B. A. Nazarbayeva



Download 7,56 Mb.
Pdf ko'rish
bet121/288
Sana15.01.2022
Hajmi7,56 Mb.
#368689
1   ...   117   118   119   120   121   122   123   124   ...   288
Bog'liq
konstruksiyalashga kitob

Kyuri  nuqtasidan 

yuqori  bo‘lgan  haroratda  kristallitlarda  dipol 

momenti  bo‘lmaydi.  Piroelektriklarni  tayyorlash  pyezoelektriklarni  ishlab 

chiqarish bilan bir xil bo‘ladi. 

 

 

 



4.12- rasm. Piroelektrik datchik  


168 

 

Nima  uchun  haroratning  o‘zgarishi  piroelektrik  effektga  olib  kelishini 



tushuntiradigan  bir  nechta  mexanizmlar  mavjud.  Haroratning  o‘zgarishi  alohida 

dipollarning  uzayishi  yoki  kaltarishiga  olib  kelishi  mumkin.  Dipollarning 

qaratilishiga ularning haroratning ortishidan qo‘zg‘alishi ta’sir ko‘rsatishi mumkin. 

Bu  hodisalar 



birlamchi  piroelektrlik 

nomini  olgan.  SHuningdek 



ikkilamchi 

piroelektrlik 

ham  mavjud,  uni  soddalashtirilgan  ko‘rinishda  pyezoelektrik 

effektning  oqibati  deb  hisoblash  mumkin  (masalan,  issiqlikdan  kengayish 

natijasida  materialda  kuchlanish  vujudga  kelishi).  4.12-rasmda  hajmning  har 

qanday nuqtasida bir xil 

T

0

 

haroratga ega bo‘lgan piroelektrik datchik ko‘rsatilgan. 



Elektr  qutblangan  bo‘lib  qolganidan  keyin  dipollar  shunday  qaratilishga  ega 

bo‘ladiki,  materialning  bir  tomoni  musbat  zaryadlangan,  ikkinchi  tomoni  esa  – 

manfiy  zaryadlangan  bo‘lib  qoladi.  Biroq  statsionar  sharoitlarda  erkin  zaryad 

eltuvchilar  (elektronlar  va  tuynuklar)  qutblanish  natijasida  vujudga  kelgan 

zaryadlarni  neytrallaydi,  elektrodlar  va  piroelektrik  bilan  hosil  qilingan 

kondensator  esa  razryadlanadi  (4.9D-  rasm),  bu  datchikning  chiqishida  nolinchi 

zaryadning  paydo  bo‘lishiga  olib  keladi.  Issiqlik  sensorga  issiqlik  nurlanishi 

ko‘rinishida kirib kelishi mumkin, u pastki elektrod tomonidan yutiladi va issiqlik 

o‘tkazuvchanlik  mexanizmidan  foydalanish  bilan  piroelektrik  bo‘ylab  tarqaladi. 

Pastki  elektrod  ba’zan  qoraytirilgan  oltin  yoki  organik  bo‘yoqdan  tayyorlangan 

issiqlikni yutadigan qatlam bilan qoplanadi. Issiqlikni yutish natijasida sensorning 

pastki  qismi  qiziydi  (uning  yangi  harorati 



T

  ga  teng  bo‘lib  qoladi),  bu  uning 

kengayishiga olib keladi, va o‘z navbatida datchikning bukilishini chaqiradi. Hosil 

bo‘lgan  deformatsiya  mexanik  kuchlanish  vujudga  kelganligini,  va  shundan  kelib 

chiqqan  holda,  dipollarning  qaratilishi  o‘zgarganligini  bildiradi.  Sensorning 

materiali  ham  pyezoelektrik  xususiyatlarga  ega  bo‘lganligi  sababli  uning 

kuchlangan  holati  elektrodlarda  qarama-qarshi  belgili  zaryadlarning  paydo 

bo‘lishiga  olib  keladi.  Bundan  ko‘rinib  turibdiki,  ikkilamchi  piroelektrik  effektni 

hodisalarning quyidagi ketma-ketligi bilan tasvirlash mumkin: 

 issiqlik  nurlanishi 

  issiqlikning  yutilishi 

  issiqlik  bilan  induksiyalangan 

mexanik kuchlanish   elektr zaryadi. 



169 

 

Hajmiy  piroelektrik datchikning 



M

 dipol momentini  quyidagi ifoda  bo‘yicha 

topish mumkin: 

                                                    M = μAh                                                         

(4.32) 


Bunda  μ  –  hajm  birligiga  to‘g‘ri  keladigan  dipol  momenti, 

A

  –  datchikning 

maydoni, 

h

  –  uning  qalinligi.  Elektrodlarda  to‘plangan 



Q

a

  zaryad  mateirallarda 

quyidagi dipol momentining paydo bo‘lishiga olib keladi: 


Download 7,56 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   117   118   119   120   121   122   123   124   ...   288




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish