Б. Б. Беркинов г той узбекистон республикаси



Download 6,31 Mb.
Pdf ko'rish
bet53/79
Sana20.06.2022
Hajmi6,31 Mb.
#681616
1   ...   49   50   51   52   53   54   55   56   ...   79
Bog'liq
berkinovbb ekonometrika 2015pdf (3)

os
о
о
CN
VO
40
Г '1
О
О
XJ-
о
40
O
n
Гч
СО
оо
г
CN
40
to
оо
о
о
O
n
О
г*
О
о
с
О
'ЧГ
г
со
г -
с»
CN
t o
г
со
Г--
оо
rv
о
I
о
г
CN
40
С
О
40
O
n
CN

оо
Г!
г -
VO
ON
со
о
о
40
O s
VO
T t
С1
со
40
ОО
г.
о
со
г>
t o
г -
ON
Г-
со
ON
1>
СО
CN
40
40
ОО
СО
t o
t o
г
CN
4 0
со

>
о
CN
l o
CN
г
CN
t o
CN
9
'
О
T t
40
Г -
to
CN
40
О
о
о
O
n
Ti­
t o
г»
О
I
t o
CN
Г'
(N
t o
О

t o
Г^
оо
о
г»
T t
о
о
о
го
п
40
С \
40
Г
to
to
r>
40
40
«>
О
40
t o
О
ТГ
оо
г
о
<
40
Г
Г -
г -
го
г
40
O
n
ОО
O
n
О
О
г
О
Г -
о
to
г -
to
oo
г
40
to
Г"
to
г -
со
о
«>
оо
40
оо
г
40
ОО
г
t o
ю
г -
с>
V)
I-»
v
o
40
о
г -
40
X
40
40
ф
о
о
N
V)
о
с *
о
о
#V
о
O S
с*
о
N
о
(N
а
2
ев
102


Белгиланган тренднинг ишончлилигини ва мавсумийлигини 
Стьюдент мезони буйича хакикий ва жадвалдаги кийматларни 
(а ахамиятлилиги ва эркинлик даражапарида) киёсий бахолаш 
оркали текшириш мумкин. Хдкикий кийматлар тасодифий узгариб 
туришлар 
уРтача квадрати 
(дисперсияси) билан тасодифий 
таркибий кием буйича уртача чораклик усишнинг уртача хатоси 
уртасидаги нисбатни аниклаш оркали олинади.
Шу тарика, мавсумий узгариб туришлар аддитив модели 
урганилаётган давр мобайнида белги мутлок катталикларининг 
узгариб туришлари доимий булганида кулланилиши мумкин. 
Аксарият холатларда у тренд мавжуд булмаган (заиф тренд) ва 
урганилаётган даврлар киска булган холларда кулланилади.
4.8. Мисол
Узбекистон Республикасида чораклар буйича ойлик номинал 
иш хаки тугрисида куйидаги маълумотлар мавжуд (4.13-жадвал).
4.13-жадвал
Узбекистонда уртача ойлик номинал иш хаки микдорининг
динамикаси
Ииллар
Чорак
Уртача хисобланган ойлик
иш хаки, минг сум.
2009
I
1092
II
1079
III
1070
IV
1094
2010
I
1180
II
1150
III
1268
IV
1319
2011
1
1289
11
1397
III
1378
IV
1369
2012
I
1465
II
1485
III
1580
IV
1601
103


Вакт каторининг мультипликатив моделини тузиш лозим. 
Узбекистонда уртача ойлик иш хакининг чораклар буйича 
кийматлари графигини тузамиз (4.7-расм).
Щы*
Уртача ойлик иш хаки, 
минг сум
1700
1600
1500
1400
1300
1200
1100
1000
1092
^
^ ^ r f ^
^ ^

Ч 
^ ^
^
/ ^ ^ .^
J
^
^ ^
О* 
л* ^
1601
Л
Л
ч\
ч \ 
-А 
.су- 
л<у- 
_^у-
^
^

П.
г>
Л/
л
4"'
ч
V
А*
V
*<.-Ч 

4.7-расм. Узбекистонда уртача ойлик иш хаки микдорининг
динамикаси, минг сум.
4.7-расмда хисобланган номинал ойлик иш хаки нинг ортиш 
тенденцияси ва белгининг мавсумий узгариб туришлари мавжуд­
лиги к^зга ташланиб турибди. Йил охири даврларида иш хаки 
минимумининг микдори бир мунча ортади. Курсаткич тахминан 
бир хил ошишга эга булиб, мавсумий узгариб туришлар ампли- 
тудаси чораклар буйича бир маромда ортганлиги боис, мульти­
пликатив моделни тузиш максадга мувофик хисобланади:
Мультипликатив моделнинг тебраниш даври кисмларини 
аниклаймиз. Сирганувчи уртача катталикнинг олинган кийматлари 
жуфт каторда турганлиги боис, методикани вакт катори ни марказга 
суриш оркали тулдириш лозим, яъни:
V , =
=
1094,7 
(минг сум);

у
= 1
_105-7 + И?3
.^ =
=

4
>
5
( М
И
Н
Г 
сум) ва X-
Олинган хисоблаш кийматлари 4.14-жадвалда келтирилган.
104


