B. A. Nazarbayeva

 

 

 

 

 

 

 

 

---

6 

 

1-Bob. O‘lchash asboblari haqida umumiy ma’lumotlar 

1.1. “O‘lchash asboblarini konstruksiyalash” fanining maqsad va 

vazifalari 

 

Zamonaviy  sanoat  va  qishloq  xo‘jalik  maxsulotlarini  ishlab  chiqishda  shu 

vaqtgacha  ishlab  chiqilgan  mashina,  apparat,  texnologik  qurilma,  o‘lchash 

asboblaridan  yuqori  texnik  tavsiflari  va  ekspluatatsiya  vaqtidagi  samaradorligi 

bilan  farqlanadigan yangi konstruksiyalarni ishlab chiqishni talab qiladi. Mashina 

va  asboblarning  konstruksiyasi  murakkablashgani  va  ularning  texnik,  energetik, 

ergonomik,  ekologik  va  boshqa  tavsiflariga  talab  kuchaygani  uchun,  ularni 

konstruksiyalash  va  loyihalashga  ketadigan  vaqt  va  moddiy  xarajat  oshadi. 

Loyihalashni  yuqori  sifatini  va  shu  bilan  birga  uni  tezlanishini  faqat 

konstruksiyalash  va  loyixalashni  zamonaviy  usullarini  tadbiq  etish  yo‘li  bilan 

avtomatlashtirilgan loyixalashtirish tizimini tashkil qiladigan zamonaviy xisoblash 

mashinalari yordamida ta’minlash mumkin. 

Zamonaviy o‘lchash texnikasini rivojlanish tendensiyasi aniqlikka, sezgirlikka, 

o‘lchash  diapazoniga,  narxi  va  tayyorlash  texnologiyasiga  qo‘yilgan  talabni 

oshirish  bilan  xarakterlanadi.  Zamonaviy  o‘lchash  texnikasi  zamonaviy  element 

bazasining  asosiy  tavsiflarini  tahlili  uchun  murakkabroq  matematik  modellarni, 

struktura  va  parametr  bo‘yicha  optimal  konstruksiyalarni  tanlashni  yanada 

takomillashgan usullarini talab qiladi. 

Xozirgi  vaqtga  sanoat  ishlab  chiqarishni  kompleks  avtomatlashtirish 

jarayonining  asosini    ALT  (avtomatlashtirilgan  loyixalashtirish  tizimi)  tashkil 

qiladi. ALT keng ko‘lamda 50-60 yil oldin EHM ni seriali ishlab chiqarish yo‘lga 

qo‘yilganda taraqqiy eta boshlagan. O‘lchash texnikasida ALT ni tadbiq etish ba’zi 

konstruktorlik ishlaridan boshlangan: konstruksiyadagi element va o‘zgargichlarni 

moslashtirish,  bosma  plata  va  integral  mikrosxemalar  qo‘llash  orqali  o‘lchash 

o‘zgartgichlarini  tayyorlash.  Bunday  ALT  lar  o‘lchash  o‘zgartkichlari,  o‘lchash 

---

7 

 

qurilmalari va asboblaridagi elektr, magnit, issiqlik va boshqa jarayonlarni xisobga 

olgan sxemalarda mashina usulini qo‘llash imkon beradi.