B. A. Nazarbayeva



Download 7,56 Mb.
Pdf ko'rish
bet125/288
Sana15.01.2022
Hajmi7,56 Mb.
#368689
1   ...   121   122   123   124   125   126   127   128   ...   288
Bog'liq
konstruksiyalashga kitob

                                                   F = qvB                                                           

(4.43) 


Bunda 

=  1,6 


  10


19 

Kl  –  elektron  zaryadining  kattaligi, 



V 

–  magnit 

induksiyasi.  Qora  qilib  ko‘rsatilgan  shriftlar 

F 

va 


B 

vektor  kattaliklar  bo‘lib 

hisoblanishini  bildiradi.  Kuchning  yo‘nalishi  va  uning  kattaligi  magnit  oqimining 

kenglikda joylashishi va elektronning harakatlanish yo‘nalishiga bog‘liq bo‘ladi. 



V

 



175 

 

ning o‘lchov birligi tesla bo‘lib hisoblanadi: 1 Tesla = 1 Nyuton/(amper x metr) = 



10

4

 Gauss.  



Elektronlar 

V

  magnit  maydoniga  joylashtirilgan  elektr  o‘tkazuvchan 

plastinkaning  ichida  harakatlanadi  deb  faraz  qilamiz  (4.16-  rasm).  Plastinkaning 

har  ikkala  tomoniga  voltmetrga  ulangan  qo‘shimcha  elektrodlar  kiritilgan.  Yana 

ikkita  elektrod  plastinkaning  ustidan  va  ostidan  joylashtirilgan,  ular  elektr  toki 

manbaiga  ulangan.  Tashqi  magnit  maydonining  ta’siri  tufayli  elektronlarni 

plastinkaning  o‘ng  chekkasiga  yaqinroq  joyga  siljitadigan  chetlashtiruvchi  kuch 

vujudga  keladi,  shu  sababli  bu  tomon  chap  tomonga  qaraganda  ko‘proq  manfiy 

zaryadlangan  bo‘lib  qoladi.  Ko‘rinib  turibdiki,  magnit  maydoni  bilan  elektr 

tokining  o‘zaro  ta’sirlashishi  oqibatida 



ko‘ndalang  potensiallar  farqi 

vujudga 


keladi,  u 

V



Xoll  kuchlanishi

  nomini  olgan.  Bu  kuchlanishning  belgisi  va 

amplitudasi  magnit  maydoni  va  elektr  maydonining  kattaligiga  ham,  yo‘nalishiga 

ham bog‘liq bo‘ladi. O‘zgarmas haroratda u quyidagi ifoda bilan aniqlanadi:  



                                             V



= hiB sin a                                                       

(4.44) 


Bunda 

a

 – magnit maydoni vektori bilan Xoll plastinkasi tekisligi o‘rtasidagi 

burchak (4.17- rasm),  

– datchikning to‘liq sezgirligi, uning qiymatiga plastinka 

materialining  tipi,  uning  geometriyasi  (faol  zonaning  maydoni)  va  harorati  ta’sir 

ko‘rsatadi. 

Xoll  datchigining  to‘liq  sezgirligi 

Xoll  koeffitsiyentiga 

bog‘liq  bo‘ladi,



 

ko‘ndalang  elektr  potensialining  magnit  maydoni  intensivligining  birligi  va  tok 



zichligining  birligiga  gradienti  bilan  aniqlanadi.  Metallarda  erkin  elektronlarning 

bo‘lishi  nazariyasiga  muvofiq  Xoll  koeffitsiyentini  quyidagi  ifoda  yordamida 

topish mumkin: 

                                                    N = 

                                                         

(4.45) 


Bunda 

  -  hajm  birligidagi  erkin  elektronlar  soni, 



s

  –  yorug‘lik  tezligi. 

Materialning  kristall  strukturasiga  bog‘liq  ravishda  zaryadlar  yoki  elektronlar 



176 

 

(manfiy), yoki tuynuklar (musbat) bo‘lishi mumkin. Shu sababli Xoll effekti yoki 



musbat, yoki manfiy bo‘ladi. 

 

 



4.16- rasm. Xoll datchigi 

 

 



4.17- rasm. A – Xoll datchigining chiqish signali magnit maydonining vektori 

bilan plastinka tekisligi o‘rtasidagi burchakka bog‘liqligi, B – Xoll datchigining 

to‘rtta chiqishi 

 



177 

 

Xoll  chiziqli  datchigi  odatda  to‘rtta  chiqishga  ega  bo‘lgan  korpusga 



joylashtiriladi.  Boshqaruv  tokini  ulash  uchun  mo‘ljallangan  chiqishlar 

boshqaruvchi  chiqishlar

,  ularning  o‘rtasidagi  qarshilik  esa  – 



R

1

  boshqaruvchi 

zanjirning  qarshiligi 

deb  ataladi.  Chiqish  kuchlanishini  o‘lchash  uchun 

mo‘ljallangan chiqishlar 

differensial chiqishlar

, ularning o‘rtasidagi qarshilik esa – 



R



chiqish  differensial  qarshiligi 

deb  ataladi.  Xoll  datchigining  ekvivalent 

sxemasini  chiqishlar  bilan  ketma-ket  ulangan  4  ta  rezistor  va  ikkita  kuchlanish 

manbaining  tugunsimon  ulanishi  ko‘rinishida  taqdim  qilish  mumkin  (4.18-rasm). 

4.17B  va  4.18-  rasmdagi 

  belgi  V  vektor  kuzatuvchidan  teskari  tomonga  qarab 

yo‘nalganligini bildiradi. 

 

 



4.18- rasm. Xoll datchigining ekvivalent sxemasi 

 


Download 7,56 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   121   122   123   124   125   126   127   128   ...   288




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish