Doimiy tishlar formulasi
32122123
32122123
188
Xakimov Bahodir Absamatovich 91 971 61 42
Turli xil oziq-ovqat mahsulotlaridagi oqsil, yog‘, uglevodlar va energiya miqdori
№
Oziq
mahsulotlari
100 g oziq
mahsulotidagi oqsil,
yog‘, uglevodlar
miqdori
(g)
100 g. oziq mahsulotidagi
energiya miqdori (kkal)
Oqsil
yog
uglevodlar
1
Mol go‘shti
20,2
7,0
r
—
187
2
Tovuq
go‘shti
17,2
12,3
—
185
3
Baliq
16,0
0,7
—
72
4
Tuxum (l
dona)
12,5
12,1
0,55
175
5
Sut
2,8
3,5
4,5
65
6
Qatiq
2,8
3,5
2,9
56
7
Tvorog
11,1
18,9
2,3
230
8
Pishloq
22,6
25,7
—
332
9
Oq non
6,7
0,7
50,3
240
10
Qora non
5,3
1,2
46,1
222
11
Guruch
6,4
0,9
72,5
332
12
Makaron
9,3
0,8
70,9
336
13
No‘xat
19,8
2,2
50,8
310
14
Loviya
19,6
2,0
51,4
310
15
Shakar
—
—
95,5
390
16
Kartoshka
2,4
0,22
19,5
62,5
17
Sabzi
1,2
0,3
9,0
30,5
18
Pomidor
0,5
—
4,0
18
19
Bodring
0,7
—
2,9
15
20
Olma
0,3
—
10,8
45
11.4.Moddalar va energiya almashinuv masalalar tahlili
1. Bir kecha kunduzdagi ovqat tarkibida, oqsil, yog', uglevod umumiy 330 g. Oqsildan ajralgan
energiya 328 kkal ga teng bo'lsa, yog' va oqsildan ajralgan energiya farqi qancha?
Yechim:
1) 328:4,1=80 g oqsil 2) 330-80=250 g yog va uglevod
3) X+Y=250
4) 9,3x-4,1y=583 kkal
X=120 gr yog' Y=130 gr uglevod
2.Rustamning ovqati tarkibida oqsil miqdori yog' miqdoridan 1,5 martta kam yog'dan ajralgan
energiya uglevoddan ajralgan energiyadan, 852 kkal ga kam bo'lsa, va ovqatdan ajralgan umumiy
energiya 3412 kkal ga teng bo'lsa, Gulnozaning ovqati tarkibidagi oqsil va uglevodning massa
nisbatini hisoblang.
189
Xakimov Bahodir Absamatovich 91 971 61 42
Yechim:
9,3x+4,1x:1,5+4,1y=3412
4,1y-9,3x=852
X=120 g yog'
Y=480 g uglevod 120:1,5=80 g oqsil 480:80=6
3. 60 kg odam tushki ovqatidan ajralgan energiya, bir kecha kunduzdagi asosiy moddalar
almashinuvini ta'minlashga sarflangan energiyani 75 % ni tashkil qilsa, oqsil va yog'dan ajralgan
energiyani miqdorini (kJ) aniqlang.(oqsil yog'dan 15 g ko'p, uglevoddan 20 gr kam)
Yechim: 1- usul:
1) 70 ----------- 1680 kkal
60 ---------- x = 1440 kkal
2) 1440 • 0,75%=1080 kkal
3) 4,1x+4,1y+9,3z=1080
x-z=15
x-y=-20
x=65 g oqsil y=85 ga uglevod z=50 g yog'
4) 65 • 17,6=1144 5) 50 • 38,9=1945 6) 1144 + 1945 = 3089 kj
2- usul:
1 nomaʼlumli: Oqsil X.
4,1(x)+9,3(x-15)+4,1(x+20)=1080 x=65
4. Rustam bir sutka davomida, qabul qilgan ovqat ratsionida, yog' va oqsil miqdori teng ulardan
ajralgan energiya farqi 2130 kj ga teng. Agar ushbu abituriyent tana haroratini saqlash uchun 1130
kkal energiya sarflansa, uning ovqat ratsionidagi uglevodni miqdorini g toping.
Yechim:
1) 1130 • 3=3390
2) 38,9x - 17,6y = 2130 kj
x=y
x = 100 g yog' y = 100 g oqsil
4) 100 • 4,1=410 kkal oqsil 5) 100 • 9,3=930 kkal yog' 6) 930+410=1340 kkal oqsil va yog'
7) 3390 -1340=2050 kkal uglevod 8) 2050:4,1=500 g uglevod
5. Rustamning ovqatlanishidan hosil boʼlgan energiyaning 1130 kkal miqdori tana haroratining
doimiyligini saqlash uchun sarflandi. Toxir istemol qilgan oziq tarkibida oqsil miqdori uglevod
miqdoridan 5 barobar kamligi malum boʼlsa, biopolimerlardan ajralgan energiya miqdorini(kkal)
aniqlang. Ovqat tarkibida yogʼning miqdori 100gr
Yechim:
✓
1/3 — tana haroratini taminlashga
✓
2/3 — toʻqima va organlar ishiga
1) 1 --------- 1130
3 -------- x = 3390
Bu savolda biopolimerlardan ajralgan energiyani soʻralgan biopolimerlarga oqsil va uglevod
kiradi, lipid esa makromolekula
Lipid 100 gr
Lipid energiyasi 100•9,3=930
190
Xakimov Bahodir Absamatovich 91 971 61 42
3390-930=2460 kkal (oqsil+uglevod)
6. Ovqatdan ajralgan energiyaning 1307,9 kJ qismi tana haroratining doimiyligini ta‘minlash
uchun sarf boʻladi. Ovqat tarkibidagi mineral tuz va suvdan tashqari 133 gr oqsil va lipid, 50 gr
uglevod mavjud bo‗lsa, oqsil va lipiddan ajralgan energiya miqdorini (kkal) aniqlang
Yechim:
1 usul dioganal.
1) 1307,9•3=3923,7 2) 50•17,6=880 3) 3923,7-880=3043,7
4) 1 -------- 17,6
133 ---- x = 2340,8
5) 1 -------- 38,9
133 ---- x = 5173,7
6) 2340,8 2130
\ /
3043,7
/ \
5173,7 702,9
7) 2130+702,9=2832,9
8) 2832,9 ------ 133
2130 -------- x = 100 g oqsil
9) 2832,9 -------- 133
702,9 -------- x = 33 g yogʻ
10) 100•4,1+33•9,3=716,9
2-usul tenglama.
1) 1307,9•3=3923,7 2) 50•17,6=880 3) 3923,7-880=3043,7
4) x + y = 133
17,6x + 38,9y = 3043,7
x = 100 y = 33
7. Rustamning bir kun davomida, iste'mol qilgan organik moddasi (oqsil, uglevod, yog') 650 gr
bo'lsa, va oqsil va yog' miqdori o'zaro teng, uglevod miqdori oqsil miqdoridan 4,5 martta ko'p
bo'lsa, ovqat tarkibidagi uglevoddan ajralgan energiyani hisoblang. (Umumiy energiya miqdori
3185 kkal ga teng)
Yechim:
1) 4,1•4,5=18,45
2) 4,1x + 9,3x + 18,45x=3185
X=100 g oqsil Y=100 g yog'
3) 100 x 4,5=450 4) 450 x 4,1=1845
8. Rustamning bir kecha kunduzdagi tushki va qo'shimcha ovqatlanishdan hosil bo'lgan jami
energiyasi 831,6 kkal ga teng. Nonushtadan ajralgan energiya esa umumiy energiyani 30 % ni
tashkil qiladi. Ovqatdan ajralgan umumiy energiyaning 15 % izini qo'shimcha ovqatlanishdan
ajralgan energiya tashkil qilsa, Sayyorani kechki ovqatidan ajralgan energiyani kkal da aniqlang.
(Ratsional ovqatlanishni yuqori foiziga amal qilingan)
Yechim:
1) tushki ovqatlanish-40% 2) qo'shimcha ovqatlanish-15% 2) 40+15=55%
191
Xakimov Bahodir Absamatovich 91 971 61 42
3) 831,6:0,55=1512 umumiy energiya 4) 1512 x 0,2%=302,4 kkal
9. Rustamning bir kecha kunduzdagi ovqatidan ajralgan energiyani 747,33 kkal qismi tana
haroratini saqlash uchun sarflandi. Rustamning iste'mol qilgan ovaqti tarkibida oqsil miqdori
uglevod miqdoridan 3 barobar kam va yog' 100 g ni tashkil qilsa, bir kecha kunduzda ovqat
tarkibidagi oqsildan ajralgan ergiya uglevoddan ajralgan energiyadan qanchaga farq qiladi?
Yechim:
1) 747,33 x 3 =2242 umumiy ovqatdan ajralgan energiya 2) 100 x 9,3 =930 kkal yog'
3) 2242-930 =1312 kkal oqsil va uglevod 4) 4,1 x 3 = 12,3 kkal uglevod
5) 12,3x + 4,1x =1312
6) 12,3 +4,1=16,4
7) 1312:16,4=80 g oqsil 8) 80 x 3 =240 g uglevod 9) 80 x 4,1 =328 kkal oqsil
10) 240 x 4,1 =984 kkal uglevod 11) 984 - 328 =656 kkal farq
10. Rustamning ovqat ratsionida oqsil, yog' va uglevodning umumiy miqdori 360 g ga teng
bo'lib, oqsilidan ajralgan energiya 307,5 kkal ga teng, ovqati tarkibidagi yog' miqdoridan hosil
bo'lgan energiya uglevodni parchalanishidan hosil bo'lgan energiyadan 640,5 kkal ga ko'p bo'lsa,
bir kecha kunduzdagi hosil bo'lgan jami energiyani qanchasi tushki ovqatlanishdan hosil bo'lgan?
(Ratsional ovqatlanishni quyi foiziga amal qilingan).
Yechim:
1) oqsil,yog',uglevod→360 g 2) 307,5:4,1=75 g oqsil 3) 360-75=285 g uglevod va yog'
4) x+y=285
9,3x-4,1y=640,5
9,3x+9,3y=2650,5
2650,5-640,5=2010
4,1+9,3=13,4
2010:13,4=150 g uglevod
285-150=135 g yog'
5) 150 x 4,1=615 6) 135 x 9,3=1255,5 7) 75 x 4,1 =307,5 8) 615+307,5+1255,5=2178 kkal
9) 2178 x 0,35%=762,3 kkal
11. Rustamning bir sutka davomida qabul qilgan ovqati ratsionida yog‗ va oqsilning miqdori
teng, uglevod miqdori oqsil miqdoridan 4,5 marta ko‗p. To‗qima va organlar hayotiy
jarayonlarining normal o‗tishi
va ish bajarishi uchun 2548 kkalni tashkil etgan bo‗lsa, uning ovqat ratsionidagi uglevodning
(a) miqdorini (gramm) va yog‗ning parchalanishidan hosil bo‗ladigan energiya (b) miqdorini
(kkal) aniqlang.
Yechim:
Oqsilni gramini x bilan belgilaymiz.
Shunda yogʻ ham x.
Uglevod 4,5x.
Toʻqima va organlar hayotiy jarayonlari uchun energiyaning 2/3 qismi ketadi.
1) 2548•1,5=3822
2) 4,1x + 9,3x + (4,5x)4,1 = 3822
x = 120
3) 120•4,5=540 4) 120•9,3=1116
192
Xakimov Bahodir Absamatovich 91 971 61 42
12.Oqsil, uglevod, lipiddan ajralgan energiya 3576 kkal ga teng. Oqsil massasi lipiddan 1,2
marta kichik, lipiddan ajralgan energiya uglevoddan ajralgan energiyadan 934 kkal kam boʻlsa
uglevodni massasini aniqlang.
Yechim: 1-usul
Oqsil. + Uglevod + Lipid.
x gr y gr 1,2x gr
----- ------ ------
4,1x 4,1y 11,16x
11,16x + 4,1x + 4,1y = 3576
/ 15,26x + 4,1y = 3576
\ 4,1y - 11,16x = 934
15,26x+11,16=3576-934
26,42x = 2642
x=100 lipid
4,1y - 11,16 x 100 = 934
y=500 gr
2-usul.
(1,2x9,3)
4,1x. + 11,16x + 11,16x+934
Oqsil. Lipid. Uglevod
4,1x+11,16x+11,16x+934=3576
4,1x+11,16x+11,16x=3576-934
26,41x = 2642
x=100 gr oqsil
11,16x100+934=2050 kkal
2050/4,1=500 gr
13. Rustamning ovqatlanishidan hosil bolgan energiyaning 1130 kkal miqdori tana haroratining
doimiyligini saqlash uchun sarflandi. Rustamning istemol qilgan oziq tarkibida oqsil miqdori
uglevod miqdoridan 5 barobar kamligi malum boʼlsa, oqsil va yogʼdan ajralgan energiya
miqdorini(kkal) aniqlang. Ovqat tarkibida yogning miqdori 100gr
Yechim::
1/3 qismi issiqlik 1330x3=3390
100 gr yog' 1009,3=930 kkal
3390-930=2460 kkal {oqsil va uglevod}
oqsil x desak uglevod 5x deymiz
4,1x + 4,1x(5) = 2460
4,1x+20,5x = 2460
24,6x = 2460 x=100 gr oqsil
14.Rustamning bir sutka davomida qabul qilgan ovqati ratsionida yogʻ va oqsilning miqdori
teng. Uglevod miqdori oqsil miqdoridan 4,5 marta koʻp. Toʻqima va organlar hayotiy
jarayonlarining normal oʻtishi va ish bajarishi uchun 2548 kkalni tashkil etgan boʻlsa, uning ovqat
ratsionidagi uglevodning (a) miqdorini(gramm) va oqsilning parchalanishidan hosil boʻlgan
energiya (b) miqdorini(kkal) aniqlang.
Yechim: 2---------2548 kkal
3---------X=3822 jami
193
Xakimov Bahodir Absamatovich 91 971 61 42
Lipid + oqsil. + uglevod = 3822
x gr. x gr. 4,5x gr
9,3x. 4,1x (4,1x4,5)=18,45x
9,3x+4,1x+18,45x=3822
x=120 oqsil
Oqsil-----------------120 gr
Lipid-----------------120 gr
Uglevod 120x4,5------540 gr
a) 540 gr uglevod massasi b) 120x4,1=492 oqsilni energiyasi
15. Rustam oqsil va lipidli ozuqa istemol qildi, undan 2270 kkal energiya hosil boʻldi.
Oqsildan ajralgan energiya umumiy energiyani necha foizini tashkil etadi? (Ozuqani 1/3 qismi
oqsil)
Yechim:
Oqsildan--4,1kkal lipiddan--9,3 kkal
1/3 qismi oqsil; 2/3 qismi lipid
4,1x + 2(9,3x) = 2270
X=100 gr oqsil
4,1x100=410 kkal
2270 kkal ---------- 100%
410 kkal ----------X=18%
Do'stlaringiz bilan baham: |