradi.  Xodim 
muayyan  majburiyatlarni  o’z  zimmasiga  olishi  kerak.  Uning  o’zi  o’z 
qarorining  mohiyatini  baholaydi  va  u  uchun  javobgar  bo’ladi.  Ishdagi 
shaxsiy va jamoaviy manfaatlarni uyg’unlashtirishga nisbatan zamonaviy 
yondashuv anna shunda o’z ifodasini topadi; 
Mehnat  jamoasida  reja  hisob-kitoblarini  asoslashda  ijod  qilish, 
yangilikni qidirib topish, ishlarning ahvolini takomillashtirish choralarini 
qo’lash  uchun  barcha  sharoitlar  yaratilishi  kerak.  Ushbu  maqsadlarda 
muayyan  muammolarni  hal  etishga  nisbatan  yondashuvlarni  tadqiq  etish 
uchun  turli  xizmatlar  xodimlaridan  tarkib  topgan  vaqtinchalik  qidiruv 
guruhlarini tashkil etish mumkin. 
Iqtisod xodimining yangi roli ko’p jihatdan uning  menejer, referent 
va firma rahbariyati uchun faoliyatning turli iqtisodiy masalalari bo’yicha 
maslahatchi  sifatidagi  harakatiga  bog’liq.  Firma  nazoratchisining  roli 
iqtisodiy  hayotda  ham  namoyon  bo’la  boshlaydi.  Shu  munosabat  bilan 
iqtisod  xodimi  egalik  qilishi  lozim  bo’lgan 
zarur  xislatlarni 
ta’kidlash 
o’rinli: 

---

 
94 
bozor iqtisodiyotining nazariy asoslarini yaxshi bilish; 
zamonaviy  xorijiy  iqtisodiy  tafakkurni  va  mashhur  xorijiy 
firmalarning ilg’or tajribasini bilish; 
tahlil  qilish,  prognozlashtirish  va  rejalashtirishning  zamonaviy 
uslublarini bilish; 
ish va tafakkurning novatorlik uslubi; 
ko’plab “mumkin”dan “kerak”ni tanlay bilish; 
biznes  yo’lida  tashabbus  ko’rsatish,  firma  uchun  foydali  bo’lgan 
yangi g’oyalarni qidirib topish; 
harakatlarning  tanlangan  variantini  ishlab  chiqish  va  iqtisodiy 
asoslash sohasida omilkorlik. 
Budan  tashqari,  iqtisod  xodimining  asosiy  xususiyati  –  xabarlar 
oqimidan  muayyan  tendenstiyalar  va  qonuniyatlarni  ko’ra  bilish, 
murakkab  tanglik  vaziyatidan  chiqib  ketishning  to’g’ri  yo’lini  asoslay 
olishdan iborat.  
Shunday  qilib,  rejani  ishlab  chiqish  tartibi  va  izchilligi,  axborot 
tizimi  va  ijrochilar  rejalashtirishni  tashkil  etishning  muhim  unsurlari 
hisoblanadi.  Rejalashtirish  sifati  ko’p  jihatdan  firma  xodimlarining 
tayyorgarlik  darajasi  bilan  belgilanadi.  Rejalashtirishda  rejani  amalga 
oshirish  bilan  shug’ullanuvchi  xodimlarning  roli  ortib  boradi.  Bozor 
iqtisodiyoti  sharoitida  iqtisod  xodimiga  nisbatan  axborot  oqimidan 
muayyan  tendenstiyalar  va  qonuniyatlarni  ko’rish,  murakkab  vaziyatdan 
chiqib  ketishning  to’g’ri  yo’lini  asoslash  zarurati  bilan  bog’liq  yangi 
talablar qo’yiladi.