B. A. Xakimov biologiya fanidan masalalar

 
Doimiy tishlar formulasi 
32122123 
32122123 
 
 
 
 

---

188 
Xakimov Bahodir Absamatovich 91 971 61 42
 
Turli xil oziq-ovqat mahsulotlaridagi oqsil, yog‘, uglevodlar va energiya miqdori
№ 
Oziq 
mahsulotlari 
100 g oziq 
mahsulotidagi oqsil, 
yog‘, uglevodlar 
miqdori 
(g) 
100 g. oziq mahsulotidagi 
energiya miqdori (kkal) 
Oqsil 
yog 
uglevodlar 
1
Mol go‘shti
20,2
7,0 
r
—
187 
2
Tovuq 
go‘shti
17,2
12,3
—
185 
3
Baliq
16,0
0,7
—
72 
4
Tuxum (l 
dona)
12,5
12,1
0,55
175 
5
Sut
2,8
3,5
4,5
65 
6
Qatiq
2,8
3,5
2,9
56 
7
Tvorog
11,1
18,9
2,3
230 
8
Pishloq
22,6
25,7
—
332 
9
Oq non
6,7
0,7
50,3
240 
10
Qora non
5,3
1,2
46,1
222 
11
Guruch
6,4
0,9
72,5
332 
12
Makaron
9,3
0,8
70,9
336 
13
No‘xat
19,8
2,2
50,8
310 
14
Loviya
19,6
2,0
51,4
310 
15
Shakar
—
—
95,5
390 
16
Kartoshka
2,4
0,22
19,5
62,5 
17
Sabzi
1,2
0,3
9,0
30,5 
18
Pomidor
0,5
—
4,0
18 
19
Bodring
0,7
—
2,9
15 
20
Olma
0,3
—
10,8
45 
 
11.4.Moddalar va energiya almashinuv masalalar tahlili 
 
1. Bir kecha kunduzdagi ovqat tarkibida, oqsil, yog', uglevod umumiy 330 g. Oqsildan ajralgan 
energiya 328 kkal ga teng bo'lsa, yog' va oqsildan ajralgan energiya farqi qancha? 
Yechim: 
1) 328:4,1=80 g oqsil 2) 330-80=250 g yog va uglevod 
3) X+Y=250 
4) 9,3x-4,1y=583 kkal 
X=120 gr yog' Y=130 gr uglevod
2.Rustamning ovqati tarkibida oqsil miqdori yog' miqdoridan 1,5 martta kam yog'dan ajralgan 
energiya uglevoddan ajralgan energiyadan, 852 kkal ga kam bo'lsa, va ovqatdan ajralgan umumiy 
energiya 3412 kkal ga teng bo'lsa, Gulnozaning ovqati tarkibidagi oqsil va uglevodning massa 
nisbatini hisoblang. 

---

189 
Xakimov Bahodir Absamatovich 91 971 61 42
Yechim: 
9,3x+4,1x:1,5+4,1y=3412 
4,1y-9,3x=852 
X=120 g yog' 
Y=480 g uglevod 120:1,5=80 g oqsil 480:80=6 
3. 60 kg odam tushki ovqatidan ajralgan energiya, bir kecha kunduzdagi asosiy moddalar 
almashinuvini ta'minlashga sarflangan energiyani 75 % ni tashkil qilsa, oqsil va yog'dan ajralgan 
energiyani miqdorini (kJ) aniqlang.(oqsil yog'dan 15 g ko'p, uglevoddan 20 gr kam) 
Yechim: 1- usul: 
1) 70 ----------- 1680 kkal 
60 ---------- x = 1440 kkal 
2) 1440 • 0,75%=1080 kkal 
3) 4,1x+4,1y+9,3z=1080 
x-z=15 
x-y=-20 
x=65 g oqsil y=85 ga uglevod z=50 g yog' 
4) 65 • 17,6=1144 5) 50 • 38,9=1945 6) 1144 + 1945 = 3089 kj 
2- usul:
1 nomaʼlumli: Oqsil X. 
4,1(x)+9,3(x-15)+4,1(x+20)=1080 x=65 
4. Rustam bir sutka davomida, qabul qilgan ovqat ratsionida, yog' va oqsil miqdori teng ulardan 
ajralgan energiya farqi 2130 kj ga teng. Agar ushbu abituriyent tana haroratini saqlash uchun 1130 
kkal energiya sarflansa, uning ovqat ratsionidagi uglevodni miqdorini g toping. 
Yechim:
1) 1130 • 3=3390 
2) 38,9x - 17,6y = 2130 kj 
x=y 
x = 100 g yog' y = 100 g oqsil
4) 100 • 4,1=410 kkal oqsil 5) 100 • 9,3=930 kkal yog' 6) 930+410=1340 kkal oqsil va yog' 
7) 3390 -1340=2050 kkal uglevod 8) 2050:4,1=500 g uglevod 
5. Rustamning ovqatlanishidan hosil boʼlgan energiyaning 1130 kkal miqdori tana haroratining 
doimiyligini saqlash uchun sarflandi. Toxir istemol qilgan oziq tarkibida oqsil miqdori uglevod 
miqdoridan 5 barobar kamligi malum boʼlsa, biopolimerlardan ajralgan energiya miqdorini(kkal) 
aniqlang. Ovqat tarkibida yogʼning miqdori 100gr 
Yechim: 
✓
1/3 — tana haroratini taminlashga 
✓
2/3 — toʻqima va organlar ishiga 
1) 1 --------- 1130 
3 -------- x = 3390 
Bu savolda biopolimerlardan ajralgan energiyani soʻralgan biopolimerlarga oqsil va uglevod 
kiradi, lipid esa makromolekula 
Lipid 100 gr 
Lipid energiyasi 100•9,3=930 

---

190 
Xakimov Bahodir Absamatovich 91 971 61 42
3390-930=2460 kkal (oqsil+uglevod) 
6. Ovqatdan ajralgan energiyaning 1307,9 kJ qismi tana haroratining doimiyligini ta‘minlash 
uchun sarf boʻladi. Ovqat tarkibidagi mineral tuz va suvdan tashqari 133 gr oqsil va lipid, 50 gr 
uglevod mavjud bo‗lsa, oqsil va lipiddan ajralgan energiya miqdorini (kkal) aniqlang 
Yechim: 
1 usul dioganal. 
1) 1307,9•3=3923,7 2) 50•17,6=880 3) 3923,7-880=3043,7 
4) 1 -------- 17,6 
133 ---- x = 2340,8 
5) 1 -------- 38,9 
133 ---- x = 5173,7 
6) 2340,8 2130 
\ / 
3043,7 
/ \ 
5173,7 702,9 
7) 2130+702,9=2832,9
8) 2832,9 ------ 133 
2130 -------- x = 100 g oqsil 
9) 2832,9 -------- 133 
702,9 -------- x = 33 g yogʻ 
10) 100•4,1+33•9,3=716,9 
2-usul tenglama. 
1) 1307,9•3=3923,7 2) 50•17,6=880 3) 3923,7-880=3043,7
4) x + y = 133 
17,6x + 38,9y = 3043,7 
x = 100 y = 33 
7. Rustamning bir kun davomida, iste'mol qilgan organik moddasi (oqsil, uglevod, yog') 650 gr 
bo'lsa, va oqsil va yog' miqdori o'zaro teng, uglevod miqdori oqsil miqdoridan 4,5 martta ko'p 
bo'lsa, ovqat tarkibidagi uglevoddan ajralgan energiyani hisoblang. (Umumiy energiya miqdori 
3185 kkal ga teng) 
Yechim: 
1) 4,1•4,5=18,45 
2) 4,1x + 9,3x + 18,45x=3185 
X=100 g oqsil Y=100 g yog' 
3) 100 x 4,5=450 4) 450 x 4,1=1845 
8. Rustamning bir kecha kunduzdagi tushki va qo'shimcha ovqatlanishdan hosil bo'lgan jami 
energiyasi 831,6 kkal ga teng. Nonushtadan ajralgan energiya esa umumiy energiyani 30 % ni 
tashkil qiladi. Ovqatdan ajralgan umumiy energiyaning 15 % izini qo'shimcha ovqatlanishdan 
ajralgan energiya tashkil qilsa, Sayyorani kechki ovqatidan ajralgan energiyani kkal da aniqlang. 
(Ratsional ovqatlanishni yuqori foiziga amal qilingan)
Yechim: 
1) tushki ovqatlanish-40% 2) qo'shimcha ovqatlanish-15% 2) 40+15=55% 

---

191 
Xakimov Bahodir Absamatovich 91 971 61 42
3) 831,6:0,55=1512 umumiy energiya 4) 1512 x 0,2%=302,4 kkal 
9. Rustamning bir kecha kunduzdagi ovqatidan ajralgan energiyani 747,33 kkal qismi tana 
haroratini saqlash uchun sarflandi. Rustamning iste'mol qilgan ovaqti tarkibida oqsil miqdori 
uglevod miqdoridan 3 barobar kam va yog' 100 g ni tashkil qilsa, bir kecha kunduzda ovqat 
tarkibidagi oqsildan ajralgan ergiya uglevoddan ajralgan energiyadan qanchaga farq qiladi? 
Yechim: 
1) 747,33 x 3 =2242 umumiy ovqatdan ajralgan energiya 2) 100 x 9,3 =930 kkal yog' 
3) 2242-930 =1312 kkal oqsil va uglevod 4) 4,1 x 3 = 12,3 kkal uglevod 
5) 12,3x + 4,1x =1312
6) 12,3 +4,1=16,4 
7) 1312:16,4=80 g oqsil 8) 80 x 3 =240 g uglevod 9) 80 x 4,1 =328 kkal oqsil
10) 240 x 4,1 =984 kkal uglevod 11) 984 - 328 =656 kkal farq 
10. Rustamning ovqat ratsionida oqsil, yog' va uglevodning umumiy miqdori 360 g ga teng 
bo'lib, oqsilidan ajralgan energiya 307,5 kkal ga teng, ovqati tarkibidagi yog' miqdoridan hosil 
bo'lgan energiya uglevodni parchalanishidan hosil bo'lgan energiyadan 640,5 kkal ga ko'p bo'lsa, 
bir kecha kunduzdagi hosil bo'lgan jami energiyani qanchasi tushki ovqatlanishdan hosil bo'lgan? 
(Ratsional ovqatlanishni quyi foiziga amal qilingan). 
Yechim: 
1) oqsil,yog',uglevod→360 g 2) 307,5:4,1=75 g oqsil 3) 360-75=285 g uglevod va yog' 
4) x+y=285 
9,3x-4,1y=640,5 
9,3x+9,3y=2650,5 
2650,5-640,5=2010 
4,1+9,3=13,4 
2010:13,4=150 g uglevod 
285-150=135 g yog' 
5) 150 x 4,1=615 6) 135 x 9,3=1255,5 7) 75 x 4,1 =307,5 8) 615+307,5+1255,5=2178 kkal 
9) 2178 x 0,35%=762,3 kkal 
11. Rustamning bir sutka davomida qabul qilgan ovqati ratsionida yog‗ va oqsilning miqdori 
teng, uglevod miqdori oqsil miqdoridan 4,5 marta ko‗p. To‗qima va organlar hayotiy 
jarayonlarining normal o‗tishi
va ish bajarishi uchun 2548 kkalni tashkil etgan bo‗lsa, uning ovqat ratsionidagi uglevodning 
(a) miqdorini (gramm) va yog‗ning parchalanishidan hosil bo‗ladigan energiya (b) miqdorini 
(kkal) aniqlang.
Yechim: 
Oqsilni gramini x bilan belgilaymiz. 
Shunda yogʻ ham x. 
Uglevod 4,5x. 
Toʻqima va organlar hayotiy jarayonlari uchun energiyaning 2/3 qismi ketadi. 
1) 2548•1,5=3822 
2) 4,1x + 9,3x + (4,5x)4,1 = 3822 
x = 120
3) 120•4,5=540 4) 120•9,3=1116 

---

192 
Xakimov Bahodir Absamatovich 91 971 61 42
12.Oqsil, uglevod, lipiddan ajralgan energiya 3576 kkal ga teng. Oqsil massasi lipiddan 1,2 
marta kichik, lipiddan ajralgan energiya uglevoddan ajralgan energiyadan 934 kkal kam boʻlsa 
uglevodni massasini aniqlang.
Yechim: 1-usul 
Oqsil. + Uglevod + Lipid. 
x gr y gr 1,2x gr 
----- ------ ------
4,1x 4,1y 11,16x 
11,16x + 4,1x + 4,1y = 3576 
/ 15,26x + 4,1y = 3576 
\ 4,1y - 11,16x = 934 
15,26x+11,16=3576-934 
26,42x = 2642 
x=100 lipid
4,1y - 11,16 x 100 = 934 
y=500 gr 
2-usul.
(1,2x9,3)
4,1x. + 11,16x + 11,16x+934 
Oqsil. Lipid. Uglevod 
4,1x+11,16x+11,16x+934=3576 
4,1x+11,16x+11,16x=3576-934 
26,41x = 2642 
x=100 gr oqsil 
11,16x100+934=2050 kkal 
2050/4,1=500 gr 
13. Rustamning ovqatlanishidan hosil bolgan energiyaning 1130 kkal miqdori tana haroratining 
doimiyligini saqlash uchun sarflandi. Rustamning istemol qilgan oziq tarkibida oqsil miqdori 
uglevod miqdoridan 5 barobar kamligi malum boʼlsa, oqsil va yogʼdan ajralgan energiya 
miqdorini(kkal) aniqlang. Ovqat tarkibida yogning miqdori 100gr 
Yechim:: 
1/3 qismi issiqlik 1330x3=3390 
100 gr yog' 1009,3=930 kkal 
3390-930=2460 kkal {oqsil va uglevod} 
oqsil x desak uglevod 5x deymiz 
4,1x + 4,1x(5) = 2460 
4,1x+20,5x = 2460 
24,6x = 2460 x=100 gr oqsil 
14.Rustamning bir sutka davomida qabul qilgan ovqati ratsionida yogʻ va oqsilning miqdori 
teng. Uglevod miqdori oqsil miqdoridan 4,5 marta koʻp. Toʻqima va organlar hayotiy 
jarayonlarining normal oʻtishi va ish bajarishi uchun 2548 kkalni tashkil etgan boʻlsa, uning ovqat 
ratsionidagi uglevodning (a) miqdorini(gramm) va oqsilning parchalanishidan hosil boʻlgan 
energiya (b) miqdorini(kkal) aniqlang.
Yechim: 2---------2548 kkal
3---------X=3822 jami 

---

193 
Xakimov Bahodir Absamatovich 91 971 61 42
Lipid + oqsil. + uglevod = 3822
x gr. x gr. 4,5x gr 
9,3x. 4,1x (4,1x4,5)=18,45x
9,3x+4,1x+18,45x=3822 
x=120 oqsil
Oqsil-----------------120 gr 
Lipid-----------------120 gr 
Uglevod 120x4,5------540 gr 
a) 540 gr uglevod massasi b) 120x4,1=492 oqsilni energiyasi 
15. Rustam oqsil va lipidli ozuqa istemol qildi, undan 2270 kkal energiya hosil boʻldi. 
Oqsildan ajralgan energiya umumiy energiyani necha foizini tashkil etadi? (Ozuqani 1/3 qismi 
oqsil)
Yechim: 
Oqsildan--4,1kkal lipiddan--9,3 kkal 
1/3 qismi oqsil; 2/3 qismi lipid 
4,1x + 2(9,3x) = 2270 
X=100 gr oqsil 
4,1x100=410 kkal
2270 kkal ---------- 100% 
410 kkal ----------X=18%