Хисоблаш жадвали
4 .14-жадвал
минг сум
Иил­
лар
Чо­
рак
Уртача
хисоблан
ган иш
хаки
мнкдори
Турт
чорак
учун
я кун
1
|Ч Ъ*
Турт
чорак
учун
сиргану
вчи
уртача
катта­
лик
Мар­
казга
сурил­
ган
сиргану
вчи
уртача
катта­
лик
Мавсу­
мий
теб­
раниш
даври
кисми
(2:5)
Мавсу­
мий
тебра­
ниш
кисми-
нинг
огиши
(2-5)
А
1
2
л
J)
4
5
6
7
2009
I
1092



----

II
1079
4335
1081,7
-
----

III
1070
4423
1105,7
1094,7
0,977
-24.75
*
IV
1094
4494
1123,5
1114,5
0,982
-20,50
2010
I
1180
4682
1170,5
1147,0
1,028
33,00
II
1150
4907
1226,7
1198,6
0,959
-48,60
III
1258
5016
1254,0
1240,4
1,014
18,0
IV
1319
5263
1315,7
1284.8
1,028
34.20
*
2011
I
1289
5383
1345,7
1330,7
0,969
-44,70
II
1397
5433
1358,3
1352,0
1,033
45.00
*
III
1378
5609
1402,3
1380,3
0,994
-2,30
IV
1369
5691
1424,5
1413,4
0,969
-44,40
2012
I
1465
5899
1474,7
1449.6
1,011
15,40
II
1485
6103
1525,7
1500,1
0,990
-15.1
III
1580


----


IV
1601


----


Хар бир йилда 4 чорак учун якуний кийматларни (4.14-жадвал
3-устун) ва сирганувчи Уртача катталикни (4.14-жадвал 4-устун) 
аниклаймиз. Марказга сурилган сирганувчи уртача катталикни 
хисоблаш 4.14-жадвал 5-устунида келтирилган.
Хакикий ва марказга сурилган кийматлар айирмаси сифатида 
мавсумий таркибий кисмнинг мутлок огишини хлсоблаб чикамиз 
(4.14-жадвал 7-устун).
Уртача хисобланган иш 
х д к и
даражаларининг марказга сурил­
ган сирганувчи уртача катталиклардан нисбий огишини аник­
лаймиз (4.14-жадвал 6-устун).
105


Олинган маълумотлар буйича мавсумий тебраниш кисмининг 
огишини аниклаш лозим (4.15-жадвал). Х^исоблаш методикаси 4.11- 
жадвал маълумотлари мисолида батафсил келтирилган (4.15- 
жадвал).
4.15-жадвал
Мавсумийлик нндексларини хисоблаш
Чо­
рак
Йил-
лар
Мавсумий­
лик индекси
Йиллар
буйича чорак
учун якун
i таркибий
кием учун
уртача бахо
(ДО
Тузатишлар
киритилган
мавсумий
таркибий кием
(К )
2009

I
2010
1,028
3,051
1,017
1,019
2011
1,033
2012
0.990
2009
0,977
11
2010
1,014
2,989
0,996
0.998
2011
0,998
2012
-
2009
0,982
III
2010
1,028
2,979
0,993
0,995
2011
0,969
2012
-
2009
1,028
IV
2010
0,969
3,008
1,003
1,005
2011
1,011
2012
-
Жами
X
12,027
4,009
4,017
Мавсумийлик индексларини мавсумий тебраниш кием огишла- 
ри ва мавсумий таркибий кием тузатишлар киритилган кийматлари 
маълумотлари буйича аниклаймиз (4.15-жадвал). Тузатишлар 
киритувчи коэффициент куйидагига тенг:
х

Ш
10^996 + 0!993 + 1003) = 4,009 = } 0(Ш

4
Мультипликатив моделда тузатишлар киритилган мавсумий 
тебраниш кисми унинг 
i
таркибий кием учун уртача бахоси ва 
хисоблаб чикилган тузатишлар киритувчи коэффициент купайт- 
масини ташкил килади:
106


■ I чорак учун: v* = 1,017 • 1,0023 = 1,019;
■ II чорак учун: v2 = 0,996 • 1,0023 = 0,998;
■ III чорак учун: v3 = 0,993 • 1,0023 = 0,995;
■ IV чорак учун: v4 = 1,003 • 1,0023 = 1,003 (4.15-жадвал).
Тузатишлар киритилган вакт буйича (мавсумий) тебранишлар
даври кием кийматларининг йигиндиси 4 га тенг булиши керак:
1,019 + 0,998 + 0,995 + 1,005 = 4,017 = 4,
Мавсумий тебраниш даври кисмининг трендга курсатаётган 
таъсирини бартараф этиш учун 
у х
ва vt уртасидаги айирмани, сунгра 
U{
трендни аниклаш лозим. Куйидаги 4,16-жадвалда тегишли чо- 
раклар буйича уртача кийматларни хисоблаб чикамиз. 
V,
туза­
тишлар киритилган мавсумий тебраниш даври кисмини топамиз.
4.16-жадвал 4-устунида уртача хисобланган иш *аки хакикий 
(бошлангич) даражаларни Vt тузатишлар киритилган мавсумий 
тебраниш даври кисми киймати билан таккослашнинг нисбий 
миадорини аниклаш мумкин.

Download 6,31 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   49   50   51   52   53   54   55   56   ...   79




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish